ترازنامه حسابداری یا بیلان مالی چیست؟ فرمول و اقلام ترازنامه به زبان ساده
پیشتر وظایف اصلی واحد حسابداری هر کسبوکار را، کمک به ترسیم نموداری روشن از وضعیت مالی شرکت عنوان کردیم. هر واحد تجاری برای تصمیمگیری درباره روال آینده توسعه اقتصادی خود باید اطلاعاتی درمورد صورتهای مالی خود داشته باشد. صورتهای مالی شرکت اطلاعاتی راجع به نسبت بدهیها و درآمدها ارایه میکند. مدیران برحسب تجزیه و تحلیل دادههای صورتهای مالی و برآورد نتیجه آن برای ارتقای اقتصادی شرکت برنامهریزی میکنند. از انواع صورتهای مالی که دادههای آن نقش مهمی در توصیف موقعیت کسبوکار دارد ترازنامه حسابداری است.
در این مقاله با ما همراه باشید تا بهصورت دقیق انواع ترازنامه در حسابداری را به شما معرفی کرده و به اهمیت نقش آن در مدیریت مالی کسبوکار بپردازیم.
ترازنامه حسابداری یا بیلان مالی
ترازنامه حسابداری خلاصهای از وضعیت مالی کسب وکار است که در آن ذینفعان حقوقی و حقیقی شرکت و سهام آنان و همچنین فهرست داراییها و بدهیها در یک دوره مشخص بیان میشود. ترزانامه مالی، معیاری برای محاسبه زمان بازگشت سرمایهگذاریها و مقدار آن و مبنایی برای ارزیابی اقتصادی شرکت میباشد. برخی تهیه ترازنامه مالی را مهمترین مسئولیت مدیر مالی میدانند. چرا که ترازنامه مالی گزارشی از کل داراییهای شرکت است که مبنای طراحی استراتژی بلندمدت قرار میگیرد.
تعریف ترازنامه چیست؟
ترازنامه یا به انگلیسی balance sheet مهمترین نوع صورتهای مالی است. برخی به ترازنامه حسابداری بیلان مالی نیز میگویند. تعریف بیلان مالی در اصطلاحات بانکی فرانسه بهمعنای ترازنامه و کارکرد است. وظیفه ترازنامه مالی ارائه گزارشات از میزان درآمدها، بدهیها و در نهایت سرمایه کل یک کسب وکار در طول یک دوره مشخص است. بیلان مالی در پایان هر دوره مالی توسط واحد حسابداری شرکت تهیه میشود.
فرمول یا معادله ترازنامه چیست؟
برای محاسبه ترازنامه مالی باید سه عامل اصلی کسبوکار یعنی دارایی، بدهی و سرمایه شرکت را در نظر گرفت. این سه عامل در محاسبه معادله ترازنامه حسابداری موثرند. حسابداران برای اعلام نتیجه بیلان مالی یا ترازنامه باید دادههای مربوط به هریک از این سه عامل را طی یک دوره مشخص معرفی کنند. شکل نهایی فرمول ترازنامه حسابداری بهصورت زیر است:
دارایی = بدهی + سرمایه (حقوق صاحبان سهام)
به عبارت بهتر نتیجه این فرمول میگوید که شرکت چه مقدار سرمایه، چه مقدار بدهی و در نهایت چه میزان دارایی کل دارد.
چرا ترازنامه مهم است؟ چه اطلاعاتی میدهد؟
همانطور که گفتیم بیلان گزارشی مختصر و مفید از وضعیت مالی شرکت در یک دوره مشخص است. اهمیت ترازنامه حسابداری در این است که سود و زیان شرکت را در یک بازه تاریخی نشان میدهد. میتوان با تجزیه و تحلیل تراز مالی شرکت به عوامل رشد و یا نقاط خطر کسبوکار پی برد.
ترازنامه مالی شرکت همچنین فهرست دقیق بدهیها و داراییها و اینکه دقیقا این دارایی یا بدهی متوجه چه شخص حقیقی یا حقوقی است را مشخص میکند. بنابراین تصویری شفاف و خالص از میزان سرمایه و دیون پرداختنی شرکت است. این گزارش همچنین نقاط نشتی منابع مالی و مراکز سودمند اقتصادی را نشان میدهد.
انواع ترازنامه چند شکل دارد؟
ترازنامههای حسابداری برحسب نیاز مدیران به دو شکل متفاوت تهیه میشوند. شکل حساب ترازنامه و شکل گزارش ترازنامه از مهمترین شکلهای ترازنامه مالی است.
شکل حساب ترازنامه
شکل حساب ترازنامه حسابداری دارای دو ستون اصلی T مانند است. عناوین میزان سرمایه و میزان بدهیها در طرفین این دو ستون درج میشوند. شکل حساب ترازنامه دقیقا مشابه سمت چپ معادله ترازنامه است. جالب است بدانید در کشور ما بیشتر از این نوع ترازنامه در ارائه صورتهای مالی استفاده میشود.
شکل گزارش ترازنامه
شکل گزارشی ترازنامه مشابه تصویری از کل معادله ترازنامه است. در ستون سمت چپ مقادیر بدهیها و سرمایهها قرار میگیرد. در ستون سمت راست میزان کلی داراییهای شرکت محاسبه میگردد.
اقلام ترازنامه حسابداری به ترتیب شامل چه مواردی است؟
جدول ترازنامه همان قالبی است که فرمول ترازنامه روی آن ثبت میشود. یعنی دارایی، بدهی و سرمایه. مقادیر درجشده روی دو ستون جدول ترازنامه باید با هم مطابقت داشته یا به اصطلاح با هم تراز باشند. به عبارت بهتر باید بین مجموع مقادیر بدهیها و سرمایهها و مقادیر دارایی توازن برقرار شود. اغلب جداول ترازنامه از همین دو ستون اصلی تشکیل شدهاند. با این وجود برخی از جدولهای ترازنامه، شامل اقلام اطلاعاتی دیگری نیز می شود.
از جمله مهمترین اقلام ترازنامه حسابداری که در جدول ثبت میشوند عبارتند از:
1-ستون دارایی ها در ترازنامه حسابداری
دارایی به مواردی گفته میشود که صاحبان شرکت بر روی آنها سرمایهگذاری کرده باشند و بتواند در صورت لزوم به پول نقد تبدیل شود. طبقهبندی داراییها در ترازنامه برحسب مقدار نقدینگی و و از بالا به پایین است. اقلام دارایی به دو گروه دارایی جاری و غیر جاری دستهبندی میشوند. در ترازنامه حسابداری ابتدا داراییهای جاری برحسب میزان نقدینگی ثبت میشود و بعد نوبت به ثبت داراییهای غیرجاری میرسد.
انواع دارایی ها در ترازنامه
دارایی های جاری در ترازنامه مالی: دارایی جاری به داراییهایی اطلاق میشود که بتواند ظرف مدت کمتر از یک سال به پول نقد تبدیل شود. مواردی که تحت عنوان داراییهای جاری در ترازنامه حسابداری درج میشود به شرح زیر است.
- وجوه نقد و معادلهای نقدی آن شامل چک، ارز و صورتحسابهای بانکی. این موارد جزو داراییهای جاری با بالاترین نرخ نقدینگی در نظر گرفته میشوند.
- اوراق بهادار که بتوان آنها را طی فرمول دارایی های نقدی مدتی یک سال فروخت و به پول نقد تبدیل کرد.
- حسابهای دریافتنی که شرکت بتواند طی مدت کوتاهی آنها را اخذ کند.
- موجودی انبار و یا مواد اولیه و محصولاتی که میتوان از فروش آن در بازار اطمینان داشت.
- مخارجی مانند مبلغ اجاره ساختمان یا بیمه که قبلا پرداخت آن انجام شده باشد.
دارایی های غیرجاری یا ثابت :دارایی غیرجاری به اقلامی گفته میشود که بیش از مدت یک سال برای نقد کردن آن زمان نیاز باشد. از مهمترین اقلام دارایی غیرجاری عبارتند از:
- داراییهای ثابت مانند ماشینآلات صنعتی و تجهیزات تولیدی، ساختمان و املاک.
- اوراق بهادار بلندمدتی که نتوان طی مدت کمتر از یک سال آن را به وجه نقد تبدیل کرد.
- داراییهای غیرمشهود که امتیازاتی مانند حق چاپ، حق امتیاز و حق ثبت را شامل میشود.
- دارایی های ثابت که ساختمان ها و املاک، ماشین آلات و دیگر تجهیزات را شامل می شود.
- اوراق بهادار بلندمدت که سرمایه گذاری انجام شده در این زمینه را نمی توان در کمتر از یک سال به وجه نقد تبدیل کرد.
- دارایی های نامشهود که شامل حق چاپ، حق امتیاز و حق ثبت اختراع می شود.
اقلام دارایی ها در ترازنامه چند نوع دارد؟
- وجه نقد
- حساب های دریافتنی
- اسناد دریافتی
- موجودی مواد و کالا
- موجودی ملزومات اداری
- بدهکاران
- پیش پرداخت ها
2- ستون بدهی ها در ترازنامه حسابداری
بدهیها شامل تعهدات پرداختنی میباشد که باید توسط شرکت پرداخت شود. بدهیها به دو دسته بدهیهای جاری و بدهیهای غیرجاری تقسیم میشود.
انواع بدهی ها در ترازنامه عبارتند از:
بدهیهای جاری یا کوتاه مدت باید ظرف مدت کمتر از یک سال به صاحبان آن پرداخت شوند. دیونی مثل حقوق و دستمزد کارکنان، اجاره ملک و تجهیزات، هزینه منابع آب و برق، هزینههای مالیاتی و بدهیهای بانکی از جمله بدهیهای جاری میباشند. به طورکلی بدهیها را میتوان بهصورت زیر دسته بندی کرد:
- اضافه برداشت بانکی
- اسناد پرداختنی
- حساب های پرداختنی
- پیش دریافت ها
بدهیهای غیرجاری یا بلندمدت بدهیهایی هستند که برخلاف بدهیهای جاری بیش ازمدت یک سال برای پرداخت مهلت دارند. بدهیهای بانکی و دریافت وامها از موسسات مالی و برخی مالیاتها از دسته بدهیهای غیرجاری هستند.
بدهی احتمالی در ترازنامه چیست؟
همانطور که از نام این نوع از بدهی مشخص است، احتمالی است. بدین معنی که تعهدی غیرقطعی برای کسبوکار است که ممکن است در آینده محقق بشود یا نشود. به عنوان مثال فرض کنید یک شرکت تولید کننده آبمیوه تصمیم بگیرد یک کمپین اجرا کند. در این کمپین به یکی از مشتریانی که سریال 10 تا از قوطی های آبمیوه را ارسال میکنند، به قید قرعه یک سکه بهار آزادی جایزه داده میشود. این یک تعهد غیرقطعی و در نتیجه یک بدهی احتمالی است که شرکت در ترازنامه مالی خود به صورت “ذخیره جوایز” نشان میدهد.
ذخیره مزایای پایان خدمت پرسنل یا ذخیره مالیات نمونههای دیگر از بدهی احتمالی هستند که در بیلان مالی شرکت منعکس میشوند.
3- حقوق صاحبان سهام در ترازنامه
همانطور که در معادله ترازنامه عنوان کردیم سرمایه مالکانه تفاوت میان دارایی ها و بدهی ها است که در شرکت های سهامی به آن حقوق صاحبان سهم گفته می شود.
برای درک بهتر این تعریف شما یک شخص را به عنوان شرکت یک نفره در نظر بگیرید. هر چیزی که این فرد صاحب آن است مانند خودرو، خانه و … می شود دارایی های شخص و هر چیزی که به دیگران مقروض است مانند وام بانکی، پول قرض گرفته شده از دوستان و … می شود بدهی های شخص و تفاوت میان این دو ارزش خالص یا همان حقوق صاحب سهم می باشد.
اقلام حقوق صاحبان سهام در ترازنامه شامل چیست؟
- سرمایه
- افزایش یا کاهش سرمایه در جریان
- کسر سهام
- سهام خزانه
- اندوخته قانونی
- سایر اندوخته ها
- مازاد تجدید ارزیابی دارایی های غیر جاری
- سود و زیان انباشته
مراحل تهیه ترازنامه حسابداری به زبان ساده
برای تهیه ترازنامه حسابداری به صورت دستی کافی است به معادله ترازنامه توجه کنید. کاری که باید بکنید این است که دو ستون ایجاد کرده و عنوان داراییها و مجموع بدهیها و سرمایهها را در آن دو ستون به تفکیک ثبت کنید. سپس جمع مقادیر هر ستون را در پایین هر ستون بنویسید. نکته اساسی در تهیه ترازنامه حسابداری توجه به مطابقت مقادیر دو ستون است. یعنی باید توازن میان مقادیر داراییها و بدهیها برحسب معادله ترازنامه حفظ شود. نکات دیگری که در طراحی ترازنامه مالی باید در نظر گرفته شود شامل موارد زیر است:
- عنوان، تاریخ گزارش و نام واحد تجاری را در سربرگ ترازنامه بنویسید.
- واحد اندازهگیری وجوه نقدی و غیر نقدی را بر مبنای پول رایج کشور ثبت کنید.
- برای نوشتن داراییها باید ترتیب نقدن شدن آنها را ملاک قرار دهید.
- در سمت چپ ترازنامه بدهیها و سرمایهها و در سمت راست آن داراییها را درج کنید.
- بدهیهای شرکت را برحسب ترتیب سررسید پرداخت درج کنید.
- همیشه و همیشه به توازن میان داراییها و مجموع بدهیها و سرمایههای شرکت توجه کنید.
- برای ثبت داراییها باید قیمت تمامشدۀ آنها در زمان ثبت را در نظر بگیرید. سپس در موعد استهلاک دارایی، آن را از فهرست داراییها خارج کنید.
در صورت استفاده از یک نرمافزار حسابداری دیگر نیازی به محاسبه دستی ترازنامه حسابداری ندارید. بلکه کافی است مقادیر هر یک از اقلام ثبتشده را انتخاب کنید تا بهصورت اتوماتیک محاسبه ترازنامه مالی انجام شود.
هنر حسابداري
مطالبي در مورد حسابداري نوين و كارشناسي ارشد حسابداري
نحوه محاسبه سود هر سهم و جریان وجوه نقد عملیاتی(OCF & EPS)
سود هر سهم( [1] EPS ) : از جمله شاخص های سنتی و متداول سنجش عملکرد است که برای ارزشیابی قیمت سهام نیز کاربرد دارد و به صورت ریال بیان می گردد. این نسبت از تقسیم سودخالص سهامداران عادی بر تعداد سهام عادی به دست می آید. نتیجه نسبت نشان می دهد که به ازای یک سهم، چه میزان عایدی به دست آمده است و هر چقدر نتیجه نسبت بیشتر باشد، گویای عملکرد مطلوب شرکت است، از این نسبت برای ارزشیابی سهام نیز استفاده می شود که با توجه به قیمت بازاری سهام(قیمت معاملاتی سهم)، ارزش سهام در آینده نیز معلوم می گردد(معین الدین و دیگران-۱۳۹۰).
سود هر سهم بدین صورت اندازه گیری می شود:
میانگین موزون تعداد سهام عادی / (سودسهم سهام ممتاز-سود خالص)
برای محاسبه میانگین موزون تعداد سهام عادی باید نکات زیر را در نظر گرفت:
1-انتشار سهام جدید از تاریخ انتشار به عنوان عامل مثبت در میانگین لحاظ می گردد.
2-بازخرید سهام از تاریخ بازخرید به عنوان عامل منفی در میانگین لحاظ می گردد.
3-ابطال سهام از محل سهام بازخریدی در میانگین بی تاثیر است.
4-توزیع سودسهمی، تجزیه سهام و معکوس تجزیه، عطف به ماسبق می شود و از ابتدای سال در نظر گرفته می شود(معین الدین و دیگران -۱۳۹۰).
2-2-4 جریان وجوه نقد عملیاتی( [2] OCF ): عبارت است از جریان نقد ورودی و خروجی ناشی از فعالیتهای اصلی و مستمر مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری و نیز آن دسته از جریان های نقدی که ماهیتاً به طور مستقیم قابل ارتباط با سایر طبقه های جریان های نقدی صورت جریان وجوه نقد نمی باشند. در این تحقیق جریان وجوه نقد عملیاتی به روش غیر مستقیم و به این صورت اندازه گیر ی می شود(معین الدین و دیگران-۱۳۹۰)
استهلاك+تغييرات در بدهي هاي جاري(-)+تغييرات در دارايي هاي جاري(+)-سود عملياتي=جريان وجوه
دانشجویان حسابداری
اتاقی برای تبادل اطلاعات دانشجویان حسابداري و حسابداران موفق در حیطه ی علم حسابداري
حسابداری شرکتهای تضامنی
سرمایه گذاری شرکاء
سرمایه گذاری شرکاء می تواند به صورت نقدی و یا غیر نقدی باشد، چنانچه تمام یا بخشی از آورده یا سهم الشرکه هر یک از شرکاء به صورت غیر نقدی باشد این داراییها باید با موافقت کلیه شرکاء ارزیابی گردند.
ارزیابی داراییهای غیر نقدی و انتقال آن به شرکت بدین علت باید صورت گیرد که اولا شخصیت شرکاء مستقل از شخصیت حقوقی شرکت می باشد و ثانیا این دارایی ها باید بر اساس اصل بهای تمام شده به ارزش منصفانه بازار در دفاتر شرکت ثبت گردند.
مثال 1
فرض کنید آقای احمد پور و آقای یادگار توافق نمودند که با آورده های زیر شرکت تضامنی یادگار و شریک را تشکیل دهند. آورده های نقدی و غیر نقدی که مورد توافق شرکاء قرار گرفته اند به شرح زیر می باشند:
وجه نقد 100000 ----- فرمول دارایی های نقدی 100000
زمین 300000 500000 800000
ساختمان 200000 300000 500000
جمع 600000 800000 1400000
ثبت رویدادهای مالی تاسیس شرکت تضامنی یادگار و شریک در دفتر روزنامه شرکت مذکور به شرح زیر می باشد:
حساب سرمایه احمد پور
حساب سرمایه یادگار
ثبت سرمایه گذاری نقدی و غیر نقدی یادگار و احمدپور
*نکته: در این مثال بهای داراییها یا آورده های غیر نقدی تجدید ارزیابی نشده زیرا بهای مذکور مورد فرمول دارایی های نقدی توافق شرکاء قرار گرفته است.
مثال 2
ایرج و پرویز که هر کدام صاحب یک فروشگاه لوازم یدکی می باشند، برای گسترش فعالیتهای خود تصمیم گرفتند در تاریخ 10/1/ 3 x13 با ادغام فروشگاه های خود، شرکت تضامنی پرویز و شریک را تاسیس نمایند. ترازنامه هر یک از فروشگاه ها قبل از ادغام به شرح زیر می باشد:
ترازنامه به تاریخ 10/1/ 3 x13
موجودی کالا 700000
حسابهای دریافتنی 200000
جمع داراییها 1400000
حسابهای پرداختنی 300000
سرمایه پرویز 1100000
جمع بدهی و سرمایه 1400000
ترازنامه به تاریخ10/1/ 3 x13
حسابهای دریافتنی 100000
ساختمان (خالص) 500000
جمع داراییها 1000000
حسابهای پرداختنی 200000
جمع بدهی و سرمایه 1000000
در مورد داراییها و بدهیهای دو فروشگاه توافقهای به شرح زیر به عمل آمد:
1- ارزش موجودی کالای فروشگاه پرویز 900000 ریال مورد توافق قرار گرفت.
2- حسابهای دریافتنی فروشگاه پرویز 150000 ریال مورد توافق قرار گرفت.
3- ساختمان فروشگاه ایرج 700000 ریال ارزیابی گردید و بقیه داراییها و بدهیها عینا مورد توافق قرار گرفت.
ثبت این رویداد در دفتر روزنامه شرکت تضامنی پرویز و شریک به شرح زیر می باشد:
ثبت بابت سرمایه گذاری پرویز
ثبت بابت سرمایه گذاری ایرج
سرمایه گذاری مجدد
چنانچه شرکاء در طی فعالیت شرکت، به هر دلیل اقدام به سرمایه گذاری مجدد نمایند، حساب سرمایه هر یک از آنها معادل دارایی سرمایه گذاری شده بستانکار و حساب دارایی مربوطه بدهکار می گردد.
انواع حسابها در شرکتهای تضامنی
شرکت تضامنی علاوه بر حساب سرمایه شرکاء دارای حسابهای دیگری نیز می باشد. علت وجودی این حسابها، منع قانونی تغییرات ادواری در حساب سرمایه شرکاء است. برای این منظور معمولا عملیات جاری شرکت تضامنی در حسابهای زیر منعکس می شوند:
1- حساب سرمایه شرکاء
2- حساب جاری شرکاء
3- حساب برداشت شرکاء
4- حساب وام شرکاء
حساب جاری شرکاء
وقتی تغییرات سرمایه شرکاء منع قانونی داشته باشد، جهت انجام برخی از مبادلات مالی فیمابین شرکاء و شرکت، برای هر کدام از شرکاء حساب جاری جداگانه ای نگهداری می شود. برداشت و سهم زیان هر یک از شرکاء در قسمت بدهکار حساب جاری وی و سهم بهره سرمایه (در صورتی که در شرکتنامه پیش بینی شده باشد)، سهم سود، حقوق و کمیسیون هر یک از شرکاء در بستانکار حساب جاری او ثبت می شود. این حساب از نوع حسابهای دائمی بوده و مانده آن از سالی به سال دیگر منتقل و محل نمایش آن در ترازنامه، بین بدهیها و سرمایه شرکاء می باشد.
حساب برداشت شرکاء
حساب برداشت حسابی است که به نام هر یک از شرکاء در دفاتر افتتاح و برداشت شخصی (نقدی یا غیر نقدی) هر شریک در طی دوره مالی در بدهکار این حساب ثبت می شود. این حساب یک حساب موقت بوده و در پایان دوره مالی، مانده آن به حساب شریک منتقل می شود. میزان حداکثر برداشت هر شریک در شرکتنامه قابل پیش بینی می باشد. چون برداشت شخصی هر شریک به منزله ی دریافت وام از شرکت است، لذا ممکن است نسبت برداشت شرکاء بهره ای در شرکتنامه در نظر گرفته شود.
حساب وام شرکاء
گاهی اوقات ممکن است شرکت تضامنی به وجوه نقد احتیاج داشته باشد و این وجوه از طریق یکی از شرکاء تامین گردد و شریک مزبور به دلایلی تمایل به افزایش سرمایه خود نداشته باشد. لذا شریک وام را در اختیار شرکت قرار داده و هر ساله از این بابت مبلغی به عنوان بهره از شرکت دریافت می دارد. مبلغی که به عنوان وام از طرف شریک به شرکت واگذار می شود در حساب جداگانه ای به نام «حساب وام» همان شریک ثبت می شود، این حساب یکی از حسابهای پرداختنی شرکت می باشد. بهره ای که به وام تعلق می گیرد، در حساب وام شریک ثبت نمی شود بلکه در حساب جداگانه و یا به حساب جاری آن شریک منظور می گردد.
در مواردی نیز ممکن است شرکت از وضع نقدینگی خوبی برخوردار باشد و شرکاء نیاز به وام داشته باشند، در این حالت، وام دریافتی توسط هر شریک، در بدهکار حساب وام آن شریک ثبت می شود. در این صورت مانده بدهکار حساب وام، مانند مانده بدهکار حساب سایر بدهکاران در ترازنامه منعکس می گردد.
طلب شرکت از شرکاء به عنوان دارایی، و بدهی شرکت به شرکاء به عنوان بدهی در ترازنامه شرکت گزارش می شود.
تقسیم سود و زیان در شرکتهای تضامنی
طبق ماده 112 قانون تجارت، در صورتی که هیچ گونه توافقی در رابطه با پرداخت حقوق و تقسیم سود صورت نگرفته باشد و در شرکتنامه نیز نسبت خاصی مقرر نشده باشد، شرکاء به نسبت سهم الشرکه (سرمایه) خود،از سود وزیان شرکت منتفع شده و زیان را هم پس از انحلال شرکت، به همین نسبت تحمل خواهند کرد.
روشهای (مبانی) مختلف تقسیم سود عبارتند از:
1- به نسبت ثابتی که بین شرکاء مورد توافق گرفته است.
2- به نسبت سرمایه (سهم الشرکه) شرکاء.
3- تخصیص حقوق (پاداش) و تقسیم باقیمانده به نسبت ثابت.
4- تخصیص بهره سرمایه و تقسیم باقیمانده سود به نسبت ثابت.
5- تقسیم سود بر اساس مبانی مختلف.
تقسیم سود و زیان به نسبت ثابت
ساده ترین روش برای تقسیم سود و زیان، ارائه یک نسبت ثابت برای هر یک از شرکاء بدون توجه به میزان سرمایه و تخصص آنها می باشد. این روش در شرایطی که اهمیت سرمایه گذاری و تخصص شرکاء برای شرکت یکسان باشد، مناسب است. مثلا ممکن است نسبت تقسیم سود و زیان در شرکتی که دو شریک دارد به صورت مساوی (50%) یا به صورت کسری، ¼ و ¾ و … باشد.
فرض کنید آرش و دانش شرکای شرکت تضامنی «آرش و برادر» سود و زیان را طبق شرکتنامه به ترتیب به نسبت 3 /2 و 3/1 بین خود تقسیم نمایند. سود خالص و قابل تقسیم سال جاری 900000 ریال می باشد. نحوه تقسیم سود بین شرکاء به شرح جدول زیر خواهد بود:
شرح سهم آرش سهم دانش سود و زیان قابل تقسیم
سود و زیان قابل تقسیم 900000
تقسیم سود و زیان به نسبت3 /2 و 3/1 600000 300000 (900000)
سهم نهایی هر شریک 600000 300000 - 0 -
برای بستن خلاصه حساب سود و زیان ثبت آرتیکل زیر در دفتر روزنامه صورت می گیرد:
نسبت نقدینگی چیست و چه کاربردی دارد؟
قبل از توضیح نسبت نقدینگی میبایست به تعریف نسبت مالی بپردازیم:
نسبت مالی چیست؟
به ارتباط منطقی و ریاضی که به شکل نسبت نمایان میشود نسبت مالی گفته می شود و از آن در موارد ذیل استفاده می شود:
- ارزیابی کیفی اطلاعات کمی
- ارائه گزارش
- طبقهبندی صورتهای
توجه داشته باشید که از هر نسبت مالی میتوان بهعنوان یک سیگنال خبری در کنار سایر نسبتها استفاده کرد و هرگز نباید فقط یک نسبت مالی را بهعنوان ملاک تصمیمگیری قرار داد.
مهمترین نسبتهای مالی:
- نسبتهای نقدینگی
- نسبتهای سودآوری
- نسبتهای کارایی
- نسبتهای اهرمی
نسبت نقدینگی چیست؟
نسبت نقدینگی یا Liquidity Ratio جز یکی از نسبتهای مالی می باشد که از تقسیم پول نقد و معادلهای نقدی و اوراق بهاداری که بهراحتی قابل تبدیل به نقد میباشند، بر بدهیهای جاری، بهدست میآید. این نسبت آزمون نقدینگی شرکت است و برای محاسبه آن کل وجوه نقد و اوراق بهادار قابل خرید و فروش در بازار را جمع میکنند و آن را بر کل بدهیهای جاری تقسیم میکنند. نسبتهای نقدینگی، میزان توان شرکت در بازپرداخت دیون کوتاه مدت خود یا عمل به تعهدات کوتاه مدت را نشان میدهد. نسبت نقدینگی بالا نشان دهنده این است که حاشیه امنیت شرکت بیشتر است و از پس بدهی های کوتاه مدتش بر می آید. اما این بدان معنی نیست که نسبت نقدینگی هر چه بالاتر باشد بهتر است، این نسبت خیلی هم نباید بزرگ باشد.
نکته! با نسبتهای نقدینگی میتوان بررسی کرد که آیا یک شرکت میتواند به تعهدات مالی کوتاه مدت خود پاسخ دهد یا خیر، نسبتهای نقدینگی، توانایی واحد تجاری را در انجام تعهدات کوتاه مدت، اندازهگیری میکند.
برای افزایش اطلاعات و آگاهی خود در زمینه بورس می توانید در کلاس بورس شرکت کنید و یا با خرید پکیج بورس به راحتی تنها در مدت زمان بسیار کمی علم بورسی خود را افزایش بدهید.
انواع نسبت های نقدینگی:
برای محاسبه این نسبت دارایی های جاری بر بدهی های جاری تقسیم می شود. دارایی های جاری، دارایی هایی ست که به یک دیگر تبدیل می شوند و در صورت نیاز در عرض یک سال می توان آن ها را به پول نقد تبدیل کرد. بدهی های جاری به آن دسته از بدهی ها گفته می شود که موعد پرداخت آن ها کمتر از یک سال است. بالا بودن نسبت جاری نشان می دهد که برای طلب کاران هیچ جای نگرانی نیست و اصل مبلغ خود به همراه سود آن را از شرکت دریافت خواهند کرد.
بدهی های جاری / دارایی های جاری = نسبت جاری
نسبت آنی در مقایسه با نسبت جاری کمی سخت تر محاسبه می شود. برای محاسبه این نسبت فهرست دارایی هایی که در مقایسه با پول نقد از قدرت نقد شوندگی کمتری برخوردارند از دارایی های جاری شرکت کسر می شود. بالا بودن نسبت آنی می تواند بیانگر این باشد که اعتبار دهندگان کوتاه مدت دچار هیچ مشکلی نخواهند شد و یا اینکه بیانگر این است که نقدینگی یا مطالبات شرکت بسیار زیاد است.
بدهی های جاری / (حساب های دریافتی + سرمایه گذاری های کوتاه مدت+ پول نقد و مشابه های پول نقد) = نسبت آنی
یک نوع از نسبت آنی به سادگی فهرست موجودی را از دارایی های جاری کم میکند و آن را از نسخهای که در بالا به آن اشاره شد اندکی بخشندهتر نشان میدهد. گفته میشود این نسبت اگر چیزی در حدود یک باشد، قابل قبول است. اگر این نسبت زیاد باشد، این اتفاق ممکن است به سه دلیل رخ دهد. نخست ممکن است موجودی کالای کمی نگهداری میشود. دوم ممکن است دارایی های جاری زیاد باشد و سوم ممکن است اعتبارات کوتاه مدت کمی جذب شده باشد.
بدهی های کنونی/(موجودی کالا – دارایی های جاری) = نسبت آنی
در این نسبت موجودی کالا، دارایی های جاری و حساب های دریافتنی در نظر گرفته نمی شود. جهت پیش بینی توانایی پرداختی شرکت در مواقع ضروری این نسبت در مقایسه با نسبت قبلی بیشتر به کار می آید. اگر شرکتی به میزان کافی توانایی نقد شوندگی نداشته باشد به مشکل بر می خورد حتی اگر از سود دهی بالایی برخوردار باشد.
بدهی های جاری / (سرمایه گذاری های کوتاه مدت + پول نقد و مشابه های پول نقد) = نسبت پول نقد
نسبت سودآوری چیست؟
این نسبتها میزان ﻣﻮفقیت ﺷﺮﻛﺖ را درﻛﺴﺐ ﺳﻮد ﻣﻮرد ﺗﺠﺰیه و تحلیل ﻗﺮار میدﻫﺪ.
- نسبت سود ناخالص: این نسبت میزان سود ناخالص تولید شده از فروش را ارزیابی میکند. سود ناخالص برابر با فروش خالص منهای هزینهی فروش است.
- بازده فروش: این نسبت به عنوان حاشیهی سود خالص یا نسبت سود خالص نیز شناخته میشود و درصد درآمد ناشی از فروش را میسنجد. به طور معمول، هر چه عدد این نسبت بالاتر باشد، بهتر است.
- بازده داراییها: در تحلیل مالی، این نسبت بازده سرمایهگذاری را اندازه میگیرد. همچنین جهت ارزیابی کارآیی مدیریت در استفاده از داراییها برای تولید درآمد به کار میرود.
- بازده حقوق صاحبان سهام: درصد درآمد ناشی از هر ریال از حقوق صاحبان سهام را میسنجد.
نسبت کارایی چیست؟
به کمک این نسبتها میتوان میزان ﻛﺎرآیی یک ﺷﺮﻛﺖ را در ﻛﺎرﺑﺮد منابع خود اﻧﺪازه گیری نمود.
- گردش مطالبات: کارآیی بسط نسیه و وصول آن را میسنجد. این نسبت میانگین تعداد دفعاتی را که شرکت در یک سال به وصول حسابهای باز خود میپردازد، نشان میدهد. نسبتهای بالا دلالت بر نسیهی مؤثر و فرآیند وصول دارند.
- میانگین دورهی وصول مطالبات: این نسبت به گردش مطالبات برحسب روز یا دورهی وصول معروف است و میانگین تعداد روزهایی را که یک شرکت مطالباتش را وصول میکند، اندازه میگیرد. هرچه این نسبت کوچکتر باشد، بهتر است. البته گاهی افراد به جای ۳۶۰، از عدد ۳۶۵ استفاده میکنند.
- گردش موجودی: نمایانگر تعداد دفعاتی است که موجودی، فروخته و جایگزین شده است. در نظر داشته باشید که بعضی نویسندگان در فرمول بالا، به جای هزینهی فروش از فروش استفاده میکنند. نسبت بالا نشاندهندهی این است که شرکت در مدیریت موجودیهایش کارآمد است.
- میانگین دورهی موجودی: به عنوان گردش موجودی برحسب روز نیز شناخته میشود و نمایانگر تعداد روزهایی است که موجودی در انبار میماند. به عبارت دیگر، تعداد روزها را از زمان خرید موجودی تا فروش آن، میسنجد. همانند میانگین دورهی وصول مطالبات، هر چه این نسبت کوچکتر باشد بهتر است.
- گردش حسابهای پرداختنی: تعداد دفعاتی که یک شرکت حسابهای پرداختنیاش را در طول یک دوره میپردازد، نشان میدهد. نسبت کوچک طرفدار بیشتری دارد، چون بهتر است که پرداختها را تا حد امکان به تأخیر انداخت تا بتوان از پول برای اهداف مولد بیشتری استفاده کرد.
- میانگین دورهی پرداختنی: این نسبت به «گردش حسابهای پرداختنی بر حسب روز یا دورهی پرداخت نیز معروف است و عدد میانگین روزهای سپری شدهی پیش از پرداخت تعهدات به عرضهکنندگان را میسنجد.
- دورهی گردش عملیات: تعداد روزهایی را که یک شرکت، چرخهی عملیاتی را کامل میکند، میسنجد. هر چه چرخهی عملیاتی کوتاهتر باشد، یعنی شرکت فروش و وصول وجه نقد را سریعتر انجام میدهد.
- چرخهی تبدیل وجه نقد: این نسبت میزان سرعت یک شرکت در تبدیل وجه نقد به وجه نقد را اندازه میگیرد. چرخهی تبدیل وجه نقد نمایانگر تعداد روزهایی است که یک شرکت برای خریدهایش پرداخت میکند، آنها را میفروشد و مقدار بدهی را وصول میکند. به طور معمول، این چرخه نیز همچون چرخهی عملیاتی، هرچه کوتاهتر باشد، بهتر است.
- گردش کل دارایی: کارآیی کلی یک شرکت در فروش را با استفاده از داراییهایش میسنجد. این فرمول شبیه بازده داراییهاست، با این تفاوت که به جای درآمد خالص، از فروش خالص استفاده میشود.
نسبت اهرامی چیست؟
تمرکز اصلی نسبت های مالی اهرمی بر روی توازن بین دارایی ها و بدهی هاست. ﺗﺎمین نیازﻫﺎی مالی از ﻃﺮیق ایجاد بدهی را ﻧﺸﺎن میدﻫﺪ.
حال و هوای حسابداری
صورت جریان های نقدی باید جریان های ورودی و خروجی وجه نقد به یک واحد انتفاعی را در طی یک دوره مالی مشخص نشان دهد. به نحوی که بتوان از مانده ابتدای سال ، مانده پایان سال را محاسبه نمود.
جریان های ورودی و خروجی وجه نقد عمدتاً ناشی از عوامل زیر می باشند:
جریان ورودی جریان خروجی
کاهش در دارایی ها(غیر از وجه نقد) افزایش در دارایی ها
افزایش در بدهی ها کاهش در بدهی ها
افزایش در حقوق صاحبان سهام کاهش در حقوق صاحبان سهام
طبقه بندی اقلام صورت جریان های نقدی :
منابع و مصارف وجوه در صورت جریان های نقدی به پنج طبقه تقسیم می شود:
1. فعالیت های سرمایه گذاری
2. فعالیت های تامین مالی
3. فعالیت های عملیاتی
4. بازده سرمایه گذاری و سود پرداختی بابت تامین مالی
5. پرداختی بابت مالیات
1. فعالیت های سرمایه گذاری :
عمدتاً بر مبادلات مربوط به داراییها تاکید داشته و شامل جریانهای ورودی و خروجی بشرح زیر می باشد:
جریان های ورودی جریان های خروجی
وجه نقد حاصل از : وجه نقد مصرفی در :
فروش سرمایه گذاری دراوراق بهادار انجام سرمایه گذاری در اوراق بهادار
فروش دارایی بلندمدت خرید دارایی بلندمدت
دریافت اصل وام های اعطایی اعطای وام و تسهیلات
2. فعالیت های تامین مالی :
عمدتاً بر اقلام سمت بستانکار ترازنامه مربوط بوده و شامل جریانهای ورودی و خروجی بشرح زیر می باشد:
جریان های ورودی جریان های خروجی
وجه نقد حاصل از : وجه نقد مصرفی در :
انتشار سهام و اوراق قرضه بازخرید سهام و اوراق قرضه
دریافت وام و اعتبارات بازپرداخت اصل وام های دریافتی/ بازپرداخت اقساط اجاره
3. فعالیت های عملیاتی :
این دسته از فعالیتها مرتبط با عملیات اصلی واحد تجاری که متضمن تولید و فروش کالا و انجام خدمت فرمول دارایی های نقدی است ، بوده و درآمدها و هزینه های مربوط به آن در تعیین سودوزیان عملیاتی منظور می شود.
به منظور گزارش فعالیت های عملیاتی از دو روش می توان استفاده نمود:
2. روش غیر مستقیم ( روش تعدیلی )
الف : فعالیت های عملیاتی - روش مستقیم :
1. در ایـن روش هر یک از جـریان های ورودی و خـروجـی وجــه نقد به طور فرمول دارایی های نقدی جـداگانه گزارش شـده و از تقـابل آنـها خالص وجـه نقـد حاصل از ( مصـرف شده در ) عمـلیات بدست می آید.
2. در روش مستقیم درآمد ها و هزینه های منعکس شده در سودوزیان از مبنای تعهدی به مبنای نقدی دریافت می شود تا بـدین ترتیب دریافتـی از بـابت یک درآمـد و یا پــرداختی بابت یک هزینه بدست آید.
جریان های ورودی وجه نقد ناشی از عملیات عبارتند از :
1. وجه نـقد دریافتی از مشتریان بـابت فروش کالا و یا انجام خدمت
2. وجه نقد دریافتی بابت اجاره محل ، حق الزحمه ، کارمزد و امثال آن
جریان های خروجی وجه نقد ناشی از عملیات عبارتند از :
1. وجه نقد پرداختی به عرضه کنندگان کالا و خدمات
2.پرداخت های نقدی به ارائه کنندگان خدمات بیمه، تبلیغات وسایر خدمات مشابه.
چگونگی انجام محاسبات - روش مستقیم :
دریافتی از مشتریان :
هزینه ی مطالبات مشکوک الوصول- افزایش پیش دریافت + کاهش خالص حسابها و اسناد دریافتی تجاری+ فروش خالص
هزینه ی مطالبات مشکوک الوصول- کاهش پیش دریافت - افزایش خالص حسابها و اسناد دریافتی تجاری- فروش خالص
دریافتی بابت یک درآمد:
کاهش حسابهای دریافتنی + افزایش پیش دریافت + درآمد مربوطه
افزایش حسابهای دریافتنی - کاهش پیش دریافت - درآمد مربوطه
پرداختی بابت خرید کالا :
افزایش پیش پرداخت خرید + کاهش حسابها و اسناد پرداختی تجاری+ خرید خالص
کاهش پیش پرداخت خرید - افزایش حسابها و اسناد پرداختی تجاری- خرید خالص
پرداختی بابت هزینه ها :
کاهش هزینه های معوق + افزایش پیش پرداخت هزینه + هزینه هابه غیر ازهزینه های بـهــره مالیات وهزینه های غـیرنـقدی
افزایش هزینه های معوق- کاهش پیش پرداخت هزینه - هزینه هابه غیر ازهزینه های بـهــره مالیات وهزینه های غـیرنـقدی
فرمت کلی نحوه ارائه فعالیت های عملیاتی در روش مستقیم :
فعایت های عملیاتی – روش مستقیم :
وجوه دریافتی از مشتریان *****
وجوه دریافتی بابت سایر درآمدها *****
وجوه پرداختی بابت خرید کالا (*****)
وجوه پرداختی بابت هزینه ها (*****)
خالص وجه نقد حاصل از ( مصرف شده در ) عملیات *****
ب: فعالیت های عملیاتی - روش غیر مستقیم (روش تعدیلی ) :
1. در ایـن روش دلایل تفاوت بین سـود ویژه عملیاتی دوره و خالص وجه نقد حاصل از عملیات توضیح داده می شود. به عبارت دیگر سعی بر این است که سود ویژه عملیاتی را از مبنای تعهدی به مبنای نقدی تبدیل نمود.
2. به منظور تعدیل سود ویژه عملیاتی لازم است اقلامی که سود عملیاتی را کاهش داده اما تاثیری بر وجه نقد نداشته اسـت ، به سـود ویژه عمـلیاتی افــزوده شـده واقلامی که سود را افزایش ولی در وجه نقد بی تاثیر بوده از آن کسر شود.
فرمت کلی نحوه ارائه فعالیت های عملیاتی در روش غیرمستقیم :
فعایت های عملیاتی – روش غیر مستقیم :
اضافه (کسر ) می شود :
هزینه استهلاک اموال و ماشین آلات ***
هزینه استهلاک دارایی نامشهود ***
هزینه مزایای پایان خدمت کارکنان ***
کاهش در خالص حسابها و اسناد دریافتنی تجاری ***
کاهش در موجودی ها ***
کاهش در پیش پرداخت هزینه ***
کاهش سایر اقلام دارایی جاری مرتبط با عملیات ***
افزایش در هزینه های پرداختنی ***
افزایش در پیش دریافت درآمد ***
افزایش در سایر بدهی های جاری مرتیط با عملیات ***
افزایش در خالص حسابها و اسناد دریافتنی تجاری (***)
افزایش در موجودی ها (***)
افزایش در پیش پرداخت هزینه (***)
کاهش در حسابها و اسناد پرداختنی تجاری (***)
افزایش در سایر اقلام دارایی جاری مرتبط با عملیات (***)
کاهش در هزینه پرداختنی تجاری (***)
کاهش در پیش دریافت درآمد (***)
کاهش در سایر اقلام بدهی های جاری مرتبط به عملیات (***)
خالص وجه نقد ناشی از ( مصرف شده در ) عملیات ***
4.بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی :
بر اساس استاندارد حسابـداری شماره 2 ، ارائه خالص جریان های نـقدی عـملیاتی نبایـد تـحت تـاثیر سـاختار سـرمایـه واحـد تجاری قرار گیرد. لذا پـرداخت های مربوط به سـود و کارمـزد تامین مالی باید جداگانه نشان داده شود.
جریان های نقدی ورودی : جریان های نقدی خروجی :
الف- سود و کارمزد در یافتی الف- سودو کارمزد پرداختی
ب- سود سهام دریافتی ب- سود سهام پرداختی
ج- بهره اقساط اجاره
1. دریافتی بابت بهره وام های اعطایی :
کاهش بهره دریافتنی +/ افزایش بهره دریافتنی- درآمد بهره
2. دریافتی بابت سود سهام:
افزایش سود دریافتنی ــ /کاهش سود دریافتنی + سود سهام
3. پرداختی بابت بهره وام های دریافتی :
کاهش بهره پرداختنی + افزایش پیش پرداخت بهره
افزایش بهره پرداختنی- کاهش پیش پرداخت بهره - هزینه بهره
4 .پرداختی بابت مالیات بر درآمد :
کاهش ذخیره مالیات+ افزایش پیش پرداخت مالیات + هزینه مالیات
افزایش ذخیره مالیات- کاهش پیش پرداخت مالیات - هزینه مالیات
فعالیت های سرمایه گذاری و تامین مالی بدون تاثیر در وجه نقد :
هر گونه فعالیت تامین مالی و سرمایه گذاری که بر وجه نقد تاثیر نداشته باشد، بشرط با اهمیت بودن لازم است اثر مالی آن بطور جداگانه افشاء گردد.
دلیل افـشاء چـنین فعالیت های مالی تـاثیر قابـل تـوجه آنها بر جـریان های نـقدی آتی است. به عنوان مثال انتشار سهام در ازای اوراق قـرضه عـلی رغم نداشتن هیچ گـونه اثـر نـقدی ، مـوجب حـذف هر گـونه پرداخت نـقدی بابت اصل و فرمول دارایی های نقدی و مـبالغ بهره آن در سال های آتی خواهد شد.
نحوه افشاء فعالیت های بدون تاثیر در وجه نقد :
1. هر گونه فعالیت مالی که دارای اثرات نقدی و غیر نقدی بطور توامـاً باشد ، لازم است آثار پولی آن در صـورت جـریان های نقدی و جنبه های غیر پولی آن در قسمت انتهایی این صورت حساب افشاء گردد.
2. به عنوان مثال اگر شرکتی وسایط نقلیه ای را که قیمت آن در بازار 3.000.000 ریال بوده ، خریداری و در ازای آن مبلغ 1.000.000 ریال بطور نقد و در ازای مبلغ باقیمانـده سهام عـادی به ارزش اسمی 1.500.000 ریال متنتشر نماید، در آنصورت نحوه افشای آن در صـورت جریان های نقدی بدین ترتیب خواهد بود :
جریان وجوه نقد ناشی از فعالیت سرمایه گذاری :
وجوه پرداختی جهت خرید وسایط نقلیه (1.000.000)
فعالیت های سرمایه گذاری و تامین مالی غیر موثر بر وجه نقد:
خرید وسایط نقلیه 3.000.000
کسرمی شود سهام صادره در ازای وسایط نقلیه
به ارزش اسمی 1.500.000 ریال (2.000.000 )
وجه نقد پرداختی برای خرید وسایط نقلیه 1.000.000
سند افتتاحيه
به نام خدای حسابگر ، حسابساز، حسابرس و حسابدارِِِ زمين و آسمان و هر آنچه در اوست. هم او که افتتاحيه و اختتاميه همه حسابها و کتابهاست. ترازش هميشه موزون است و موجوديهايش هميشه در فزون. مطالبات مشکوک الوصولی ندارد چه اينکه کسی از قدرت لايزال او نميتواند بگريزد و استهلاک انباشته محاسبه نميکند گويا که در حوزه حسابداری او چيزی بی ارزش نميشود. به کسی ماليات نميدهد و از کسی به ناحق چيزی نميگيرد. نه سهامی است و نه تضامنی. هيچ شراکتی با کسی ندارد تک مالکی است و بی رقيب. هيچ تلفيق و ادغام و ترکيبی در حوزه شخصيتش تعريف شدنی نيست. حسابداری تورمی ندارد چه در نظرش ارزشها تغيير ناپذيرند. حسابداريش آنقدر خالص است که دوره مالی در آن تعريف نا شدنی و واحد پولی در آن بی معناست. شخصيتش حوزه محدودی ندارد و ازل و ابد را در بر ميگيرد. تداومش يک فرضيه نيست يک فرض و حقيقتی محض است. مديريتش حسابداری است و حسابداري اش مديريت که بر مدار عدالت است و به مثقال و ذره هم ميرسد و چيزی در آن از قلم نمي افتد. فضل و بخشش اوست که بر مدار اهميت مي چرخد و سرمايه بندگان اميدواری به اوست. و همان است که رهايی بخش آنان از حساب و کتابش خواهد بود، آنجا که مستجاب مي گرداند دعای برترين انسانها را در حق همه عالم که
الهی عاملنا به فضلک و لا تعاملنا به عدلک
میدانم که این وبلاگ (یا حرکت یا هر آنچه که میتوان بر آن نام نهاد ) گامی بسیار کوچک است ولی مهم همین حرکت است .
پس منتظر تمام عزیزان هستیم تا با یاری هم این گامهای هر چند اندک را برداریم.
نویسنده وبلاگ از دوستانی که به این وبلاگ سر می زنند تقاضا دارد در هر بازدید نظرات خود را جهت دلگرمی نویسنده و بهتر شدن وبلاگ اعلام دارند . با تشکر شانظری
[email protected]
دیدگاه شما