اوراق مشارکت چیست؟

اوراق مشارکت چیست؟

1. اوراق مشارکت در حکم سرمایه است. پس اگر به اصل پول، خمس تعلق گرفته باشد و بعد از آن، سپرده گذاری کنند، اصل پول و سود آن خمس دارد. ولی اگر پول سپرده، از درآمد همان سال بوده و سپرده گذاری کند، چنانچه سال خمسی بر آن بگذرد خمس دارد. و برخی از فقها [1] نیز می‌گویند، اگر اصل پول و سود حاصله سر سال خمسی قابل وصول نباشد، جزو درآمد سال وصول است که ‏به هنگامی که امکان برداشت باشد، اگر تا سر سال خمسی صَرف در مؤونه نشود، خمس دارد.
2. سود اوراق مذکور جزو درآمد سال به شمار می‌آید، پس اگر قبل از سال خمسی هزینه شود خمس ندارد ولی اگر چیزی از آن باقی بماند خمس دارد.
در هر حال، چنانچه دسترسی به این سرمایه ندارد یا قبل از دریافت سرمایه، در پرداخت خمس آن دچار زحمت می‌شود، می‌تواند زمانی که اصل پول را دریافت کرد، خمس را بپردازد.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است: [2]
حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
اگر اصل پول و سود حاصله سر سال خمسی قابل وصول نباشد، جزو درآمد سال وصول است که ‏به هنگامی که امکان برداشت باشد، اگر تا سر سال خمسی صَرف در مؤونه نشود، خمس دارد.
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
اصل پول پس از وصول باید تخمیس شود و اما سود آن چنانچه از هنگام دریافت تا سال خمسی صرف در مؤنه نشود خمس دارد.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
1. اگر به اصل پول، خمس تعلق گرفته باشد و بعد از آن، سپرده گذاری کنند هم اصل پول خمس دارد و هم سود آن.
2. اگر پول سپرده، از درآمد همان سال بوده و سپرده گذاری کرده، چنانچه سال خمسی بر آن بگذرد خمس دارد و سود آن نیز اگر قبل از سال خمسی هزینه شود خمس ندارد ولی اگر چیزی از آن باقی بماند خمس دارد.
( البته در هر دو صورت اگر در پرداخت خمس در زحمت باشند می توانند زمانی که اصل پول را دریافت کردند بپردازند)
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
1. خمس دارد.
2. سود جزو درآمد سال است.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
در فرض سؤال، اوراق مشارکت چیست؟ اوراق مذکور در حکم سرمایه است و مادامی‌که دسترسی به آن ندارد خمس آن واجب نیست.
حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):
1. اگر به اصل پول، خمس تعلق گرفته باشد و بعد از آن، سپرده گذاری کنند اصل پول و سود آن خمس دارد.
2. اگر پول سپرده، از درآمد همان سال بوده و سپرده گذاری کرده، چنانچه سال خمسی یا یک سال بر آن بگذرد خمس دارد و سود آن نیز اگر قبل از سال خمسی هزینه شود خمس ندارد ولی اگر چیزی از آن باقی بماند بعد از یک سال یا رسیدن سال خمسی، خمس دارد. لینک به سایت استفتائات

[2] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.

در باره این که آیا به هبه که همان هدیه و بخشش است، خمس تعلق می گیرد یا نه؟ اقوالی بین فقها وجود دارد که به صورت کلی می توان آن ها را در اقوال زیر خلاصه کرد:1. خمس ندارد[1].2. چنانچه از مخارج سالش زیاد .

نظر مراجع محترم تقلید درباره سرمایه خمس از این قرار است. کسى که سرمایه‏اى را تهیه کرده است که اگر خمس آن را بدهد با بقیه آن نمى‏تواند کارى را شروع نماید که با آن مى‏خواهد امرار معاش کند آیا باید خمس .

سهام، در حکم سرمایه بوده و خمس دارد. پس در فرض سؤال، هر مقدار از آن که تا پایان سال خمسی، قسطش پرداخت شده باشد، مشمول خمس می‌گردد، ولی می‌تواند خمس آن را پس از فروش سهام پرداخت کند. ضمائم: پاسخ .

سهام عدالت و سود و رشد قیمت آن نوعی سرمایه است؛ از این‌رو طبق نظر بیشتر مراجع تقلید، هر مقدار از آن که قابل دسترسی باشد، چنانچه تا سر سال خمسی استفاده نشود، متعلق خمس خواهد بود، البته چنانچه بدون فروش .

تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت چیست؟

اوراق قرضه اسنادی هستند که به‌موجب آن ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند.

اوراق قرضه اسنادی هستند که به‌موجب آن ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند.

تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت

سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.

پیش از هر چیز لازم است بدانید در ایران اوراق قرضه منتشر نمی‌شود، در مقابل اوراق با درآمد ثابت از قبیل اوراق مشارکت، اوراق خزانه، صکوک شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع و… که با قوانین بانکداری اسلامی تطابق دارد، منتشر می شود.

اوراق قرضه اسنادی هستند که به‌موجب آن‌ها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کرده و در زمان سررسید نیز اصل مبلغ را بازپرداخت کند. اوراق قرضه در کشور‌های خارجی یک ابزار بدهی میان‌مدت و بلندمدت برای تأمین مالی دولت‌ها و شرکت‌ها بوده و با تعهدات مشخصی همراه است.

دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم که به سهامداران پرداخت می‌شود دریافت نمی‌کند.

دارندگان این اوراق برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وام‌دهندگان به ناشر هستند. آن‌ها پول خود را به ناشر قرض می‌دهند و در عوض بهره دریافت می‌کنند و در سررسید نیز اصل سرمایه خود را پس می‌گیرند.

اوراق قرضه از طریق پذیره‌نویسی به عموم ارائه می‌شود. پذیره‌نویسی اوراق مشارکت چیست؟ معمولاً به‌صورت مذاکره‌ای و گاهی به‌صورت رقابتی است. در پذیره‌نویسی مذاکره‌ای، مدیریت شرکت و پذیره‌نویسان با بررسی وضعیت شرکت و بازاردر مورد انتشار اوراق قرضه تصمیم می‌گیرند.

این اوراق به طور عمده در بازار‌های خارج از بورس (OTC) دادوستد می‌شوند. بازار اوراق قرضه نسبت به بازار سهام از ثبات قیمتی بیشتری برخوردار است و عموما نوسانات آن تحت تأثیر نرخ بهره قرار دارد.

این اوراق دو ویژگی قابل‌توجه دارند؛ اول اینکه در بازار‌های بسیار بزرگ بدهی معامله می‌شوند و ثانیا حجم آن‌ها با سرعت بسیار زیادی در حال رشد است.

اوراق قرضه در دنیا برخلاف سهام، عمر محدود دو، پنج، 10 و حتی 30 ساله دارند و اعتبار آن‌ها در تاریخ تعیین شده که سررسید نام دارد، به پایان می‌رسد. اگرچه ورقه قرضه تاریخ‌های معینی برای پرداخت بهره به همراه دارد، اصل سرمایه (مبلغ اسمی ورقه قرضه) فقط در تاریخ سررسید بازپرداخت می‌شود.

ویژگی‌های اوراق قرضهدارنده اوراق قرضه در واقع بستانکار شرکت است. او به‌عنوان بستانکار، حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین‌شده است. دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم – که به سهامداران پرداخت می‌شود – دریافت نمی‌کند.

اوراق قرضه دارای سر رسید مشخص است. برخی از این اوراق در یک مقطع معین زمانی سررسید می‌شوند و برخی دیگر به‌تدریج سررسید می‌شوند.

اگر ناشر اوراق قرضه ورشکست شود، دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصل‌وفرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. اگر شرکتی چند نوع اوراق قرضه منتشر کند، ترتیب اولویت آن‌ها در قرارداد‌های مربوط، قید می‌شود.

بعضی از شرکت‌ها برای ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثیقه می‌کنند؛ مثلاً ممکن است شرکت، زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهند. هرچند شرکت‌های مشهور و معتبر معمولاً اوراق قرضه را بدون وثیقه منتشر می‌کنند.

به‌طورکلی دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیم‌گیری شرکت حق رأی ندارند، هرچند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از این اوراق در مواردی از تصمیم‌گیری‌های شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه‌های دیگر یا در موارد ادغام شرکت در شرکت‌های دیگر) حق رأی داشته باشند. البته اگر شرکتی شرایط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعایت نکند، دارندگان اوراق مذکور می‌توانند بر بسیاری از فعالیت‌های شرکت اعمال قدرت کنند.

اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته شود، فقط ناشر و خریدار، طرف‌های قرارداد هستند، ولی اگر اوراق قرضه به‌طور عمومی به تعدادی زیادی از خریداران فروخته شود، غیر از طرف‌های قرارداد شخص دیگری نیز به‌عنوان امین به نمایندگی از دارندگان اوراق مذکور بر اجرای تعهدات شرکت نظارت می‌کند.

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت (Participation Papers)، اوراق بهاداری است که بیانگر مشارکت دارنده آن در یک طرح است. در واقع شخص سرمایه خود را به یک شرکت، کارخانه و… می‌دهد تا بتواند طرح توسعه خود را اجرا و سود سرمایه‌گذار را نیز پرداخت کند.

مهم‌ترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار، تضمین پرداخت سود است.

به‌بیان‌دیگر اوراق مشارکت، اوراق بهادار معمولا با نامی است که با قیمت و مدت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌های مورد نظر دولت، شهرداری‌ها، شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی و تحت نظارت بانک مرکزی جهت تأمین مالی آن‌ها منتشر شده و بازپرداخت آن توسط دولت یا بانک‌ها تضمین می‌شود؛ اوراق مذکور از طریق عرضه عمومی به سرمایه‌گذاران واگذار می‌شود.

تضمین پرداخت سود

مهم‌ترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار، تضمین پرداخت سود است، به این معنا که دارنده این اوراق اطمینان دارد که سود مشخص و تضمین شده‌ای را به‌عنوان سود علی‌الحساب، در فواصل زمانی معین، دریافت می‌کند.

ویژگی‌های اوراق مشارکت

• قابلیت خریدوفروش در بازار ثانویه
• بازده بدون ریسک برای سرمایه‌گذاران
• مالکیت بدون حق رأی برای دارندگان اوراق
• معافیت مالیاتی برای سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت
• تضمین سود و اصل مبلغ سرمایه‌گذاری برای دارندگان اوراق
• پرداخت سود دوره‌های معین با کوپن‌های ماهیانه، سه ماهانه یا سالانه
• پرداخت سود به‌صورت علی‌الحساب و سود قطعی در سررسید
• تعیین سود 18 تا 22 درصد برای اوراق مشارکت (ممکن است ارقامی دیگری نیز ارائه شود)

تفاوت‌های اوراق قرضه با اوراق مشارکت

تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت در این است که اولا در اوراق قرضه به‌دلیل تعیین بهره مشخص، ماهیت آن مطابق با قوانین بانکداری اسلامی نیست و ثانیا در اوراق قرضه برای وام گیرنده، محدودیت خاصی ایجاد نمی‌کنند، در حالی‌که وجوه دریافتی در اوراق مشارکت حتما باید در طرح‌های مشخص تولیدی، عمرانی یا خدماتی به کار گرفته شود و سود قطعی آن پس از پایان طرح، محاسبه و به سرمایه‌گذار پرداخت شود.

توجه داشته باشید که ناشران اوراق قرضه در بازار‌های جهانی دارای رتبه‌بندی ریسک سرمایه‌گذاری هستند؛ اوراق قرضه دولتی معمولا کم‌ریسک و با بهره پایین است و در مقابل اوراق قرضه شرکت‌های خصوصی، با توجه به رتبه‌بندی آن شرکت‌ها، دارای نرخ بهره بالاتری نسبت به اوراق دولتی هستند. بدیهی است شرکت‌هایی که ریسک بالاتری دارند، نرخ بهره اوراق قرضه آن‌ها بالاتر و احتمال «نکول» آن‌ها نیز بیشتر است.

مالیات بر ارث اوراق مشارکت

اوراق مشارکتی که در ماترک متوفی وجود دارد مشمول مالیات بر ارث خواهد شد. این اوراق می‌تواند از نوع ساده، مرکب، قابل تعویض با سهام و یا قابل تبدیل به سهام باشد. نرخ مالیات به عوامل مختلفی بستگی دارد. چنانچه تاریخ فوت متوفی بعد از سال 95 باشد، مالیات اوراق مشارکت به نرخ قانون جدید محاسبه خواهد شد. همچنین اگر فوت متوفی قبل از سال 95 باشد، نرخ‌ها مطابق قانون قدیم در نظر گرفته می‌شود. بنابراین یکی از عوامل تعیین کننده در نرخ مالیات، زمان فوت مرحوم می‌باشد. عامل دیگر میزان نزدیکی یا دوری نسبت وراث با متوفاست. به طوری که به عنوان مثال نرخ مالیات برای فرزندان، بسیار کمتر از نرخ مالیات مربوط به برادر و خواهر است. به طور کلی هرچه این نسبت نزدیک‌تر باشد، درصد مالیات نیز کمتر خواهد شد. علمل مؤثر دیگر نیز میزان ارزش اوراق مشارکت است. در ادامه به هر یک از این موارد می‌پردازیم.

میزان مالیات بر ارث اوراق مشارکت

جدول مالیات اوراق مشارکت در قانون جدید به شرح زیر است:

شرح	وراث طبقه اول	وراث طبقه دوم	وراث طبقه سوم
درصد مالیات اوراق مشارکت	3%	6%	12%

برای مشمولین قانون قدیم، نرخ مالیات بر اساس ارزش اوراق تغییر می‌کند که در اوراق مشارکت چیست؟ جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید:

میزان ارزش اوراق مشارکت	طبقه اول	طبقه دوم	طبقه سوم
تا 5 میلیون تومان	5%	15%	35%
تا 20 میلیون تومان نسبت به مازاد 5 میلیون تومان	15%	25%	45%
تا 50 میلیون تومان نسبت به مازاد 20 میلیون تومان	25%	35%	55%
نسبت به مازاد 50 میلیون تومان	35%	45%	65%

معیار ارزش‌گذاری اوراق مشارکت

میزان اوراق مشارکت چیست؟ ارزش اوراق تعیین کننده میزان مالیات می‌باشد. ارزش اوراق مشارکت توسط کارشناس اداره امور مالیاتی به نرخ روز محاسبه می‌شود. بنابراین هرچه ارزش‌گذاری پایین‌تر باشد، میزان مالیات محاسبه شده نیز کمتر خواهد شد.

معافیت‌های مالیات بر ارث اوراق مشارکت

در قانون جدید هیچ گونه معافیتی برای اوراق مشارکت وجود ندارد. اما مشمولین قانون قدیم، مطابق ماده 24 قانون مالیات‌های مستقیم تا 80% ارزش اوراق از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند.

سود اوراق مشارکت

اوراق مشارکت به طور کلی یک از انواع اوراق قرضه می‌باشد. شرکت‌ها اوراق مشارکت چیست؟ و سازمان‌ها به منظور تأمین مالی برای طرح‌های رشد و توسعه اقدام به انتشار اوراق قرضه (اوراق بدهی) می‌نمایند. شرکت یا سازمان منتشر کننده اوراق تضمین می‌کند که پس از پایان مدت سررسید علاوه بر بازپرداخت اصل وجه، مبلغی را به عنوان سود به دارنده اوراق پرداخت نماید. سود اوراق مشارکت معمولاً 3 تا 5 درصد بالاتر از سود بانکی در نظر گرفته می‌شود تا برای خریدار رغبت و انگیزه ایجاد کند.

سود اوراق معمولاً از طرف شرکت یا سازمان منتشر کننده به حساب شرکت سپرده‌گذاری مرکزی (سجام) واریز می‌شود. سپس شرکت سپرده‌گذاری مرکزی این سود را به حساب دارندگان اوراق واریز می‌نماید. البته ممکن است سود مربوطه توسط کوپن‌هایی در سررسیدهای مشخص (معمولاً 3 ماهه) پرداخت شود. لازم به ذکر است که سود اوراق مشارکت نیز به نرخ 3% برای وراث طبقه اول، 6% طبقه دوم و 12 درصد برای طبقه سوم مشمول مالیات بر ارث خواهد شد.

ریسک اوراق مشارکت

توجه داشته باشید که اوراق مشارکت معمولاً از طرف منتشر کننده تضمین می‌شود. به این معنا که شرکت یا سازمان در زمان انتشار اوراق متعهد می‌شود مبلغی را به عنوان سود علی‌الحساب و قطعی پرداخت نماید. چنانچه پس از پایان سررسید سود محقق شده بیشتر باشد، به دارندگان اوراق پرداخت خواهد شد. بنابراین اوراق مشارکت جزو سرمایه‌گذاری‌های بدون ریسک محسوب می‌شود.

انواع اوراق مشارکت

اوراق مشارکت می‌تواند در دو نوع بانام و بی‌نام منتشر شود. اوراق مشارکت بی‌نام در واقع در وجه حامل است. به عبارتی این اوراق دقیقاً مشابه اسکناس و پول نقد می‌باشد. بنابراین چنانچه در منزل متوفی نگهداری شده باشد، امکان شناسایی آن برای سازمان امور مالیاتی وجود ندارد و درنتیجه بابت آن مالیات بر ارث مطالبه نخواهد کرد. اما در بسیاری از موارد برای حفظ امنیت، این اوراق در صندوق امانات بانک نگهداری می‌شود. در این صورت به سادگی توسط سیستم یکپارچه اطلاعاتی شناسایی شده و از آن مالیات بر ارث دریافت می‌شود.

اوراق مشارکت بانام اوراقیست که به نام خریدار منتشر می‌شود. بنابراین حتی در صورت سرقت یا مفقود شدن، شخصی جز خریدار امکان استفاده از مزایای آن را نخواهد داشت. بدیهی است که اوراق بانام در سیستم اطلاعاتی به نام متوفی ثبت شده و سازمان امور مالیاتی بابت آن از ورثه مالیات بر ارث مطالبه خواهد کرد.

برخی سوالات شما

نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه اول 3%، برای وراث طبقه دوم 6% و برای ورثه طبقه سوم 12% ارزش اوراق مشارکت می‌باشد.

بله. سود اوراق مشارکت نیز به نرخ 3% برای وراث طبقه اول، 6% طبقه دوم و 12 درصد برای طبقه سوم مشمول مالیات بر ارث خواهد شد.

در قانون جدید هیچ گونه معافیتی برای اوراق مشارکت وجود ندارد. اما مشمولین قانون قدیم، مطابق ماده 24 قانون مالیات‌های مستقیم تا 80% ارزش اوراق از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند.

اوراق مشارکت بی‌نام در واقع در وجه حامل است. به عبارتی این اوراق دقیقاً مشابه اسکناس و پول نقد می‌باشد. بنابراین چنانچه در منزل متوفی نگهداری شده باشد، امکان شناسایی آن برای سازمان امور مالیاتی وجود ندارد و درنتیجه بابت آن مالیات بر ارث مطالبه نخواهد کرد. اما در بسیاری از موارد برای حفظ امنیت، این اوراق در صندوق امانات بانک نگهداری می‌شود. در این صورت به سادگی توسط سیستم یکپارچه اطلاعاتی شناسایی شده و از آن مالیات بر ارث دریافت می‌شود.

اوراق بهادار چیست و چه انواعی دارد؟

هر نوع ورقه یا مستندی که تضمین‌کننده حقوق مالی قابل نقل‌و‌انتقال برای مالک آن برگه باشد را اوراق بهادار می‌نامیم. این اوراق انواع مختلفی مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم ، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک دارد، اما همه آن‌ها بدون استثنا نوعی ارزش مالی را برای مالک خود به‌همراه دارند و در واقع نوعی ابزار مالی با قابلیت نقل‌و‌‌انتقال به شمار می‌آیند .

اوراق بهادار به طورکلی در بازار سرمایه به سه بخش «اوراق بدهی»، «اوراق حقوق صاحبان سهام»، «ابزارهای مشتقه» تقسیم می‌شود . باید دانست که شرکت یا نهادی که اوراق بهادار صادر می‌کند نیز، در اصطلاح با عنوان صادرکننده (توزیع‌کننده) شناخته می‌شود.

اوراق بهادار نوعی ابزار مالی:

گفته شد که اوراق بهادار نوعی ابزار مالی است که هم نشان‌دهنده‌ی موقعیت اوراق مشارکت چیست؟ مالکیت فرد در شرکت‌های سهامی عام است و هم نشان‌دهنده نوعی رابطه طلبکاری از یک‌نهاد دولتی یا شرکت می‌باشد ‌(اوراق مشارکت) و یا می‌تواند نماینده حقوق مالکیتی باشد که اختیار خرید یا فروش را نمایش می‌دهد. پس اوراق بهادار از هر نوعی که باشد، نوعی ارزش مالی به حساب می‌آید.

اوراق بدهی یا اوراق قرضه، آن دسته از اسناد یا اوراق بهاداری است که به‌ موجب آن، شرکت منتشرکننده متعهد خواهد بود که مبالغ مشخصی را به عنوان بهره سالانه در زمان‌هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص یعنی سررسید قرارداد اصل مبلغ را به دارنده اوراق بازپرداخت نماید. خصوصیت اوراق قرضه این است که دارنده اوراق به‌عنوان بستانکار، حق دریافت اصل و سود میزان سرمایه‌گذاری خود در اوراق را دارد، ولی هیچ مالکیتی در شرکت منتشرکننده اوراق نخواهد داشت.

اوراق خزانه دولتی، اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت ‌دولتی و شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق منفعت، اوراق سلف موازی استاندارد، گواهی‌سپرده، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه‌ای از انواع اوراق بدهی محسوب می‌گردند .

دلیل نام‌گذاری این اوراق به نام اوراق بدهی، ویژگی‌هایی است که این اوراق دارد. مثلا یکی از این دلایل این است که عمدتا شرکت‌هایی که مشکل منابع مالی داشته یا نقدینگی کافی برای تحقق برنامه‌ها و یا پروژه‌ها ندارند، به جای اخذ وام از بانک‌ها با انتشار اوراق نام برده به‌نوعی اقدام به جمع‌آوری نقدینگی سرمایه‌گذاران می‌کند که در علوم مالی به آن تامین‌مالی جمعی گفته می‌شود.

دلیل انجام این کار این است که شرکت منتشرکننده برای ادامه فعالیت‌ها یا انجام پروژه‌های جدیدتر خود نیاز به نقدینگی دارد. از نگاهی دیگر در علم اقتصادی بدهی نیز نوعی دارایی ارزشمند تلقی می‌شود، چراکه کسی که بستانکار است از طریق خلق آن و بازپرداخت آن در آینده دارایی بیشتری را برای خود فراهم می‌آورد .

اوراق بدهی دولتی یکی از معتبرترین نوع اوراق بدهی در دنیا محسوب می‌شود، متقاضیان اصلی انتشار اوراق بدهی معمولا دولت‌ها هستند، انتشار اوراق و بازپرداخت آن ریسک اعتباری کشورها را هم نمایان می‌کند. به این صورت که هرمیزان اوراق بدهی دولتی یک کشور ارزشمندتر باشد، نشان‌دهنده شرایط بهتر اقتصاد و دولت آن کشور از نظر اقتصادی است .

سهام متداول‌ترین ورقه بهادار در میان اوراق بهادار موجود در بازار، محسوب می‌شود. در ابتدا اوراق سهام، دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن برای هر شرکت، به میزان سرمایه آن شرکت بستگی داشته و متغیر خواهد بود. در بورس اوراق بهادار تهران، ارزش اسمی هر سهم عادی برابر با ۱۰۰ تومان یا ۱۰۰۰ ریال است. نحوه محاسبه تعداد سهام عادی هر شرکت نیز به این صورت است که سرمایه آن بر ارزش اسمی هر سهم تقسیم شود. اما در توضیح سهام عادی باید گفت یک نوع دارایی مالی است که مالکیت صاحب آن در یک شرکت را نشان می‌دهد. به خلاف دارندگان اوراق بدهی که به طور معمول فقط سود و ارزش اسمی اوراق خود را دریافت می‌کنند، دارندگان سهام می‌توانند از سود سهام خود نیز منفعت کسب کنند .

اوراق بهادار مشتقه:

آن دسته از قرارداد‌ها که ارزش خود را از کالای فیزیکی یا مالی دریافت می‌کنند را قراردادهای مشتقه می‌گویند. باید توجه داشت که دارایی پایه می‌‌‌‌تواند به اشکال مختلف همچون سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت‌و‌ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد .

ارزش اوراق مشتقه به یک یا چند دارایی که از آن مشتق می‌شوند، بستگی دارد. در تعریف مشتقه باید گفت قراردادی بین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی است. تعیین ارزش مشتقه به‌وسیله نوسانات دارایی مبنا، صورت می‌پذیرد. سهام، طلا، کالاها، ارز، شاخص‌های بازار و … از رایج‌ترین دارایی‌های مبنا می‌باشند.

محل معامله اوراق مشتقه به‌طورکلی، در بازار بورس یا بازارهای متشکل خارج از بورس است. اوراق مشتقه خارج از بورس که بخش بزرگ‌تری از مشتقه‌ها را تشکیل می‌دهند هنوز قانون‌گذاری نشده‌اند اما مشتقه‌های معامله‌شده در بورس، دارای استانداردهای مخصوص خود هستند. اوراق مشتقه معامله‌شده خارج از بورس، ریسک بیشتری نسبت به مشتقه‌های استاندارد در بورس دارند. چهار نوع اوراق مشتقه اصلی هستند که امروز مورد معامله می‌باشند که شامل قراردادهای سلف، قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای معاوضه می‌شود .

بورس اوراق بهادار چیست؟

بورس اوراق بهادار یکی از نهادهای بازار سرمایه است . بازار سرمایه اولا ازآن جهت که ((بازار )) است یعنی با توجه به وجود عده ای از متقاضیان سرمایه که نیازهای واحدی دارند وقادربه پرداختن بهای آن هستند ، ثانیا ازجهت ((سرمایه)) یعنی نقدینگی یا قدرت خرید لازم برای ایجاد ، تاسیس یا راه اندازی یک واحد اقتصادی ، باید مورد توجه قرار گیرد.
نهاد موازی بورس، بخش بانکی است که هم به عنوان بازار پول و هم به عنوان بازارسرمایه ایفای نقش می نمایدوبا جمع آوری پس اندازها واعطای اعتبارات بلند مدت ، سرمایه مورد نیاز واحدهای اقتصادی را تامین می کند.
اقتصادملی ما دروضعیتی است که برای انجام برنامه های توسعه ودرجهت سرعت بخشیدن به آهنگ توسعه وافزایش مداوم تولیدات ، نیاز روزافزونی به منابع مالی دارد . منابع مالی یا باید ازداخل کشور تامین گردد، ویا باید به صورت استقراض (انواع وام ها) ازخارج تحصیل شود. بدیهی است ازدیدگاه رشد اقتصادی ، حصول به اهداف توسعه ، استفاده از هردومنبع را توجیه می کند.
بورس اوراق بهادار نهادی است که می توان با استعانت ازآن ، هردو منبع وجوه داخلی وخارجی را به خدمت گرفت.
یکی از شاخصهای مهم مقایسه تشکیلات بورس درکشورهای مختلف وهمچنین جایگاه بورس دربازار سرمایه واقتصادملی ، نسبت ارزش روزسهام به ارزش محصول ناخالص ملی است.
هدف از تشکیل سازمان بورس اوراق بهادار ، جمع آوری وتجهیز پس اندازهای خصوصی وسوق دادن آنها به سوی سرمایه گذاری وفعالیتهای مولد است . ضمنا اهداف ثانوی دیگری مانند افزایش تولید وتشکیل سرمایه ، افزایش صادراتغیرنفتی ، کاهش کسربودجه ، جمع آوری نقدینگی ، کنترل تورم و. به آن اضافه شده است.
برای تحقق این اهداف ، معاضدت برخی عوامل ساختاری لازم است وبه موازات این عوامل ، مجموعه شرایط سازمانی حاکم بربورس مانند چگونگی عرضه سهام ، فعالیت کارگزاران ، کنترل شرکتها ، تبلیغات ، مکانیزاسیون سیستم و. نیزباید به نحو همسو وهماهنگ با اهداف سازمان تحول یابد.
بدیهی است اگر اهداف حاصل نشود ، منطقا باید علل ساختاری وفقدان بسترهای مناسب فعالیت بورس ، همچنین نارسائیها وعدم تناسب قوانین ، مقررات ، ساختارتشکیلاتی وروشهای اداری واجرائی آن سازمان را به اوراق مشارکت چیست؟ عنوان علت ، موردبررسی قرارداد.
ظهور اوراق مشارکت دربازارسرمایه، اگر ازطریق بورس اوراق بهادارباشد ، باعث افزایش حجم معاملات واگر درخارج ازبورس باشد باعث جلب وجذب قسمتی از پس اندازها ونتیجتا کاهش معاملات بورس خواهد بود . اوراق مشارکت ، تدبیر جدیدی است که جلب سرمایه ها به سوی شرکتهای جدید یا پروژه های ملی را میسر می سازد.
براساس اصول مالیه خصوصی ، اگر شرکت یا بنگاهی ازنظرمالی به نقطه تساوی درآمدهاوهزینه ها(نقطه سربه سر)نرسیده باشد، نه تنها ورود وپذیرش آن بنگاه به تشکیلات بورس امکان ندارد بلکه، سرمایه گذاران منفرد نیز کمتر قبول خطر می کنند وعموما حاضر نیستند سرمایه خودرا درچنین بنگاهی به کاراندازند. دراین شرایط انتشار اوراق مشارکت یا اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام ، این اطمینان را به وجود می آورد که مبلغ قرضه درآینده نزدیک یا دور به صورت سهام متجلی خواهد شدوضمن بازگشت اصل سرمایه ، قسمتی ازسودبنگاه نیز نصیب سرمایه گذار خواهد گردید.
بورس اوراق بهادار می تواند نحوه تخصیص منابع درپروژه های عمرانی را تغییر داده وبا تامین مالی سریع وبه موقع ، وجوه لازم برای خرید کالاهای سرمایه ای ، تجهیزات ومواد اولیه را فراهم آورد. این ویژگی درشرایطی که درآمد نفت تحت تاثیر توطئه های خارجی قرارمی گیرد وهمچنین با توجه به آثارتورمی طولانی شدن زمان اجرای پروژه ها ، می تواند مورد بهره برداری قرار گیرد.
ازجانب دیگر هرنوع سرمایه گذاری جدید دولت می تواند ازاین محل تامین مالی گردد. با توجه به این که منابع درآمد دولت دربودجه محدود است وجز درآمد نفت ، مالیات ودرآمد فروش کالاها وخدمات ازجانب دولت ، منبع دیگری وجود ندارد ، هرگونه تقاضای اضافی سرمایه ، ازیک طرف موجب ایجاد فشار برمنابع ومودیان مالیاتی وازسوی دیگر موجب افزایش بهای کالاها وخدمات دولتی خواهد شد واین دوشق درصورتی است که از منابع سیستم بانکی استفاده نشود.
حال اگر با استفاده ازسازوکار بورس ، اوراق مشارکت درسرمایه گذاریهای دولتی (پروژه های عمرانی) منتشر وپذیره نویسی شود وسرمایه گذار نیز اطمینان یابد که سودی بیش از سود بانکی دریافت خواهد داشت وامنیت سرمایه وی نیز تامین می گردد ، بلاتردید می توان پروژه های بزرگی را ازاین محل تامین مالی نمود.
نهایت اینکه سنجش کارائی وعملکرد بورس با فعالیت سایر عناصربازار سرمایه ، قوانین وسیاستهای مالی وپولی ارتباط وملازمه دارد وباید مجموعه ای ازعوامل هماهنگ وجودداشته باشند تا موفقیتی عاید گردد.

برگرفته از:
۱- موسسه مطالعات وپژوهشهای بازرگانی
۲- بورس اوراق بهادار وآثار آن براقتصاد وبازرگانی کشور
۳- سازمان بورس اوراق بهادار تهران ، هفته نامه ها، ماهنامه ها وسالنامه های مختلف
۴- ماهنامه بررسیهای بازرگانی
محمد رضا عادلی مسبب کودهی