گزارش نقدینگی چیست؟

شکل 2. دسته‌بندی الگوریتم‌های هوش مصنوعی بر اساس نوع یادگیری

پیش‌بینی نسبت پوشش نقدینگی (LCR) به‌وسیله‌ی هوش مصنوعی

نسبت پوشش نقدینگی (LCR)، که در حال حاضر تنها الزام ستون 1 در زمینه‌ی ریسک نقدینگی است، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های نظارتی بانک‌هاست. نهاد نظارتی بانک‌داری اروپا نسبت پوشش نقدینگی LCR را در سال 2014 به این منظور معرفی کرد که بانک‌ها بتوانند در صورت وقوع یک بحران فراگیر مالی تا 30 روز دوام بیاورند و زمان کافی برای مقابله با بحران را داشته باشند. به همین منظور، بانک‌ها ملزم بودند جریان‌های نقدی خروجی خود طی 30 روز آینده را با دارایی‌های نقد باکیفیت پوشش دهند.

این مقاله بر پیش‌بینی نسبت پوشش نقدینگی LCR با استفاده از هوش مصنوعی (AI) تمرکز دارد. هوش مصنوعی کیفیت پیش‌بینی LCR را بهبود بخشیده و نتیجتاً کیفیت مدیریت نسبت پوشش نقدینگی LCR را افزایش می‌دهد.

ایجاد تعادل میان الزامات نظارتی و کارایی اقتصادی

از ژانویه‌ی 2018، حداقل میزان نسبت پوشش نقدینگی روی 100% تنظیم شده است. اما نگهداری دارایی‌های نقد باکیفیت تبعات اقتصادی آنی داشته است: بازده‌ی پایین‌تر این دارایی‌های فشاری مضاعف بر قدرت سودآوری موسسات مالی در این وضعیت نرخ بهره‌ی پایین‌ بازار داشته است. وضعیت تعادلی می‌تواند نگاه داشتن LCR در سطحی کمی پایین‌تر از کمینه‌ی نظارتی و حفظ این وضعیت در تمامی مواقع باشد.

در نتیجه مدیریت کارآمد LCR نیازمند نسبت پوشش نقدینگی است که تا جای ممکن پایدار و کیفیت پیش‌بینی آن بسیار بالا باشد. ارزیابی نوسان LCR باید تأثیرات درون‌ماهی را هم گزارش نقدینگی چیست؟ در نظر بگیرد که، طبق تحقیقات انجام‌شده، به‌خصوص در موسسات کوچک‌تر، تا حد بسیار کمی اجرا می‌شود. نوسانات طبیعی LCR به مدل کسب‌وکار هر موسسه و ساختار و طراحی محصولات بستگی دارد. گرچه در عمل، موسسات معمولاً پایه‌ای‌ترین حالت پیش‌بینی LCR را پیاده‌سازی کرده و گاهاً برخی موسسات از گزارش نقدینگی چیست؟ این کار هم دریغ کرده‌اند. اما حتی موسسات بزرگ‌تر هم در دستیابی به کیفیت مناسب در پیش‌بینی با مشکلات قابل‌توجهی روبرو هستند. پیش‌بینی LCR با هوش مصنوعی پیشرفت قابل توجهی در کیفیت پیش‌بینی LCR و نتیجتاً مدیریت LCR به وجود می‌آورد.

تأثیرات مثبت قابل‌توجه بر سود در اثر استفاده از هوش مصنوعی در پیش‌بینی LCR

استفاده از هوش مصنوعی در پیش‌بینی LCR سه مزیت عمده در بر دارد:

اصلی‌ترین مزیت اقتصادی ناشی از این موضوع است که پیش‌بینی دقیق‌تر LCR امکان تعیین مقدار پایین‌تری از LCR به عنوان هدف و حفظ انظباق با قوانین را به موسسه می‌دهد. کاهش سبد دارایی‌های باکیفیت LCR راه را برای کسب دارایی‌های با سودآوری بالاتر باز می‌کند. همچنین در گرفتن محدوده‌ی زمانی بیشتری برای برنامه‌ریزی، گستره‌ی ابزارهای در اختیار مدیریت را بیشتر کرده و در انتخاب و پیاده‌سازی راهکارها صرفه‌جویی بیشتری رخ می‌دهد.

2. ارزیابی SREP و الزامات نظارتی

بر اساس دستورالعمل‌های بانک مرکزی اروپا، موسسات ملزم‌اند شرایط بحرانی نقدینگی را در مراحل اولیه‌ی وقوع آن تشخیص داده و روند توسعه‌ی آن را پیش‌بینی کنند. استفاده از هوش مصنوعی دقت پیش‌بینی‌های LCR را افزایش می‌دهد، که به موسسات امکان می‌دهد LCR را با توجه به حد داخلی LCR خود تنظیم کنند و در نتیجه نوسانات LCR را به حداقل برسانند.

3. تجربه‌ی هوش مصنوعی به عنوان یک مزیت رقابتی در تحول دیجیتال

استفاده از هوش مصنوعی یکی از قسمت‌های اصلی فرآیند تحول دیجیتال صنعت بانکداری است. برای مثال بانک مرکزی آلمان (BaFin)، با توجه به تجریبات خود به این نتیجه رسیده است و به بانک‌های زیرمجموعه‌ی خود علاقه و اشتیاق خود را در این زمینه اعلام کرده است. در نتیجه بانک‌ها باید توسعه‌ی این راهکارها را در دستور کار خود قرار دهند و واضح است بانک‌هایی که زودتر از بقیه به این مهم دست پیدا کنند از مزیت رقابتی مهمی برخوردار خواهند بود.

مدل فرآیند به عنوان عاملی کلیدی در کاربردهای هوش مصنوعی

ساده‌ترین اشکال هوش مصنوعی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که با کمک مدلی خاص (مانند مدل‌های رگرسیون) پارامترهایی از داده استخراج کنند، اما مدل‌های پیچیده‌تر یادگیری ماشین و یادگیری عمیق اصول خاصی ندارند و فقط داده‌ای که نتیجه‌ی نهایی است را ارائه می‌کنند و خود هوش مصنوعی مدل را تشخیص می‌دهد. همان‌طور که در شکل 1 نمایش داده شده است، عبارت «هوش مصنوعی» شامل تمامی حالات یادگیری ماشین می‌شود که هدف‌شان شبیه‌سازی الگوهای فکری انسان می‌باشد. یادگیری ماشین و یادیگری عمیق می‌توانند به عنوان زیرمجموعه‌های هوش مصنوعی در نظر گرفته شوند.

شکل 1. دسته‌بندی‌ الگوریتم‌های هوش مصنوعی

دسته‌بندی دقیق‌تر روش‌های هوش مصنوعی را می‌توان بر اساس طبیعت «یادگیری» آن‌ها دسته‌بندی کرد. هدف روش‌های یادگیری تحت نظارت این است که خروجی از پیش‌تعیین‌شده‌ای (مانند عدد، دسته‌بندی یا غیره) را بر اساس اصولی خاص از داده استخراج کنند، اما تمرکز روش‌های نظارت‌نشده (unsupervised) بر درک داده است. برای مثال، خوشه‌بندی در تعریف اول ما قرار نمی‌گیرد (مثال‌های بیشتر در شکل 2 مشاهده کنید).

شکل 2. دسته‌بندی الگوریتم‌های هوش مصنوعی بر اساس نوع یادگیری

مدل فرآیند در توسعه‌ی کاربردهای هوش مصنوعی ارزشمند واقع شده است و استفاده از آن نتایج مثبت آنی به دست می‌دهد. برای موفقیت این مدل باید محدوده‌ی اثر آن را محدود کرد. این مدل مفروضاتی بر تأثیر متغیرهای مختلف در مقدار آتی LCR را بررسی می‌کند. با توجه به چارچوب ساختاری، باید بررسی کرد که داده‌ی مورد نیاز در شکل مطلوب در دسترس هستند و از نظر قانونی استفاده از آن‌ها مشکلی نداشته باشد. بر اساس داده‌ی انتخاب‌شده، روش‌های مطلوب محدود می‌شوند و در نهایت نتایج آن‌ها با هم مقایسه می‌شود. مرجع مقایسه برای کیفیت پیش‌بینی یا داده‌های تاریخی هستند یا نتایج یک رویکرد فعلی. علاوه بر کیفیت پیش‌بینی، معیارهای همچون قابلیت ردگیری، امکان استفاده از مدل و دشواری پیاده‌سازی مدل نیز باید مد نظر قرار گیرند.

ارزیابی پیش‌بینی LCR

با در نظر گرفتن الزامات مختص بانک، طبیعت و پیچیدگی مدل کسب‌وکار و منابع موجود، سطوح مختلفی از پیش‌بینی LCR به‌وسیله‌ی هوش مصنوعی قابل دستیابی است. این سطوح بر اساس جزئیات داده و رویکرد مدل‌سازی مورد استفاده تعیین می‌شود. شکل 3 طرحی کلی از سطوح مختلف پیش‌بینی LCR را نمایش می‌دهد، که طبق آن سطوح بالاتر شامل تحلیل داده از سطوح قبل خود می‌شود.

شکل 3. سطح جزئیات داده‌های در دسترس برای پیش‌بینی LCR

سطح 1: داده‌ی روزانه‌ی LCR

به عنوان یک اصل، موسسات در حال حاضر می‌توانند یک سطح پایه از پیش‌بینی LCR را بر اساس قالب‌های مشخص نهادهای نظارتی ارائه کنند. برای این کار باید اطلاعات مورد نیاز گزارش LCR را برای یک بازه‌ی طولانی، مثلاً سه سال، را در اختیار داشته باشند. می‌توان با افزودن داده‌های خرد تراکنش‌ها نیز کیفیت پیش‌بینی را افزایش داد.

تحلیل سری زمانی موقعیت‌های مختلف گزارش‌دهی می‌تواند الگوهای دوره‌ای را نمایان سازد. نوسانات فصلی ناشی از اتفاقات معمول هستند، مثلاً افزایش مصرف در زمان تعطیلی‌ها.

علاوه بر روش‌های سنتی، مانند رگرسیون‌های خطی، روش‌های تحلیل آماری مدرن نیز برای شناسایی روندها مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مقایسه با مدل‌های قدیمی، مدل‌های مدرن در یافتن تاثیرات فصلی موفق‌تر عمل می‌کنند. گرچه، کیفیت پیش‌بینی ارتباط بالایی با داده‌ی ورودی دارد. از آن جایی که این داده‌ها فقط به صورت تجمعی در سطح 1 وجود دارند، مزیت مدل‌های مدن در مقابل مدل‌های سنتی محدود است.

سطح 2: بهبود توسط داده‌های مشتری‌ها، حساب‌ها و بازار

برای بهبود کیفیت پیش‌بینی LCR، داده‌های مشتری (سن، درآمد، امتیاز اعتباری و غیره)، حساب‌ (تراز، محدودیت اعتباری و غیره) و بازار (نرخ بهره، تولید ناخالص داخلی و غیره) نیز به گزارش نقدینگی چیست؟ تحلیل‌ها اضافه می‌شوند.

استفاده از اطلاعات مشتری و حساب به ما امکان می‌دهد وضعیت مشتریان را بر اساس مشخصات رفتاری تفکیک کرده و مشتریان را در خوشه‌های همگن قرار دهند. یادگیری رفتار معمول جریان‌های نقدی این خوشه‌ها می‌تواند دقت پیش‌بینی را به‌طرز قابل‌توجهی بهبود ببخشد. علاوه بر اطلاعات داخلی بانک، تحلیل می‌تواند شامل داده‌های خارجی بازار نیز باشد. برای مثال، سطح نرخ بهره، منحنی نرخ بازده یا حتی تولید ناخالص داخلی از جمله عوامل موثر هستند و کیفیت پیش‌بینی LCR را افزایش می‌دهند.

سطح 3: بهبود توسط داده‌ی تراکنش‌ها

تحلیل سطح 3 داده‌های تراکنش‌ها را نیز شامل می‌شود. اطلاعات، برای مثال درکانال تراکنش‌ها (کارت‌های اعتباری، کارت‌های بانکی، برداشت مستقیم و غیره)، دسته‌بندی پرداخت (دستمزدها/حقوق‌ها، وام مسکن، خرج‌کردهای مصرفی و غیره) یا حتی اطلاعات تماس مشتریان می‌توانند مورد توجه واقع شوند. با استفاده از یادگیری ماشین می‌توان داده‌های تراکنش‌ها را دسته‌بندی کرد (برای مثال بر اساس الگوهای پرداخت) که شناسایی و پیش‌بینی تغییرات در رفتار مشتری را امکان‌پذیر می‌کند. بر خلاف سطح 2، مدل در سطح تک‌تک مشتریان آموزش داده می‌شود. این به تحلیلگر امکان می‌دهد جریان‌های نقد را برای تک‌تک حساب‌ها پیش‌بینی کرده و به بالاترین سطح کیفیت پیش‌بینی دست پیدا کند.

سطح 3 نمی‌تواند به تنهایی بهینه‌ترین هدف پیش‌بینی LCR را ارائه کند. در عوض پیشنهاد می‌شود رویکردی ترکیبی اتخاذ شود که مزیت‌ها و مضرات سطوح مختلف را در حالتی بهینه یکسان کند. تا حد زیادی، سطح ریزدانگی داده‌ها توسط ویزگی‌های خاص هر شرکت و نوسانات و شدت موقعیت‌های LCR تعیین می‌شود.

مدیریت LCR به کمک پیش‌بینی بر اساس هوش مصنوعی مزیت‌های هزینه‌ای و رقابتی ایجاد می‌کند

پیش‌بینی LCR به‌وسیله‌ی هوش مصنوعی به بانک‌ها امکان می‌دهد توانایی‌های بالقوه‌ی سودآوری را شناسایی کنند و مدیریت ریسک را به‌طرز قابل‌توجهی بهبود بخشند. همچنین پیش‌بینی خودکار LCR بار را از دوش منابع مدیریت ریسک کم می‌کند و تا حد زیادی انعطاف‌پذیر است. علاوه بر یکپارچه‌سازی داده‌های تاریخی، پیش‌بینی LCR می‌تواند در ترکیب با تحلیل سناریو روندهای مشاهده‌نشده‌ی گذشته را شبیه‌سازی کند (فرضیات برنامه‌ریزی، وقایع قوی سیاه و غیره). موارد استفاده‌ی این چنینی هوش مصنوعی یکی از قسمت‌های اصلی تحول دیجیتال و پایه‌ای مهم در رقابت‌پذیری بانک است.

حجم نقدینگی ۴۵۰۰ هزار میلیارد تومان را رد کرد؛ ۱۲ درصد این حجم پول کثیف است

ثبت رکوردی جدید از حجم نقدینگی در ایران؛ ۴۵۰۰ هزار میلیارد تومان

«دولت برای کنترل نقدینگی و نرخ ارز به ۱۰ بازار وارد شده است» - ATTA KENARE / AFP

بر اساس آمار پولی و بانکی منتشر شده از سوی بانک مرکزی تا پایان دی‌ماه سال ۱۴۰۰ میزان نقدینگی در ایران با ۳۹.۸ درصد رشد به چهار هزار و ۵۰۱ هزار میلیارد تومان رسید. حجم نقدینگی در دی‌ماه سال گذشته برابر سه‌ هزار و ۲۱۹ هزار میلیارد تومان و اسفندماه همان سال نیز سه هزار و ۴۷۶ هزار میلیارد تومان بود که در دی‌ماه سال ۱۴۰۰ رشدی فزاینده داشت.

بخش قابل ‌توجهی از این رشد نقدینگی در هفت ماهی که دولت ابراهیم رئیسی در ایران به قدرت رسیده، روی داده است، اما محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری می‌گوید اصلاح ساختاری بودجه در دولت که یکی از اهداف آن کنترل رشد نقدینگی است، آغاز شده است. به گزارش روز دوشنبه (۲۳ اسفند) خبرگزاری دولتی ایرنا، رضایی گفت دولت از واریز دلار‌های ناشی از فروش نفت به بانک مرکزی که به گفته او منجر به جلوگیری از چاپ «پول بدون پشتوانه» خواهد شد، منع شده است.

با وجود این‌ گزارش بانک مرکزی می‌گوید بخشی از رشد نقدینگی در دی‌ماه امسال مربوط به اضافه شدن بدهی بانک‌های «مهر اقتصاد» و سپه بوده است. رضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت هم روز گذشته در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد دولت برای کنترل نقدینگی و نرخ ارز به ۱۰ بازار وارد شده است. فاطمی امین افزود که «نقدینگی، رشد نقدینگی و افزایش نرخ کالاهای وارداتی، تغییر نرخ ارز و کاهش تولید سبب افزایش تورم می‌شود و ما ​​برای کنترل تورم نیازمند مدیریت نقدینگی هستیم.» هفته گذشته نیز ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران گفت که «اگر مدیریت نقدینگی به سمت تولید باشد، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد که دولت این کار را آغاز کرده است.»

نقدینگی چیست؟

نقدینگی شامل پول (اسکناس و سکه‌های قیمتی، همچنین سپرده‌های دیداری) و شبه‌پول (سپرده‌گذاری مدت‌دار و قرض‌الحسنه در بانک‌ها) است و مهم‌ترین عامل تورم شناخته می‌شود. بر اساس گزارش اتاق بازرگانی تهران طی ۱۰ سال اخیر حجم نقدینگی در اقتصاد ایران ۱۲ برابر شده است. اغلب، بانک‌ها نقدینگی در یک کشور را خلق می‌کنند و با نسبتی از پایه پولی انتشار می‌یابد. به عبارتی بانک‌ها در ازای اعطای تسهیلات به مردم یا به شرکت‌ها و نهادها، تعهداتی ایجاد می‌کنند که برای تحقق آن، باید پول جدید چاپ کنند. پول جدید اما نه به صورت اسکناس، بلکه در قالب اعتبارات و تسهیلات مختلف به افراد واگذار می‌شود.

یک گزارش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری ایران می‌گوید که حجم پول‌های کثیف در ایران برابر ۱۱.۸ درصد حجم نقدینگی در جامعه که رقمی قابل‌توجه محسوب می‌شود، است.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

نقدینگی در ایران چطور افزایش یافت؟

پس از انقلاب سال ۱۳۵۷، گزارش نقدینگی چیست؟ نقدینگی در اقتصاد ایران به‌طور متوسط سالانه حدود ۲۵ درصد افزایش یافت. دولت‌ها در ایران مدت‌ها است برای جبران کسری بودجه سالانه خود اقدام به استقراض از نهاد‌های مختلف مالی به‌خصوص بانک مرکزی می‌کنند که یکی از نتایج آن اجبار بانک مرکزی به چاپ اسکناس بیشتر است و همین مسئله باعث رشد نقدینگی می‌شود.

نگاه دولت‌ها به بانک مرکزی مانند یک «ماشین چاپ پول»، یکی از مهم‌ترین عوامل رشد نقدینگی در ایران است؛ به‌طوری‌که حجم نقدینگی در پایان دولت‌ حسن روحانی هشت برابر شد. آمارهای بانک مرکزی می‌گوید بدهی‌های دولت به نظام بانکی کشور در اسفند سال ۱۳۹۹ حدود ۴۸۰ تریلیون تومان که حاکی از دو برابر شدن حجم این بدهی به نظام بانکی در ایران است، تخمین زده شد.

نقدینگی با اقتصاد ایران چه کرده است؟

یکی از مهم‌ترین آثار منفی نقدینگی در اقتصاد، افزایش نرخ تورم است. بر اساس اعلام صندوق بین‌المللی پول، ایران در سال ۱۳۰۰ پس از ونزوئلا، زیمبابوه، سودان، سورینام و لبنان بیشترین نرخ تورم را در جهان داشت که این وضعیت در سال ۱۴۰۰ وخیم‌تر هم شده است. مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین هم هشدار داد که اقتصاد ایران در «خطرناک‌ترین نقطه تاریخی تورم ۴ دهه اخیر» قرار گرفته است و احتمال بروز یک «اَبَرتورم» و گرانی شدید کالاها در کشور وجود دارد.

بسیاری از کارشناسان اقتصادی پیش از این نیز بارها به مقام‌های دولتی هشدار داده‌اند، اما کسری بودجه و تلاش دولت به منظور تامین این کسری روزبه‌روز منجر به افزایش حجم نقدینگی، افزایش تورم و گسترش فقر، فلاکت و انواع آسیب‌های اجتماعی در جامعه ایران می‌شود.

افت کیفیت نقدینگی 95

دنیای اقتصاد: بررسی آمارهای پولی نشان می‌دهد پس از استقرار دولت یازدهم، جریان اجزای نقدینگی به سمت سالم‌سازی و بهبود کیفیت حرکت کرد. به شکلی که گزارش نقدینگی چیست؟ گزارش نقدینگی چیست؟ به تدریج سهم «پایه پولی» از رشد نقدینگی کاسته شود و در مقابل سهم «ضریب فزاینده نقدینگی» افزایش یابد. اما این روند در سال جاری تغییر یافته و مجددا ترکیب نقدینگی به نفع پایه پولی چرخش کرده است. آمارهای سال 1395 نشان می‌دهد در رشد 6/ 28 درصدی نقدینگی 4/ 20 درصد به‌دلیل رشد پایه پولی و 9/ 6 درصد به‌دلیل رشد ضریب فزاینده بود. این در حالی است که در دو سال قبل، سهم هر کدام از اجزا از رشد نقدینگی برابر بوده است. به عقیده کارشناسان، رشد نقدینگی از کانال پایه پولی نشانه‌ای از گردش پول با تخصیص‌ها از منابع بانک مرکزی است؛ اما رشد نقدینگی از کانال ضریب فزاینده، نشان‌دهنده پررنگ شدن نقش بانک‌ها و موسسات اعتباری از گردش پول است. درنتیجه افزایش سهم رشد پایه پولی در نقدینگی می‌تواند در ماه‌های آتی اثر تورمی داشته باشد و از کیفیت «رشد نقدینگی» بکاهد. بررسی جزئیات افزایش رشد پایه پولی در سال‌جاری نشان می‌دهد که این روند بیشتر به‌دلیل رشد مطالبات بانک مرکزی از شرکت‌های دولتی و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها بوده، حال آنکه رشد این دو متغیر در سال‌های اخیر، کنترل شده بود.

تازه‌ترین آمارهای ارائه شده نشان می‌دهد در ماه‌های گذشته پایه پولی مجددا به عامل اصلی در رشد نقدینگی تبدیل شده است و بخش بی‌کیفیت پایه پولی یعنی «بدهی‌های دولتی و بانکی به بانک مرکزی»، نقش اصلی در رشد کل‌های پولی را بر عهده داشته است. این موضوع نشان می‌دهد برخلاف دوره ابتدایی دولت یازدهم که «ضریب فزاینده نقدینگی»‌ مهم‌ترین عامل در رشد کل‌های پولی بود، اکنون و با رسیدن این ضریب به حد بیشینه خود، این پایه پولی است که در هیات‌عامل مسلط در افزایش نقدینگی درآمده است و در خود اجزای پایه پولی نیز، با وجود اصلاحات انجام شده برای تقویت بخش باکیفیت پایه پولی یعنی «دارایی‌های خارجی»، در حال حاضر جزء بی‌کیفیت این متغیر یعنی «مطالبات بانک مرکزی از بخش‌های دولتی و بانکی»‌ است که بیشترین رشد را دارد.

در همایش بانک، بیمه و بورس که چندی پیش در کیش برگزار شد، مسوولان بانک مرکزی داده‌های تازه‌ای از وضع متغیرهای اقتصادی به خصوص شاخص‌های پولی و بانکی ارائه کردند که تصویر تازه‌ای از شرایط پولی اقتصاد کشور را ترسیم کرده است. بر اساس این داده‌ها، رشد نقدینگی در 6 ماه اول امسال 4/ 10 درصد بوده که به نسبت به مدت مشابه سال قبل 1/ 1 درصد کاهش داشته است. به این ترتیب، از اسفند سال 94 تا شهریور ماه سال جاری 105 هزار و 356 میلیارد تومان به حجم نقدینگی افزوده شده است. علاوه بر این، بر اساس این گزارش رشد پایه پولی طی یک سال منتهی به شهریور ماه 95 به 4/ 20 درصد رسیده و همچنین رشد 6ماهه این متغیر نیز معادل 9/ 7 درصد بوده است. با توجه به اجزای پایه پولی، می‌توان دو عامل اصلی رشد پایه پولی را «بدهی دولت به بانک مرکزی» و «بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی» عنوان کرد. این موضوع گزارش نقدینگی چیست؟ نشان می‌دهد با وجود اصلاحات انجام شده برای تقویت بخش باکیفیت پایه پولی یعنی «دارایی‌های خارجی»، در حال حاضر جزء بی‌کیفیت این متغیر یعنی «مطالبات بانک مرکزی از بخش‌های دولتی و بانکی»‌ است که بیشترین رشد را دارد.

خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی در 6 ماه نخست سال جاری رشد 5/ 78 درصدی داشته و رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در شهریور ماه سال جاری به نسبت اسفند ماه سال گذشته 7/ 12 درصد گزارش شده که سهم 9/ 6‌درصدی در رشد پایه پولی داشته است. به‌نظر می‌رسد دلیل بدهی دولت به بانک مرکزی به خاطر هموارسازی در بودجه دولت باشد و علت افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به نقل از مسوولان بانک مرکزی افزایش پرداخت تسهیلات از سوی بانک‌ها به‌رغم تنگنای مالی عنوان شده است.

دیگر آمار مهم عنوان شده در این گزارش درخصوص پایه پولی نشان می‌دهد که حجم این متغیر پولی در شهریور ماه 95 به 5/ 165 هزار میلیارد تومان رسیده است. بر این اساس، رشد پایه پولی طی یک سال قبل از این تاریخ به 4/ 20درصد رسیده و همچنین رشد 6 ماهه این متغیر نیز معادل 9/ 7 درصد بوده است. در میان اجزای پایه پولی خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی در دوازده ماهه منتهی به شهریور 95 با رشد 5/ 203 درصدی مواجه بود و سهم 9/ 15 واحد درصدی را در رشد 4/ 20 واحد درصدی پایه پولی داشته است. خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی در شهریور سال گذشته 7/ 10 هزار میلیارد تومان بوده که طی یک سال با افزایش 8/ 21 هزار میلیارد تومانی به 5/ 32 هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین، این جزء مهم پایه پولی در 6 ماه نخست سال 95 رشد 5/ 78 درصدی داشته که 3/ 9 درصد از رشد 9/ 7 درصدی پایه پولی در 6 ماه نخست سال جاری را تشکیل می‌دهد. به‌نظر می‌رسد دلیل بدهی دولت به بانک مرکزی به خاطر هموارسازی در بودجه دولت باشد.

از دیگر اجزای مهم پایه پولی مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها است که طی دوازده ماهه منتهی به شهریور سال جاری با رشد 9/ 16 درصدی به 2/ 94 هزار میلیارد تومان رسیده است. رشد این جزء در شهریور ماه سال جاری به نسبت اسفند ماه سال گذشته 7/ 12 درصد گزارش شده است که سهم 9/ 6 واحد درصدی در رشد پایه پولی در 6 ماه نخست سال جاری را داشته است. علت این افزایش به نقل از مسوولان بانک مرکزی افزایش پرداخت تسهیلات از سوی بانک‌ها به‌رغم تنگنای مالی عنوان شده است. به این ترتیب بخشی از این منابع از بانک مرکزی تامین شده که موجب افزایش بدهی آنها هم شده است.

بر اساس این گزارش، خالص دارایی خارجی بانک مرکزی به‌عنوان جزء دیگری از پایه پولی در 6 ماه نخست سال جاری افت منفی 4 درصدی داشته است. این در حالی است که در دوازده ماهه منتهی به شهریور 95، با افزایش 1/ 5 درصدی همراه بوده است. بر اساس آخرین گزارش رسمی بانک مرکزی، آمارهای موجود حاکی از این است که نقدینگی در شهریور ماه به 1122 هزار میلیارد تومان رسیده است. بر این اساس نقدینگی شامل مجموع «پول» و «شبه پول» در شهریور ماه ۹۵ نسبت به شهریور ماه ۹۴ رشد گزارش نقدینگی چیست؟ حدود 6/ 28 درصدی داشته که عمدتا ناشی از افزایش سپرده‌های غیردیداری(شبه پول) بوده است. این مقدار به نسبت اسفند 94 (رشد 6 ماهه) نیز 4/ 10 درصد رشد داشته است. ضمن اینکه سهم شبه پول از نقدینگی نسبت به شهریور ماه سال قبل کاهش اندکی یافته؛ از سوی دیگر رشد 7/ 10 درصدی «شبه پول» در 6 ماه منتهی به شهریور ماه سال ۹۵ نشان می‌دهد شاید برخلاف تصورات، هنوز از جذابیت نرخ سود بانکی به میزان زیادی کاسته نشده است. «پول» نیز در پایان شهریور 95 به نسبت اسفند 94 با رشد 3/ 8‌درصدی مواجه بوده است.

بر اساس آمار بانک مرکزی در پایان 6 ماهه نخست سال جاری ضریب فزاینده نقدینگی به رقم 783/ 6 رسیده است که به نسبت شهریور 94، با رشد 9/ 6 درصدی مواجه بوده است. رشد این ضریب به نسبت اسفند 94 (رشد 6 ماهه) 3/ 2 درصد بوده که به نسبت مدت مشابه سال قبل 1/ 4 واحد درصد کمتر شده است. به این معنا که به‌نظر می‌رسد از ابتدای سال جاری از رشد ضریب فزاینده نقدینگی کاسته شده است. رشد ضریب نقدینگی شهریور ماه سال 94 به نسبت شهریور سال 93 نیز تایید دیگری بر این موضوع است زیرا ضریب نقدینگی شهریور ماه 94 به نسبت یک سال قبل خود 2/ 11 درصد رشد داشته است که در مدت مشابه سال 95 کاهش محسوسی داشته و 3/ 4 واحد درصد افت داشته است.

بر اساس آخرین آمار منتشر شده در 6 ماه منتهی به شهریور 95، نسبت اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به کل سپرده‌ها 3/ 20 درصد کاهش داشته است. این نسبت در مدت مشابه سال قبل نیز با 23 درصد افت همراه بوده است. به این معنا که اگرچه از شتاب نزولی آن کاسته شده اما همچنان نسبت اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به کل سپرده‌ها در حال کاهش است. علاوه بر این روند صعودی نسبت ذخایر اضافی به کل سپرده‌ها نیز که از اسفند 93 آغاز شده بود در شهریور ماه ۹۵ نیز ادامه یافته است. درصد تغییر این نسبت در 6 ماه منتهی به شهریور 95، حدود 8/ 4 درصد بوده است. همچنین این گزارش حکایت از آن دارد که اثر منفی رشد نسبت ذخایر اضافی به کل سپرده‌ها و نسبت سپرده قانونی به کل سپرده‌ها در شهریور سال ۹۵ بر اثر رشد مثبت نسبت اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به کل سپرده‌ها در همین مقطع اثر چندانی نداشته است. از سوی دیگر برآیند اثرات مذکور در افزایش تقریبی 15/ 0 ضریب فزاینده نقدینگی در شهریور ۹۵ در مقایسه با اسفند ۹۴ نیز مشاهده می‌شود.

از آنجا که نقدینگی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های پولی بوده و عامل موثر توضیح‌دهندگی تورم است، همواره تغییرات آن مورد توجه بوده است. نقدینگی به‌طور کلی از سه جزء «اسکناس و مسکوک»، «سپرده‌های دیداری» و «سپرده‌های غیردیداری» تشکیل می‌شود. جمع دو جزء نخست نشان‌دهنده «پول» و جزء آخر معرف «شبه پول» است. در بین دو جزء نقدینگی، «پول» خاصیت «نقدشوندگی» بیشتری دارد و دارای سرعت گردش بیشتری در اقتصاد است و در مقابل، «شبه‌پول» اگرچه می‌تواند با استفاده از ابزارهای اعتباری و اوراق، برای خرید کالاها و خدمات مورد استفاده قرار بگیرد، اما به دلیل پایین بودن میزان نقدشوندگی و ماهیت آن به‌عنوان یک سپرده مدت‌دار بانکی، از سرعت گردش پایین‌تری برخوردار است. یکی از مهم‌ترین خصوصیات شبه‌پول، ضد تورمی بودن آن در کوتاه‌مدت است چرا که دارندگان این دارایی لااقل برای مدتی از هزینه و خرج کردن آن منصرف شده‌اند. همچنین در ادبیات اقتصادی، «پایه پولی» میزان دارایی‌ها یا بدهی‌های ترازنامه‌ای بانک مرکزی را نشان می‌دهد که به دلیل آنکه پس از چرخش در شبکه بانکی، چند برابر شده و نقدینگی را تشکیل می‌دهد، به پول پرقدرت معروف است. پایه پولی درواقع نشان‌دهنده رشد پول و شبه‌پول در طول یک مدت مشخص است. هرگونه افزایش در پایه پولی یا «پول پرقدرت» منجر به افزایش چند برابر آن (معادل ضریب فزاینده نقدینگی) در نقدینگی می‌شود. «ضریب فزاینده» متغیر مهم دیگر در آمارهای پولی است که رابطه میان نقدینگی و پایه پولی را بیان می‌کند. ضریب فزاینده نشان‌دهنده نسبت میزان نقدینگی به پایه پولی است که در واقع بیان‌کننده میزان خلق پولی است که سیستم بانکی قادر است به ازای هر واحد پول بانک مرکزی ایجاد کند.

مدیریت نقدینگی در بانک ها

مدیریت نقدینگی در بانک ها به توانایی یک بانک در انجام تعهدات مالی خود در زمان سررسید اشاره دارد. سلامت مالی برای همۀ کسب و کار از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و بانک‌ها ذاتاً در مورد نداشتن حاشیه امنیت و سود کافی حساس هستند. مدیریت نقدینگی در بانک ها به ارزیابی عملکرد نهایی، محاسبه جریان وجوه نقد و از بین بردن سایر خطرات نقدینگی کمک می‌کند؛ اما مدیریت وجه نقد در بانک ها چگونه است و چرا تا این اندازه ضروری است. با غزال همراه باشید.

اهمیت مدیریت نقدینگی در بانک ها

ما نگران سطح نقدینگی بانک ها هستیم زیرا آن‌ها برای سیستم مالی مهم هستند. اگر بانک ها حاشیه ایمنی کافی نداشته باشند، ذاتاً حساس می‌شوند. ما در گذشته شاهد شکل شدید مشکلاتی بوده‌ایم که در صورت کاهش اعتبار در یک بحران، می‌تواند یک اقتصاد را متحمل خسارات‌های جبران ناپذیری کند. مسلماً سرمایه ضروری‌ترین سپر ایمنی است. بدین دلیل که از منابع برای پَس گرفتن خسارات قابل توجه پشتیبانی می‌کند. نزدیک‌ترین علت از بین رفتن یک بانک، عمدتاً مسئله نقدینگی است که فعالیت یک بانک را نشانه می‌گیرد که ممکن است عدم توانایی دسترسی به بازارهای بدهی برای تأمین بودجه جدید را غیرممکن سازد. مشخص است که ارزش اقتصادی دارایی‌های یک بانک باید بیش از حد کافی باشد تا بتواند تمام خواسته‌های خود را اجابت کند. بانک‌ها همیشه به کار خود ادامه گزارش نقدینگی چیست؟ می‌دهند زیرا یکی از اهداف اصلیشان در انجام تحولی کامل است که به عنوان واسطه زمانی نیز شناخته می‌شوند. به عبارت ساده، بانک ها سپرده تقاضا و سایر وجوه کوتاه مدت را واگذار می‌کنند و در سررسیدهای طولانی‌تر آن‌ها را بازپرداخت می‌نمایند. تبدیل سررسید مفید است زیرا خانوارها و بنگاه‌های اقتصادی معمولاً برای میزان قابل توجهی از نقدینگی، انتخابی قوی دارند. با این وجود بسیاری از فعالیت‌های مفید در اقتصاد برای چندین سال به تأمین اعتبار نیاز خواهند داشت. بانک‌ها بسته به این واقعیت که خانوارها و بنگاه‌ها به ندرت از نقدینگی خریداری شده استفاده می‌کنند. از لحاظ تئوری، می‌توان همۀ سپرده‌های تقاضا را در یک روز پس گرفت اما مانده‌های متوسط ​​آن‌ها در زمان‌های عادی ثبات قابل توجهی از خود نشان می‌دهد. بنابراین، بانک‌ها می‌توانند برای مدت طولانی‌تری وجوه را با اطمینان از نسبت سهولت در دسترس بودن سپرده‌ها یا سپرده‌های معادل در صورت نیاز از دیگران، با افزایش نرخ سپرده تأمین کنند.

اصول مدیریت نقدینگی

1- بانک‌ها نیاز به ایجاد ساختار برای مدیریت نقدینگی دارند

• بانک‌ها باید روشی تصدیق شده برای مدیریت روزانه نقدینگی داشته باشند. آن‌ها باید این استراتژی را در سراسر شرکت برقرار سازند.
• یک هیئت مدیره باید این سیاست و سایر سیاست‌های قابل توجه مربوط به مدیریت نقدینگی را تصویب کند.
• برای اجرای استراتژی باید ساختار مدیریتی وجود داشته باشد.
• برای اندازه گیری، مشاهده، کنترل و گزارش خطر نقدینگی، باید سیستم‌های اطلاعاتی کافی در بانک‌ها وجود داشته باشند.

2- بانک‌ها باید نیازهای خالص بودجه را اندازه گیری و کنترل کنند

• بانک‌ها باید فرایندی را برای تجزیه و تحلیل و نظارت بر نیاز خالص بودجه تأیید نمایند.
• آن‌ها باید نقدینگی را با استفاده از ترکیب سناریوها بررسی کنند.
• آن‌ها همچنین باید به طور دوره‌ای مفروضات مورد استفاده در مدیریت نقدینگی را بررسی کرده تا به این نتیجه برسند که معتبر هستند.

3- بانک‌ها باید دسترسی به بازار را مدیریت کنند

بانک‌ها باید مرتباً تلاش‌های خود برای حفظ روابط با دارندگان نقدینگی ارزیابی کنند. موارد فوق برای حفظ تنوع در بدهی‌ها انجام می‌شوند و قصد دارند ظرفیت خود را برای فروش دارایی تضمین کنند.

4- بانک‌ها باید برنامه‌های احتمالی داشته باشند

بانک‌ها باید برنامه‌های اضطراری داشته باشند که به استراتژی مدیریت بحران‌های نقدینگی بپردازند. این رویکرد باید شامل روش‌هایی برای جبران کمبود جریان نقدینگی در ملزومات باشد.

سیاست بانک مرکزی برای مدیریت نقدینگی چیست؟

بانک مرکزی اعلام کرد: در این هفته کمبود نقدینگی در بازار بین‌بانکی و همچنین فاصله گرفتن نرخ سود موزون بازار از نرخ سود هدف، پیش‌بینی شد.

بانک و بیمه

پیرو اطلاعیه روز شنبه ۱۰ آبان ماه ۱۳۹۹ مبنی بر برگزاری حراج خرید اوراق بدهی دولتی در عملیات بازار باز، این بانک در مهلت تعیین شده سه سفارش فروش اوراق بدهی دولتی از طریق سامانه بازار بین‌بانکی دریافت کرد. با توجه به پیش‌بینی بانک مرکزی از کمبود نقدینگی در بازار بین‌بانکی و همچنین فاصله گرفتن نرخ سود موزون بازار از نرخ سود هدف، موضع پولی بانک مرکزی در این هفته تزریق نقدینگی در قالب قرارداد توافق بازخرید با سررسید ۱۴ روزه بود.

در مجموع، بانک مرکزی با تزریق ۹.۸ هزار میلیارد ریال نقدینگی در حداقل نرخ ۲۱ درصد به بانک متقاضی موافقت کرد. معاملات مربوط به این عملیات توسط کارگزاری بانک مرکزی در روز چهارشنبه ۱۴ آبان ماه انجام شد.

شایان ذکر است بانک مرکزی در چارچوب مدیریت نقدینگی مورد نیاز بازار بین‌بانکی ریالی، عملیات بازار باز را به صورت هفتگی اجرا می‌کند. موضع این بانک (خرید یا فروش قطعی یا اعتباری اوراق بدهی دولتی) بر اساس پیش‌بینی وضعیت نقدینگی در بازار بین‌بانکی و با هدف کاهش نوسانات نرخ بازار بین‌بانکی حول نرخ هدف، از طریق انتشار اطلاعیه در سامانه بازار بین‌بانکی اعلام خواهد شد.

متعاقب اطلاعیه مزبور، بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در راستای مدیریت نقدینگی خود در بازار بین‌بانکی، نسبت به ارسال سفارش‌ها تا مهلت تعیین شده از طریق سامانه بازار بین‌بانکی اقدام کنند.