ارزش اوراق اختیار معامله

حسابداری نوین

**دانش هر فرد نه دارایی اوست نه سرمایه او بلکه بدهی او به جامعه است **

قراردادهای اختیار معامله و کنترل ریسک سرمایه گذاری

قراردادهای اختیار معامله و کنترل ریسک سرمایه گذاری

قراردادهای اختیار معامله، محبوب ترین و مهم ترین اوراق مشتقه می باشند که نه تنها ریسکی به مراتب کمتر از قراردادهای آتی دارند، بلکه راهبردهای متعددی برای کاهش ریسک سرمایه گذاری و کسب سود داشته و با قراردادهای آتی در این مقام قابل مقایسه نیستند.

همانطور که از نام این اوراق می توان استنباط نمود، قراردادهای اختیار معامله به خریدار خود "حق یا اختیار" خرید و یا فروش یک دارایی را به قیمتی مشخص طی یک دوره زمانی واگذار می کنند. این قرادادها به دو دسته طبقه بنــــدی می شونــــد کــه عبارت از قـــراردادهــــای حق خرید " Call Option " و قــرارداد حـــق فــروش " Put Option " می باشند.

از آنجا که بطور معمول هر قرارداد دو طرف دارد، در مقابل خریدار این اوراق، فروشنده ای وجود دارد که در ازای دریافت مبلغی " Premium " متعهد می شود که در طی دوره قرارداد، چنانچه خریدار اختیار معامله بخواهد، دارایی مورد قرارداد را با قیمت از پیش تعیین شده مندرج در قرارداد به او واگذار نماید و یا از او خریداری نماید. بنابراین قراردادهای اختیار معامله برای خریداران آنها ایجاد حق انتخاب می نمایند و برای فروشندگان این قراردادها تعهدآور می باشند.

تعدد و فراوانی راهبردها و استراتژی های اوراق اختیار معامله قابلیت انعطاف زیادی به آنها داده است، بطوریکه کلیه سرمایه گذاران با هر درجه ای از ریسک پذیری می توانند از آنها در شرایط رونق و رکود بازار بهره بگیرند و ریسک های سرمایه گذاری خود را حذف و یا کاهش دهند و در رکودی ترین و پرنوسان ترین شرایط برای خود ایجاد سود نموده و ریسک سرمایه گذاری هایشان را کاملا کنترل نمایند، در حالیکه قراردادهای آتی دارای ریسک زیادی بوده و بالقوه می توانند زیانهای عمده ای را به سرمایه گذاران تحمیل کنند. اما نکته مهمی که نمی باید از نظر دور داشت، آشنایی و احاطه به مکانیزم استفاده از این اوراق و چگونگی بکارگیری استراتژی های اوراق اختیار است که در غیر اینصورت می تواند به زیانهای عمده ای منجر شود.

امروزه در بازارهای مالی جهان، اوراق اختیار معامله سهام، کاربرد فراوانی داشته و کمتر سرمایه گذار حرفه ای است که از این گونه قراردادها استفاده نکند. گرچه قراردادهای "اختیار معامله سهام" بیش از هر اوراق اختیار معامله دیگری کاربرد جهانی دارند، اما استفاده از قراردادهای اختیار در معاملات اوراق قرضه، ارزهای معتبر جهانی، شاخص های سهام و انواع کالاهای استراتژیک و اساسی نیز بسیار معمول است.

شباهت های قراردادهای آتی و اختیار معامله

هر دوی این اوراق در زمره اوراق مشتقه می باشند که ارزش آنها بستگی به دارایی های تحت پوششان دارد. اینگونه قراردادها بین دو طرف که یکی خریدار و دیگری فروشنده است منعقد می شوند و عمری محدود داشته و دارای سررسید می باشند و از اهرم مالی استفاده می کنند و جمع جبری سود و زیان طرفین قرارداد همیشه برابر صفر است. به بیان دیگر میزان سود یک طرف قرارداد دقیقا برابر زیان طرف دیگر است که این خاصیت را در اصطلاح غرب " Zero Sum Games " می نامند.

تفاوت های قراردادهای آتی و اختیار معامله

گرچه اوراق اختیار معامله و آتی دارای مشابهت های اصولی می باشند، اما تفاوتهای عمده و حائز اهمیتی نیز در میان این دو دسته اوراق مشتقه وجود دارد که اطلاع از آنها برای سرمایه گذاران ضروری است. شاید از هردوی این قراردادها در حصول به اهداف مشابه سرمایه گذاری ارزش اوراق اختیار معامله استفاده شود، اما روشهای بکارگیری این ابزار در تحقق اهداف سرمایه گذاری کاملا متفاوت است. در یک دسته بندی کلی می توان سه تفاوت را بین اوراق آتی و اختیار معامله مطرح نمود.

اول آنکه اوراق اختیار معامله به دارنده آن حق خرید یا فروش دارایی را می دهند، به معنی دیگر خریدار می تواند از این حق به دلخواه خود استفاده کند و یا آن را فراموش نماید و حق خود را اعمال نکند. در حالیکه اوراق آتی برای طرفین قرارداد تعهد ایجاد می نمایند و هیچیک از طرفین قادر نیستند از اجرای تعهدات خود سرباز بزنند. به بیان دیگر اوراق اختیار معامله برای خریدار آنان ایجاد حق می نمایند، در حالیکه خریداران اوراق آتی دارای تعهد می باشند. دارنده اوراق اختیار معامله می تواند در صورتیکه شرایط به نفع او نباشد، از انجام معامله خودداری نموده و هزینه او محدود به همان مبلغ کوچک اولیه ای است که برای ایجاد حق و یا اختیار به فروشنده پرداخت نموده است. اما از آنجا که اوراق آتی برای خریدار و فروشنده ایجاد تعهد می کنند، لذا معامله گران همیشه در معرض ریسک جدی قرار داشته و چنانچه ارزش دارایی مورد معامله در جهت خلاف انتظار معامله گر حرکت کند، زیان فراوانی می بینند. این خاصیت بسیار پراهمیت موجب شده است که اوراق اختیار معامله مجبوبیت بیشتری از اوراق آتی داشته و کاربرد آنان در انواع سرمایه گذاری های اوراق بهادار بسیار گسترده تر از اوراق آتی است.

دومین تفاوت بین اوراق اختیار معامله و اوراق آتی، قیمت دارایی مورد قرارداد است. اوراق آتی دارای قیمت هدف نیستند و مشارکت کنندگان در بازار مذکور با قیمت های اعلام شده وارد بازار می شوند و سود و زیان معامله به محض فاصله گرفتن قیمت قرارداد آتی از قیمت اولیه ورود به بازار نمایان می شود و تا هنگام سررسید، این قیمت در حال نوسان خواهد بود و ارزش قرارداد نوسان می کند، و همیشه دارای ارزش است و رابطه خطی با دارایی مورد قرارداد دارد. در حالیکه قراردادهای اختیار معامله دارای قیمت هدف می باشند و چنانچه قیمت دارایی در طول دوره قرارداد به قیمت مذکور نرسد، دارای ارزش نخواهند بود و قرارداد در پایان کار با ارزش صفر باطل خواهد شد.

سومین تفاوت آن است که در قراردادهای آتی هزینه یا کارمزدی برای ورود به بازار وجود ندارد، اما برای ورود به بازار اختیار معامله، هزینه و کارمزدی باید به فروشنده اوراق اختیار پرداخت شود (Premium) . اندازه این کارمزد بستگی به ارزش دارایی و مدت زمانی است که تا سررسید وجود دارد. ارزش ذاتی اوراق اختیار معامله مابه التفاوت قیمت دارایی از قیمت هدف می باشد که در اختیار خرید مازاد قیمت دارایی از قیمت هدف است و در اختیار فروش مازاد قیمت هدف از قیمت دارایی است.

قیمت هدف – قیمت دارایی = ارزش ذاتی اختیار خرید

قیمت دارایی – قیمت هدف = ارزی ذاتی اختیار فروش

تفاوتهای میان اوراق آتی و اختیار معامله مبین آن است که ریسک و بازده این اوراق با یکدیگر بسیار متفاوت است. قراردادهای آتی پرریسک ترین اوراق بهادار جهان می باشند، در حالیکه اوراق اختیار معامله ریسکی کمتر داشته و خریداران این اوراق، همیشه با ریسکی محدود و بازده ای نامحدود مواجه هستند. اما فروشندگان اوراق اختیار دارای ریسکی مشابه با قراردادهای آتی هستند و معمولا مورد استفاده سرمایه گذاران حرفه ای می باشند که با اتخاذ استراتژی های چندگانه از بکارگیری آنها سود می برند.

برگرفته از سایت آواگلد

با عرض سلام به خدمت بازدید کنندگان محترم
امیدوارم که مطالب این ویلاگ مورد عنایت شما قرار گیرد
با تشکر
سجاد سالاری
کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه مازندران
به نام خداي حسابگر و حسابرس ،حسابدار زمين و آسمان و هر آنچه در اوست. هم او که افتتاحيه و اختتاميه‌ي همه‌ي کتاب‌ها و حساب‌ها است.

ترازش هميشه موزون است و موجودي‌هايش همواره در فزون. مطالبات مشکوک الوصولي ندارد، زيرا کسي از قدرت لايزال او نمي‌تواند بگريزد. استهلاک انباشته محاسبه نمي‌کند چون در سيطره‌ي حسابداري او چيزي بي‌ارزش نمي‌شود. به کسي ماليات نمي‌دهد و از کسي به ناحق چيزي نمي‌گيرد. نه شرکت سهامي است و نه تضامني. هيچ شراکتي با احدي ندارد. خود مالک است و بي‌رقيب. تلفيق و ادغام و ترکيب در حوزه‌ي شخصيتش پيش‌بيني شده است. حسابداري تورمي ندارد، زيرا ارزش‌ها در نظرش تغيير ناپذيرند. حسابداريش آن‌قدر خالص است که دوره‌ي مالي در آن تعريف ناشدني و واحد پولي در آن بي‌معنا است. عملکرد او به دوره‌ي محدودي منحصر نيست و ازل تا ابد را در بر مي‌گيرد. تداومش يک فريضه نيست، بلکه يک اصل و حقيقتي محض است. مديريتش حسابداري و حسابداريش مديريت که بر مدار عدالت استوار است و به مثقال و ذره هم مي‌رسد و چيزي از قلم نمي‌افتد. فضل و بخشش او بر محور اهميت مي‌چرخد و سرمايه‌ي بندگان اميدواري به اوست و همان است که رهايي‌بخش آنان از حساب و کتاب روز جزا خواهد بود .

اوراق مشتقه

تعریف اوراق مشتقه چیست؟

اوراق مشتقه نوعی اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق می‌شوند بستگی دارد. خود مشتقه قراردادی است مابین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی. ارزش مشتقه به‌وسیله نوسانات دارایی مبنا تعیین می‌شود. رایج‌ترین دارایی‌های مبنا عبارت‌اند از سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارز، نرخ سود و شاخص های بازار.

اوراق مشتقه یا به صورت به‌طورکلی یا در بازار بورس و یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شوند. اوراق مشتقه خارج از بورس بخش بزرگ‌تری از مشتقه ها را تشکیل می‌دهند و قانون‌گذاری نشده‌اند، درحالی‌که مشتقه ها معامله شده در بورس استانداردسازی شده‌اند. اوراق مشتقه معامله شده خارج از بورس معمولاً ریسک بیشتری نسبت به مشتقه های استاندارد دارند.

با توجه به محدودیت‌هایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، اوراق مشتقه در اقتصاد ایران چندان رشد و توسعه نیافته است؛ بنابراین ما در مثال‌هایی که در ادامه ذکر می‌کنیم، از اعداد و ارقام و سهام خارجی استفاده می‌کنیم و در انتها توضیحاتی در مورد قراردادهای آتی در ایران ارائه می‌کنیم.

توضیحات مدیر مالی در مورد اوراق مشتقه

اوراق مشتقه قبلاً به این دلیل مورد استفاده قرار می‌گرفتند تا نرخ ارز را برای مبادله کالاها به صورت بین‌المللی تضمین و تثبیت نمایند. با توجه به اینکه ارز کشورهای مختلف ارزش گوناگونی داشتند، معامله گران بین‌المللی به نظام حسابداری برای این تفاوت‌ها نیاز پیدا کردند. امروز، مشتقه ها بر اساس انواع مختلفی از معاملات بنا شده‌اند و استفاده‌های بیشتری نیز دارند. حتی مشتقه هایی بر پایه اطلاعات آب و هوایی مثل میزان باران یا تعداد روزهای بارانی یک منطقه خاص نیز وجود دارند.

چون اوراق مشتقه در شاخه اوراق بهادار جای می‌گیرد و شاخه مخصوصی ندارد، کم‌کم انواع مختلفی از مشتقه ها به وجود آمدند. همچنین، مشتقه ها دارای کاربردهای گوناگونی، بر اساس نوعشان هستند. انواع مشخصی از اوراق مشتقه را می‌توان برای پوشش یا بیمه شدن در برابر ریسک یک دارایی به کار برد.

اوراق مشتقه همچنین می‌توانند در سفته بازی برای شرط‌بندی قیمت های آینده یک دارایی یا دور زدن مسائل مربوط به نرخ مبادله نیز مورداستفاده قرار گیرند. به طور مثال، یک سرمایه گذار اروپایی که سهامی در یک شرکت آمریکایی ارزش اوراق اختیار معامله می‌خرد (با استفاده از دلار آمریکا)، درحالی‌که سهام را در اختیار دارد، در معرض ریسک نرخ مبادله قرار می‌گیرد. برای پوشش این ریسک، سرمایه گذار می‌تواند قراردادهای آتی ارزی را خریداری کند تا یک نرخ مبادله مشخص برای فروش سهام خود در آینده و تبدیل دلار به یورو را برای خود از قبل تثبیت کند. به علاوه، بسیاری از مشتقه ها اهرم‌های قوی دارند.

انواع رایج اوراق

قرارداد آتی

قرارداد آتی (به انگلیسی: Futures contract) یکی از رایج‌ترین انواع مشتقه ها است. قرارداد آتی توافقی است بین دو طرف برای فروش یک دارایی با یک قیمت از پیش توافق شده در زمان شخصی از آینده. شخصی ممکن است به صورت عمومی از قراردادهای آتی استفاده کند تا در طول یک بازه زمانی خاص، در برابر ریسکی مشخص، پوشش ایجاد نماید. به طور مثال، فرض کنید که در ۳۱ جولای ۲۰۱۵، دیانا صاحب ده هزار سهم شرکت وال مارت بوده باشد که در آن موقع ارزشی معادل ۷۳٫۵۸ دلار به ازای هر سهم داشت. او با ترس از اینکه ارزش سهامش کاهش خواهد یافت، تصمیم گرفت تا قرارداد آتی برای محافظت از ارزش سهامش ایجاد نماید. جری، یک سفته باز که افزایشی قیمت سهام وال مارت را پیش‌بینی کرده است، با دیانا بر سر یک قرارداد آتی به توافق می‌رسد. دیانا بیان می‌کند که در یک بازه یک‌ساله، جری کل ده هزار سهم وال مارت دیانا را با ارزش کنونی ۷۳٫۵۸ دلار خریداری خواهد کرد.

قرارداد آتی ممکن است به‌عنوان چیزی مثل شرط‌بندی بین دو طرف در نظر گرفته شود. اگر ارزش سهام دیانا کاهش یابد، سرمایه گذاری او محافظت شده است زیرا جری توافق کرده تا در روز پایانی قرارداد کل سهام را با ارزشی که در جولای ۲۰۱۵ داشتند، بخرد و اگر ارزش سهام افزایش یابد، جری ارزش بیشتری از سهام به دست می‌آورد چون قیمت جولای ۲۰۱۵ را در جولای ۲۰۱۶ پرداخت می‌نماید. یک سال بعد، ۳۱ جولای سر می‌رسد و وال مارت به ازای هر سهم ۷۱٫۹۸ دلار قیمت گذاری شده است. دیانا حالا از قرارداد آتی سود کرده است و مبلغ ۱٫۶۰ دلار به ازای هر سهم سود برده است که اگر فقط تا جولای ۲۰۱۶ صبر می‌کرد، این مبلغ گیرش نمی‌آمد. درحالی‌که این رقم ممکن است خیلی زیاد نباشد، ولی وقتی ده هزار سهم را در نظر می‌گیریم، تفاوت ۱۶۰۰۰ دلاری آشکارتر می‌شود. از طرف دیگر، جری حدس ضعیفی داشته و مقدار زیادی ضرر کرد ه است.

پیمان آتی

پیمان آتی (به انگلیسی: Forward contracts) نوع مهم دیگری از اوراق مشتقه به شمار می‌رود که مشابه قرارداد آتی است، ولی تفاوت کلیدی آن در این است که برخلاف قرارداد آتی، پیمان آتی در بازار معامله نمی‌شوند، بلکه فقط به صورت قراردادی خارج از بورس و به صورت غیررسمی مورد معامله قرار می‌گیرد.

قرارداد سوآپ یا معاوضه

قرارداد سوآپ یا معاوضه (به انگلیسی: Swap) هم نوع مرسوم دیگری از مشتقه ها به شمار می‌رود. قرارداد سوآپ اغلب شامل یک مجموعه از جریانات نقدی است و درواقع حالت کلی‌تر پیمانهای آتی است که در آن به‌جای یک پرداخت با مجموعه از پرداخت ها مواجه هستیم. این نوع قرارداد معمولاً در تغییر نوع وامها توسط افراد کاربرد دارند. برای مثال شخصی ممکن است از نرخ سود سوآپ استفاده کند تا از وام با نرخ سود متغیر به وام با نرخ سود ثابت و یا برعکس، تغییر وضعیت دهد. اگر شخصی دارای وام با نرخ سود متغیر تلاش می‌کرد تا امور مالی اضافی خود را ایمن نماید، قرض دهنده ممکن بود به خاطر مبهم بودن نرخ بهره متغیر در آینده و بر اساس توانایی شخص در بازپرداخت آن، از وام دادن به او سرباز زند، شاید به این خاطر که می‌ترسد شخص نکول کرده و وام خود را پرداخت نکند. به همین دلیل، او باید به دنبال تغییر وضعیت از نرخ متغیر با شخص دیگری باشد که نرخ سود ثابت دارد. گرچه وام ها به نام شخص اصلی باقی خواهند ماند، ولی قرارداد برای هر شخص اجبار می‌کند که پرداخت وام دیگری بر اساس یک نرخ دوجانبه توافق شده صورت گیرد. ولی این کار می‌تواند پرمخاطره باشد، زیرا اگر یک طرف نکول کرده و یا ورشکسته شود، دیگری مجبور خواهد بود تا به وام اصلی خود بازگردد. قراردادهای سوآپ می‌توانند با استفاده از نرخ های سود، ارز یا کالاها انجام گیرند.

قراردادهای اختیار معاملات

قراردادهای اختیار معاملات (به انگلیسی: Options) یک فرم رایج دیگر از مشتقه ها هستند. قرارداد اختیار معامله ازاین‌جهت مشابه قرارداد آتی بوده که توافقی است بین دو طرف که به یکی از آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا اوراق بهادار را از طرف دیگر و در یک قرارداد آتی از قبل مشخص شده، بخرد یا به وی بفروشد. ولی تفاوت کلیدی بین اختیار معامله و آتی این است که با یک اختیار، خریدار یا فروشنده متعهد نمی‌شود که معامله را انجام دهد، به همین خاطر نام «اختیار» بر آن نهاده‌اند. خود مبادله در نهایت، اختیاری است. درست مثل قراردادهای آتی، اختیارات ممکن است برای پوشش دادن سهام فروشنده در برابر کاهش قیمت، مورداستفاده قرار بگیرند و به خریدار فرصتی دهند تا از طریق سفته بازی، سود مالی به دست آورد. قرارداد اختیار می‌تواند به صورت قرارداد اختیار خرید یا فروش کوتاه یا بلندمدت باشد.

مشتقه اعتباری

مشتقه اعتباری (به انگلیسی: credit derivative) نوع دیگری از اوراق مشتقه است. این نوع از مشتقه، وامی است که به یک سفته باز با تخفیفی نسبت به ارزش حقیقی خود فروخته می‌شود. گرچه وام دهنده اصلی وام را با قیمت کمتری می‌فروشد و درنتیجه سود کمتری خواهد برد، در فروش وام، وام دهنده بیشتر سرمایه خود از وام را باز پس گرفته و می‌تواند از آن پول برای توزیع وام های جدید و پرسودتر بهره جوید. اگر به طور مثال یک قرض دهنده وامی توزیع کند و متعاقباً این فرصت را داشته باشد تا خود را با وامی پرسود تر درگیر نماید، وام دهنده ممکن است این تصمیم را بگیرد که وام اصلی را به سفته باز بفروشد تا بتواند منابع مالی وام پرسودتر را تأمین نماید. به این طریق، مشتقه های اعتباری به ازای ریسک کمتر و نقدینگی بیشتر بهره کمتری دریافت می‌کنند.

اوراق بهادار با پشتوانه وام‌های رهنی

اوراق بهادار با پشتوانه وام‌های رهنی (به انگلیسی: mortgage-backed security) یکی ارزش اوراق اختیار معامله دیگر از انواع مشتقه ها را تشکیل می‌دهند که یک شاخه وسیع از مشتقه ها هستند و به این وسیله که دارایی‌های پشتوانه مشتقه ها، وام های رهنی هستند، تعریف می‌شوند.

محدودیت‌های اوراق مشتقه

همان‌طور که در بالا اشاره شد، مبحث مشتقه ها یک شاخه وسیع از اوراق بهادار است، پس استفاده از این اوراق در گرفتن تصمیمات مالی بسته به نوع مشتقه، متفاوت خواهد بود. به صورت عمومی، نکته کلیدی برای داشتن یک سرمایه گذاری ایمن این است که ریسک های مربوط به مشتقه را به طور کامل درک نمایید، مثل دارایی پایه یا مبنا، قیمت و تاریخ انقضا و شرایط قرارداد. استفاده از اوراق مشتقه فقط زمانی معقول است که سرمایه گذار از ریسک ها کاملاً آگاه بوده و تأثیر سرمایه گذاری در استراتژی پرتفوی خود را درک نماید.

مثالی از قرارداد آتی سکه در بورس اوراق بهادار تهران

فرض کنید در روز شنبه ۱۰ اسفند، سرمایه گذاری اقدام به خرید یک قرارداد آتی سکه به ارزش هر سکه ۹٫۰۸۰٫۰۰۰ ریال نمود و بابت این قرارداد ده سکه ای، مبلغ ۹٫۰۸۰٫۰۰۰ (معادل ۱۰% ارزش معامله) به‌عنوان وجه تضمین به‌حساب خود نزد بورس واریز کرد. اگر بهای سکه در روز ۲۱ اسفند، به عدد ۹٫۱۰۰٫۰۰۰ ریال افزایش یابد، با توجه به اینکه سرمایه گذار مبلغ ۲۰٫۰۰۰ ریال در هر سکه سود برده، اتاق پایاپای، از حساب تضمین فروشنده، ۲۰٫۰۰۰ ریال کسر کرده و به‌حساب سرمایه گذار مورد مثال واریز می‌کند. حال اگر در روز دوشنبه، سکه به ناگهان به رقم ۹٫۰۵۰٫۰۰۰ ریال تنزل کند، با توجه به زیان ۵۰٫۰۰۰ ریالی نسبت به روز گذشته، بورس از حساب سرمایه گذار مورد مثال ۵۰٫۰۰۰ ریال به ازای هر سکه کسر و به‌حساب فروشنده واریز می‌کند. این عمل بروز رسانی حساب‌ها، روزانه تا پایان قرارداد ادامه می‌یابد.

درصورتی‌که وجه تضمین هر یک از طرفین بر اثر همین بروز رسانی، آن‌قدر کاهش یابد که از حداقل تضمین اولیه مورد نظر بورس کمتر شود، در آن صورت جهت تصمیم‌گیری نسبت به نحوه ادامه قرارداد، برای سرمایه گذار اعلامیه صادر می‌شود.

معادل‌ انگلیسی اوراق مشتقه عبارت است از:

Derivative

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سؤالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.

اوراق اختیار معامله اختیار خرید و فروش – بخش اول

اوراق اختیار معامله به قرار دادی اطلاق می شودکه به دارنده آن حق(ونه تعهد)می دهداقدام به خرید یا فروش یک دارایی تعهد شده، با قیمت معین و در یک دوره زمانی مشخص کند. اوراق اختیار معامله به دو گروه اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش تقسیم میشود. در ادامه ارزش اوراق اختیار معامله به توضیح هر یک از این اوراق پرداخته و عواید مربوط به آن را باتوجه به تغییرات قیمتی دارایی تعهد شده مربوط به آن بررسی خواهیم کرد

اوراق اختیار خرید

اوراق اختیار خرید به خریدار این حق را می دهد تا دارایی تعهد شده ای (مانند سهام) را، با قیمت از پیش تعیین شده ای که قیمت توافقی (ایکس) نامیده می شود، خریداری کند.

در مقابل،خریدار اوراق اختیار خرید باید مبلغی را با عنوان صرف برگ اختیار خرید به فروشنده پرداخت کند. صرف برگ اختیار خرید یک جریان نقدی منفی است که فوری بوسیله خرید اوراق اختیار خرید به فروشنده پرداخت می شود.

با این حال، چنانچه در زمان انقضای برگ اختیار معامله ، قیمت سهام تعهد شده بزرگتر از قیمت توافقی (ایکس) باشد، خریدار منتفع خواهد شد. اگر قیمت سهام تعهد شده بزرگتر از قیمت توافقی(ایکس) باشد (یعنی برگ اختیار خرید با ارزش باشد) ، خریدار می تواند با خرید سهام با قیمت توافقی (ایکس) و فروش فوری آن در بازار سهام با قیمت جاری بازار (یعمی با قیمتی بزرگ تر از ایکس)اوراق اختیار خرید خود را اعمال کند.

اگر قیمت سهام تعهد شده در زمان انتضای برگ اختیار خرید کمتر از قیمت توافقی (ایکس) باشد (یعنی برگ اختیار خرید فاقد ارزش باشد)خریدار به خرید برگ اختیار خرید اقدام نخواهد کرد. در این حالت، برگ اختیار خرید، بدون اینکه اعمال شود، منقضی خواهد شد.

این حالت برای وضعیتی که در آن، قیمت سهام تعهد شده در زمان انقضا برابر با قیمت (ایکس) باشد( یعنی برگ اختیار خرید به قیمت بازار باشد) نیز صادق است. در این حالت، خریدار برگ اختیار خرید هزینه ای با عنوان صرف برگ اختیار خرید (C)پرداخته است، در حالی که هیچ جریان نقدی کسب نکرده است.

خرید اوراق اختیار خرید

سود یا زیان ناشی از خرید یک برگ اختیار خرید ، در شکل ۴-۱۰نشان داده شده است. همانطور که در شکل۴-۱۰مشاهده می کنید، با انقضای برگ اختیار خرید ، اگر قیمت سهام تعهد شده مربوط به برگ اختیار خرید، برابر با قبمت سهام (s)خریدار معادل π دریافت میکند که حاصل مابه التفاوت قیمت سهام (S،یعنی ۹٫۸۰ دلار) و قیمت توافقی برگ اختیار خرید (X یعنی ۷٫۵۰ دلار)منهای صرف برگ اختیار خرید (C، یعنی ۱٫۳۰ دلار) است ، که به فروشنده برگ اختیار خرید پرداخت شده است.

اگر قیمت سهام تعهد شده ، در زمان انقضای برگ اختیار خرید برابرA(یعنی، ۸٫۸۰ دلار) باشد ، خریدار برگ اختیار خرید در نقطه سر به سر قرار داد خواهد بود. برای اینکه خالص عواید ناشی از اعمال برگ اختیار خرید( A-X=$8/0-$7/50=$1/30) برابر با صرف پرداختی بابت خرید برگ اختیار خرید (C، یعنی ۱٫۳۰ دلار) است.

درباره اوراق اختیار خرید (شکل ۴-۱۰)دو نکته حائز اهمیت است:

1. با افزایش قیمت سهام تعهد شده، خریدار برگ اختیار خرید ازسوی بالقوه بالایی خواهد داشت : هر چه قیمت سهام تعهدشده در موعد انقضا بیشتر باشد ، سود ناشی از اعمال برگ اختیار خرید بیشتر خواهد بود ، یعنی اگر ۹٫۸۰$= sباشد
2. با کاهش قیمت سهام تعهد شده ، خریدار برگ اختیار خرید زیان بالقوه بالایی خواهد داشت ، اما این زیان به میزان صرف برگ اختیار خرید محدود خواهد شد. اگر قیمت سهام تعهد شده در موعد انقضا زیر قیمت توافقی ایکس باشد، خریدار برگ اختیار خرید تمایلی به اعمال برگ اختیار خرید نخواهد داشت. بنابراین ، زیان خریدار به میزان صرف برگ اختیار خرید (c، یا ۱٫۳۰ دلار)که برای برگ اخیار خرید پرداخت شده است، محدود خواهد شد.

بنابراین هر وقت که انتظار افزایش قیمت دارایی تعهد شده وجود داشته باشد، می توان گفت که خرید اوراق اختیار خرید، تصمیم مناسبی خواهد بود،

فروش اوراق اختیار خرید

فروشنده اوراق اختیار خرید به فروش اوراق اختیار خرید معامله به خریدار اقدام میکند ( که به آن اتخاذ وضعیت کوتاه یا فروش گفته می شود)در فروش برگ اختیار خرید یک سهام ، فروشنده برای دریافت صرف برگ اختیار خرید (c،یعنی ۱٫۳۰ دلار) اقدام کرده و بایدآماده فروش سهام تعهد شده ارزش اوراق اختیار معامله به خریدار برگ اختیار خرید معامله با قیمت توافقی (x،یعنی ۷٫۵۰ دلار) باشد. تابع سودآوری ناشی از فروش برگ اختیار خرید یک سهام در شکل ۵-۱۰ نشان داده شده است.

درخصوص تابع سودآوری شکل ۵-۱۰ دونکته حائز اهمیت است:

1. با کاهش قیمت سهام تعهد شده ، احتمال اینکه فروشنده برگ اختیار خرید سود کسب کند، افزایش می یابد. اگر قیمت سهام تعهد شده در زمان انقضای کمتر از قیمت (ایکس) باشد، خریدار برگ اختیار خرید اوراق اختیار معامله را اعمال نخواهد کرد. حداکثر سود فروشنده برگ اختیار خرید، برابر با مقدار صرف برگ اختیار خرید(cیا ۱٫۳۰ دلار) خواهد بود که در زمان فروش از خریدار اوراق اختیار خرید دریافت میشود.
2. با افزایش قیمت سهام تعهدشده ، فروشنده برگ اختیار خرید با احتمال زیان نامحدودی مواجه خواهد شد. اگر قیمت سهام تعهدشده(s، یعنی ۹٫۸۰ دلار) در زمان انقضا، بزرگتر از قیمت توافقی (x، یعنی ۷٫۵۰ دلار) باشد ، خریدار برگ اختیار خرید اقدام به اعمال اوراق اختیار معامله کرده و فروشنده اوراق اختیار معامله را وادار به خرید سهام تعهدشده با قیمت بازار خواهد کرد و سپس آن را با قیمتی کمتر از قیمت توافقی به خریدار برگ اختیار خرید خواهد فروخت. از آنجا که قیمت سهام در حالت نظریه می تواند تا میزان نامحدودی افزایش یابد، زیان حاصله نیز میتواند خیلی بزرگ باشد .

بنابراین، هر وقت که انتظار کاهش قیمت دارایی تعهدشده وجود داشته باشد، میتوان گفت که فروش اوراق اختیار خرید ، تصمیم مناسبی خواهد بود. با این حال ، از آنجا که در این حالت احتمال کسب سود ، محدود و احتمال زیان، نامحدود است، باید احتیاط لازم را انجام داد. افزایش قیمت سهام تعهدشده به s سبب زیان فروشنده برگ اختیار خرید به میزان (در شکل ۵-۱۰)می شود.

اوراق اختیار فروش

اوراق اختیار فروش، به خریدار اوراق اختیار معامله این حق را می دهد تا دارایی تعهدشده ای (مانند سهام) را، با قیمت از پیش تعیین شده ای که قیمت توافقی (x) نامیده می شود، به فروشنده اوراق اختیار فروش بفروشد.

در مقابل، خریدار اوراق اختیار فروش باید مبلغی را با عنوان صرف برگ اختیار فروش (p)به فروشنده پرداخت کند.

اگر قیمت سهام تعهدشده، در موعد سر رسید، کمتراز قیمت توافقی (x) باشد (یعنی برگ اختیار فروش «با ارزش»باشد) خریدار به خرید سهام تعهدشده در بازار سهام با قیمتی کمتراز قیمت توافقی(x) اقدام و آن را فوری از طریق اعمال برگ اختیار فروش، با قیمت توافقی (x) خواهد فروخت.

اگر قیمت سهام تعهدشده در موعد سررسید بزرگتراز قیمت توافقی(x) باشد(یعنی برگ اختیار فروش «فاقد ارزش»باشد)، خریدار برگ اختیار فروش هرگز اوراق اختیار معامله را اعمال نخواهد کرد.

همچنین اگر قیمت سهام تعهدشده در موعد سررسید برابر با قیمت توافقی (x) باشد، بازهم خریدار برگ اختیار فروش، اوراق اختیار معامله را اعمال نخواهد کرد (چرا که در این حالت اوراق اختیار فروش «به قیمت بازار» است) و از آنجا که خریدار اوراق اختیار فروش هزینه ای را با عنوان صرف برگ اختیار فروش (p)پرداخته است. اعمال برگ اختیار فروش نفعی برای او نخواهد داشت.

خرید اوراق اختیار فروش

خریدار اوراق اختیار فروش حق(نه تعهد) دارد سهام تعهدشده را با قیمت توافقی (x،یعنی ۹دلار) به فروشنده اوراق اختیار معامله بفروشد. در مقابل، خریدار اوراق اختیار فروش اقدام به پرداخت صرف برگ اختیار فروش (p، یعنی ۰٫۶۵ دلار) به فروشنده اوراق اختیار معامله میکند. سودآوری بالقوه خریدار برگ اختیار فروش ، در شکل ۶-۱۰نشان داده شده است.

در این خصوص موارد زیر حائز اهمیت است:

1. هرچه قیمت سهام تعهدشده در زمان انقضای اوراق اختیار معامله کمتر باشد، سود خریدار برگ اختیار فروش از اعمال این اوراق ، بیشتر خواهد بود . برای مثال: اگر قیمت سهام در شکل ۶-۱۰ به نقطه D (یعنی ۷دلار) کاهش یابد خریدار برگ اختیار فروش می تواند با قیمت D=$7 اقدام به خرید سهام تعهدشده در بازار سهام کرده و آن را با قیمت توافقی بیشتر یعنیD=$9 دوباره به فروشنده برگ اختیار فروش بفروشد
2. با افزایش قیمت سهام تعهدشده ، احتمال اینکه خریدار برگ اختیار فروش با عواید منفی مواجه شود افزایش می یابد. اگر قیمت سهام تعهدشده در موعد سررسید بیشتراز قیمت توافقی (X=$9) باشد، خریدار برگ اختیار فروش اوراق اختیار معامله را اعمال نخواهد کرد. در نتیجه حداکثر زیان خریدار به مبلغی که به عنوان صرف برگ اختیار فروش (۰٫۶۵ p=$)به فروشنده برگ اختیار فروش پرداخت می شود ، محدود خواهد شد.

بنابراین هروقت که انتظار کاهش قیمت دارایی تعهدشده وجود داشته باشد، در آن صورت می توان گفت که خرید برگ اختیار فروش ، تصمیم مناسبی خواهد گرفت.

فروش اوراق اختیار فروش

فروشنده برگ اختیار فروش در ازای آماده بودن برای خرید سهام تعهدشده با قیمت توافقی (۰٫۶۵ P=$)و تحویل آن به خریدار در صورت اعمال آن اوراق در موعد سررسید، مبلغی را با عنوان صرف برگ اختیار فروش( ۰٫۶۵ P=$) دریافت می کند. در شکل ۷-۱۰ تابع سودآوری مربوط به فروش برگ اختیار فروش یک سهام نشان داده شده است.

در این خصوص موارد زیر حائز اهمیت است:

1. وقتی که قیمت سهام تعهدشده افزایش می یابد ، احتمال کسب سود فروشنده برگ اختیار فروش افزایش می یابد . اگر قیمت سهام تعهدشده در موعد سررسید بزرگتراز قیمت توافقی (۹ X=$)باشد، خریداربرگ اختیار فروش، اوراق اختیار معامله خود را اعمال نخواهد کرد.با این حال ، حداکثر سود فروشنده برگ اختیار فروش به میزان صرف برگ اختیار فروش( ۰٫۶۵ p=$) محدود خواهد شد.

وقتی که قیمت سهام تعهد شده کاهش می یابد، فروشنده برگ اختیار فروش در معرض احتمال زیان بیشتر قرار میگیرد. اگر قیمت سهام تعهدشده در موعد سررسید( ۷ P=$ )زیر قیمت توافقی باشد، خریدار برگ اختیار فروش، اوراق اختیار معامله خود را اعمال کرده و فروشنده برگ اختیار فروش را مجبور به خرید سهام تعهد شده از خریدار اوراق اختیار معامله با قیمت توافقی( ۹P=$)خواهد کرد، در حالی که ارزش این اوراق در بازار سهام فقط (۷ D=$) است.

بنابراین، هر وقت که انتظار افزایش قیمت دارایی تعهدشده وجود داشته باشد، میتوان گفت که فروش برگ اختیار فروش، تصمیم مناسبی خواهد بود.

باتوجه به مطالب بالا، توجه داشته باشید که دارنده اوراق اختیار معامله برای تسویه وضعیت سرمایگذاری خود سه راه در پیش دارد.

اول اینکه، اگر شرایط برای اعمال اوراق اختیار معامله هرگز سودآور نباشد(به عبارت دیگراوراق اختیار معامله فاقد ارزش باشند)دارنده اوراق اختیار معامله میتواند بدون اینکه اوراق خود را اعمال کند، اجازه دهد این اوراق در موعد سررسید خود منقضی شود:

دوم اینکه، دارنده اوراق معامله میتواند وضعیتیمخالف را اتخاذ کند. در این حالت، خریدار اوراق اختیار معامله میتواند با همان قیمت توافقی وبا همان تاریخ انقضا، به فروش اوراق اختیار معامله همان اوراق تعهدشده اقدام کند.

سوم اینکه، دارنده اوراق میتواند اوراق اختیار معامله را اعمال کرده و شرایط موجود در اوراق اختیار معامله را به اجرا بگذارد. درباره اوراق اختیار معامله آمریکا، اعمال اوراق میتواند در هر زمانی قبل از انقضای اوراق اختیار معامله صورت گیرد، درحالی که دربتره اوراق اختیار معامله اروپایی، اعمال اوراق میتواند فقط دز زمان انقضای اوراق اختیار معامله، یعنی در ارزش اوراق اختیار معامله موعد سررسید، صورت گیرد.

ارزش اوراق اختیار معامله

به طور معمول معامله گران برای تعیین ارزش و قیمت اوراق اختیار معامله از مدل قیمت گذاری بلک-شولزاستفاده می کنند.در مدل بلک- شولز ۵عامل اثرگذاری بر قیمت اوراق اختیار معامله در نظر گرفته می شود:

• قیمت آنی دارایی تعهدشده.
• قیمت توافقی اوراق اختیار معامله.
• تاریخ اعمال اوراق اختیار معامله.
• نوسان های قیمتی دارایی تعهدشده.
• نرخ بهره بدون ریسک.

در ادامه ، درباره هر یک از این عوامل بحث خواهیم کرد. توجه داشته باشید که در مباحث بالا درباره سود و زیان ناشی از اعمال یک اوراق اختیار معامله در موعد سررسید، صحبت کردیم. سود و زیان یک اوراق اختیار معامله، تابعی بود از قیمت آنی دارایی تعهدشده مربوط به اوراق اختیار معامله و قیمت توافقی آن اوراق. توافت میان قیمت آنی دارایی تعهدشده و قیمت توافقی اوراق اختیار معامله، ارزش ذاتی اوراق

(اوراق اختیار معامله باارزش است)

اگرقیمت سهام ≤قمت توافقی باشد

ارزش ذاتی اوراق اختیار فروش، برابر خواهد بود با:

(اوراق اختیار معامله باارزش است)

اگرقیمت سهام≥قیمت توافقی باشد

ارزش اوراق اختیار معامله در موعد سررسید، برابر با ارزش ذاتی آن است.

در اینجا، تجزیه و تحلیل سود و زیان اوراق اختیار معامله را به زمان انقضای آن محدود می کنیم، چرا که تحقیقات نشان می دهد اغلب به دلیل ارزش زمانی بالقوه اوراق اختیار معامله ، اعمال این اوراق قبل از موعد سررسید آن بهینه نیست. به ویژه اینکه ، اعمال برگ اختیار خرید قبل از موعد سررسید ، فقط زمانی بهینه است که ارزش اوراق اختیار معامله قبل از موعد سررسید همیشه کمتر تز ارزش ذاتی آن باشد، که این امر نیز به ندرت اتفاق می افتد.

در شکل۸-۱۰ تاثیر ارزش زمانی مربوط به یک برگ اختیار خرید نشان داده شده است. برای مثال، فرض کنید شما برگ اختیار خرید مربوط به سهامی را در اختیار دارید که قیمت توافقی آن ۵۰ دلار بوده و موعد انقضای آن سه ماهه است. قیمت سهام تعهدشده مربوط به این اوراق، در حال حاضر ۶۰ دلار است. ارزش ذاتی این اوراق اختیار معامله ۱۰ دلار است. این اوراق اختیار معامله در حال حاضر باقیمت ۱۲٫۵ دلاردر سازمان بورس معاملاتی شیکاگو به فروش میرسد. بنابراین، ارزش برگ اختیار خرید، به میزان ۲٫۵ دلار بزرگتر از ارزش ذاتی آن است. به تفوت میان قیمت اوراق اختیار معامله ( یع صرف برگ اختیار معامله) و ارزش ذاتی آن ، ارزش زمانی اطلاق می شود. چنانچه اوراق اختیار معامله در حال حاضر (قبل از موعد سررسید) اعمال شود، شما ارزش ذاتی آن را به دست می آورید ، در حالی که ارزش زمانی آن را ( که در این مثال ۲٫۵ دلار است)از دست میدهید.

ارزش زمانی یک برگ اختیار معامله

ارزش زمانی یک برگ اختیار معامله، ارزش مرتبط با احتمال افزایش ارزش ذاتی در فلصله زمانی میان زمان خرید اوراق اختیار معامله و تاریخ انقضای آن است. ارزش زمانی اوراق اختیار معامله تابعی از نوسان های قیمتی دارایی تعهدشده و زمان باقی مانده تا نوعد سررسید اوراق اختیار معامله است. با افزایش نوسان های قیمتی احتمال تغییرات ارزش سهام افزایش می یابد. دارنده اوراق اختیار معامله از افزایش قیمت منتفع می شود، اما اگر قیمت سهام کاهش یابد، میزان زیان و ریسک او محدود خواهد بود، چرا که زیان مربوط به ارزش یک اوراق اختیار معامله هیچ وقت از صرف برگ اختیار فروش فراتر نمیرود. بنابراین، در طول هر دوره زمانی ، هرچه نوسان های دارایی تعهدشده بیشتر باشد، احتمال افزایش قیمت سهام بیشتر می شود و ارزش زمانی اوراق اختیار معامله هم افزایش پیدا می کند. به علاوه، هر چه زمان باقی مانده تا موعد سررسید بیشتر باشد فرصت افزایش قیمت سهام تعهدشده بیشتر خواهد بود و در نتیجه، ارزش زمانی اوراق افزایش خواهد یافت. هر چه اوراق اختیار معامله به موعد سررسید نزدیکتر می شود، ارزش زمانی آن نیز به صفر میل می کند. در هر نقطه ای از زمان، وراق اختیار معامله را می توان از راه کسر کردن ارزش ذاتی آن ( در این مثال،۱۰ دلار)از قیمت جاری بازار آن (در این مثال، ۱۲٫۵۰ دلار) بدست آورد.

چگونه نرخ رشد قیمت سهام افزایش می‌یابد؟

با ثابت بودن سایر متغییرها ، با افزایش نرخ بهره بدون ریسک نرخ رشد قیمت سهام افزایش یابد. باتوجه به مطالب گفته شده میدانیم که با افزایش نرخ بهر بدون ریسک ، حداقل نرخ بازده مورد انتظار مربوط به تمامی سرمایه گذاری هاافزایش می یابد. نتیجه این حالت افزایش رشد قیمت سهام است. با این حال ارزش فعلی هر جریان نقدی آتی که به وسیله دارنده اوراق اختیار معامله دریافت می شود، کاهش می یابد، قیمت اوراق اختیار خرید همیشه با افزایش نرخ بهره بدون ریسک افزایش میابد، درحالی که قیمت اوراق اختیار فروش با افزایش نرخ بهره بدون ریسک کاهش می یابد.

معافیت قراردادهای آتی کالا و اوراق اختیار معامله از پرداخت مالیات

گروه بورس کالا - روز گذشته در بازار آتی بورس کالا نرخ‌ها تغییر زیادی نکرد و مبادلات هم به تبع از روند قیمت بازار، با میزان حجم کمی روبه‌رو شده بود. همچنین معاملات قراردادهای آتی شمش طلای ۱۰ اونسی تحویل اسفندماه ۱۳۸۹ نیز امروز راه‌اندازی و قابل معامله می‌شود.

گروه بورس کالا - روز گذشته در بازار آتی بورس کالا نرخ‌ها تغییر زیادی نکرد و مبادلات هم به تبع از روند قیمت بازار، با میزان حجم کمی روبه‌رو شده بود. همچنین معاملات قراردادهای آتی شمش طلای 10 اونسی تحویل اسفندماه 1389 نیز امروز راه‌اندازی و قابل معامله می‌شود.

از سویی سازمان امور مالیاتی کل کشور طی بخشنامه‌ای معافیت ۷ اوراق بهادار و ابزار مالی را از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اعلام کرد. احمد رضایی، مدیر قراردادهای مشتق کالایی با اعلام خبر فوق گفت: به منظور اجرای قانون مالیات‌های مستقیم موضوع ماده ۷ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، در راستای تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و حسب اعلام رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، اوراق بهادار ذیل شامل ۱- اوراق اجاره (صکوک اجاره) ۲- قراردادهای آتی کالا ۳- قراردادهای آتی سهام ۴- اوراق اختیار معامله ۵- اوراق استصناع ۶-اوراق رهنی و ۷- حق تقدم تسهیلات مسکن به موجب بند ۲۴ ماده ۱ و بند ۴ ماده ۴ قانون بازار اوراق بهادار از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.

معاملات آپشن سهام

معاملات آپشن سهام بخش های اصلی معاملات آپشن سهامتعریف اختیار معاملهاختیار خرید (Call Option)اختیار فروش (Put Option)چگونه از آپشن استفاده کنیم؟قیمت­ گذاری اختیار معامله اوراق بهادارمدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهاممدل توزیع دو جمله‌ای قیمت سهمفواید اختیار معاملهمعنای مشتقهقرارداد حق خریدقرارداد حق فروشمعامله‌ قرارداد حق خرید و قرارداد حق فروش…

معاملات آپشن سهام

معاملات آپشن سهام یا قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش سهام در بورس ٬ ابزار مالی به‌طور عمده مبتنی بر یا مشتق از یک دارایی پایه هستند و به عبارتی ارزش آن‌ها برخاسته از ارزش دارایی دیگری است و به همین دلیل، ابزار مشتقه نیز نامیده ­می‌شوند.

دارایی‌هایی که می‌توانند به‌عنوان دارایی پایه در این ابزار مورداستفاده قرار گیرد، عبارت‌اند از انواع سهام، ابزار بهرهایی و متأثر از نوسان‌های نرخ بهره، ابزار بازار مبادله‌های ارزی، انواع کالا، اعتبارهای مشخص و خاص و وام‌های خرد و کلان.

بورس اختیار معامله شیکاگو (CBOE)، به‌عنوان اولین بورس اختیار معامله در سال ۱۹۷۳ تأسیس شد. در اولین روز معاملات (۲۶ آوریل ۱۹۷۳)، تنها تعداد ۹۱۱ قرارداد بر روی ۱۶ سهم مبادله شد.

پس از آن، چندین بورس سهام و تقریبا تمامی بورس­ های قراردادهای آتی (Futures) به استفاده از ابزار اختیار معامله اقدام کردند.

بورس شیکاگو در تمامی این سال‌ها رتبه اول را در حجم مبادلات به خود اختصاص داده است و با استقبال بی‌نظیر بازیگران بازار در سال ۲۰۰۶ با مبادله بیش از ۶۷۰ میلیون قرارداد اختیار معامله به ارزش ۱۵ تریلیون دلار و با رشد ۴۴% نسبت به سال قبل به بالاترین رکورد تاریخ خود رسیده است.

در ابتدا در کارایی و میزان استقبال از این اوراق تردید وجود داشت، اما با بالا رفتن تقاضای سرمایه‌گذاری با استفاده از اوراق اختیار معامله، حجم معاملات این اوراق در دهه ۱۹۸۰، از حجم معاملات خود سهام پیشی گرفت که این واقعیت میزان پاسخگویی اختیار معامله نه‌تنها بر روی سهام بلکه بر روی کالاها و ارزها و بیش از ۹۰ شاخص مختلف ازجمله NASDAQ و S&P500 بازار تعریف شده است.

تعریف اختیار معامله

اختیار معامله، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار و نه اجبار خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا یک‌زمان مشخص اعطا می‌کند. از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله اجبار دارد که تا پیش از انقضای مهلت آن، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشت، مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند.

این اوراق ازنظر نوع قرارداد بر دو نوع کلی تعریف شده‌اند: اختیار خرید (Call) و اختیار فروش (Put) و ازنظر نحوه اعمال نیز بر دو نوع کلی آمریکایی و اروپایی هستند.

اختیار معامله آمریکایی در هر زمان تا زمان سررسید قابل اجراست اما اختیار معامله اروپایی فقط در تاریخ انقضا اجرا پذیر است. به‌طور مثال، فرض کنید شما در پایان معاملات روز ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۷ میلادی ۱۰۰ سهم شرکت گوگل را با قیمت هر سهم ۵۰۵ دلار خریداری کرده‌اید.

این سرمایه‌گذاری ۵۰۵ دلاری به‌طور بالقوه در ریسک کامل گوگل (از یک خبر کوچک تا ورشکستگی کامل) شما در معرض ارزش اوراق اختیار معامله ارزش اوراق اختیار معامله خطر از دست دادن ارزش سرمایه‌گذاری خود قرار می‌دهد.

به‌منظور پوشش ریسک این دارایی در برابر نوسانات نامطلوب بازار می‌توان از اختیار فروش (Put Option) استفاده کرد.

از آنجا که هر قرارداد اختیار فروش طبق تعریف ۱۰۰ سهم را کنترل می‌کند، برای از بین بردن ریسک سرمایه‌گذاری مذکور لازم است ۱۰ قرارداد اختیار فروش (مثلا در قیمت تعیین شده ۴۹۰ و تا سه ماه آینده) خریداری نمود.

بدین معنی که با ادغام سرمایه‌گذاری اولیه خرید (۱۰۰۰ سهم گوگل) با خرید ۱۰ قرارداد اختیار فروش در قیمت ۴۹۰ دلار، شما تا سه ماهه آینده (زمان انقضای اوراق اختیار فروش) حق خواهید داشت سهام خود را در قیمت ۴۹۰ دلار به فروشنده این اوراق اختیار فروش، بفروشید.

با توجه به قیمت واقعی اختیار فروش سه ماهه گوگل در قیمت ۴۹۰ دلار در تاریخ یاد شده، خرید این ۱۰ قرارداد اختیار فروش، ۲۰۵۰۰ دلار (کمی بیش از ۴% کل سرمایه‌گذاری) برای شما هزینه در بر خواهد داشت.

در صورت کاهش قیمت سهام گوگل به قیمتی کمتر از ۴۹۰ دلار (مثلا ۴۵۰ دلار) شما می‌توانید از این حق بهره برده و همچنان سهام خود را در قیمت تعیین‌شده ۴۹۰ دلار به فروش برسانید و در صورت افزایش قیمت سهام (مثلا ۵۴۰ دلار)، از حق خود گذشته و سهام را در قیمت بالاتر در بازار خواهید فروخت؛

بنابراین شما در این مثال با صرف هزینه‌ی در حد ۴% کل سرمایه‌گذاری تا انقضای مهلت اوراق اختیار فروش (سه ماه آینده) فارغ از هرگونه تغییر در بازار یا تغییر در شرکت گوگل از فروش سهام خود در قیمت ۴۹۰ دلار یا بالاتر مطمئن خواهید بود.

در همین مثال فرض کنید شخصی اعتقاد به سقوط اندک (مثلا ۱۰ درصد) قیمت سهام شرکت گوگل در آینده‌ای نزدیک دارد این شخص می‌تواند از قابلیت خاص اختیار معامله به نام اهرم مالی (Leverage) بهره برده و اقدام به خرید ۱۰ قرارداد سه ماهه اختیار فروش (Put) گوگل در قیمت ۴۹۰ بکند.

به عبارتی این شخص بدون سرمایه‌گذاری عظیم در سهام گوگل، تنها بیمه این سرمایه‌گذاری را خریداری کرده است. خرید ۱۰ قرارداد اختیار معامله مذکور، به این شخص حق فروش ۱۰۰۰ سهم گوگل را در قیمت ۴۹۰ دلار تا سه ماه آینده، اعطا می‌کند با توجه به مثال قبل برای خرید این ۱۰ قرارداد ۲۰۵۰۰ دلار هزینه لازم است.

در صورت افت حدودا ۱۰ درصدی سهام گوگل به ۴۵۰ دلار، هر قرارداد اختیار فروش مذکور حداقل ۴۰۰۰ دلار در بازار ارزش پیدا خواهند کرد؛ زیرا هرکدام از آن‌ها به دارنده اجازه خواهند داد ۱۰۰ سهم گوگل را از بازار ۴۵۰ دلار خریداری و به قیمت تعیین شده ۴۹۰ دلار بفروشد. (۴۵۰ – ۴۹۰)*۱۰۰=۴۰۰۰ بنابراین این ۱۰ قرارداد کلا در بازار در قیمت ۴۰۰۰۰ دلار قابل فروش هستند و با توجه به قیمت خرید آن‌ها بازگشت سرمایه‌ای در حد ۱۰۰% ایجاد خواهند کرد.

اوارق اختیار معامله، کارکردهای فراوان و متنوع دیگری نیز در بازارهای ارز، کالا و قرارداد آتی دارند.

کارکردهای متنوع اختیار معامله به‌منظور کنترل ریسک سرمایه‌گذاری یا کسب درآمد به عناوین یاد شده ختم نمی‌شوند و پرداختن به آن‌ها در حالت‌های مختلف بازار (صعودی، نزولی، مستقیم و یا پر نوسان) که به‌اصطلاح استراتژی‌های معاملات اختیار معامله نام دارند، به فرصت‌های جداگانه‌ای نیاز دارد.

یکی از ابزارهایی که در بورس تهران وجود دارد قرارداد اختیار معامله یا (option) سهام می باشد. اختیار معامله، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار (و نه اجبار) خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده در یک زمان مشخص اعطا می‌کند.

از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله موظف است در تاریخ سررسید مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند.

هدف از راه اندازی قراردادهای اختیار معامله مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری، افزایش قدرت نقدشوندگی،تنوع بخشی و فراهم آوردن امکان برنامه‌ ریزی‌ های بلندمدت برای سرمایه‌گذاران در بورس است.

این سبک از معاملات جذابیت هایی دارد که حتما برای شما وسوسه انگیر خواهد بود. مثلا برای خرید سهام عادی شما کل مبلغ سهام را در زمان خرید پرداخت می کنید درحالی که در قرارداد اختیار معامله در ابتدا درصد بسیار کمی از کل مبلغ پرداخت می شود این یعنی شما از اهرم (Leverage) برخوردار هستید.

یا مثلا دو طرفه بودن این نوع معاملات که باعث می شود شما بتوانید بر خلاف سهام عادی هم نقش خریدار داشته باشید و از افزایش قیمت ها متنفع شوید هم نقش فروشنده داشته باشید و از کاهش قیمت ها نفع ببرید.