قرارداد اختیار خرید

قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option)، (به انگلیسی: call option) قراردادی است، بین خریدار و فروشنده، به نحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین، خریداری می کند. در اینجا نیز همانند تمام قراردادها، هر طرف، امتیازی را به طرف مقابل اعطاء می کند، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان حق شرط پرداخت می کند، که در واقع همان قیمت اختیار معامله می باشد. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذکور را، در یک قیمت معین، به خریدار اعطاء می نماید.
اختیاری که برای خرید یک دارایی داده می شود را، اختیار خرید و اختیاری که برای فروش یک دارایی داده می شود، اختیار فروش گویند. قیمت تعیین شده ای که خریدار می تواند، دارایی را خریداری نموده، یا بفروشد، قیمت اعمال یا قیمت توافق نامیده می شود.
اختیار معامله مدت معینی دارد. حق خرید یا فروش دارایی در یک قیمت معین فقط تا تاریخ انقضایی که قبلاً مشخص شده است، امکان خواهد داشت. پس از اینکه تولیدکننده، برای یکی از مشتریان (سهام داران یا یکی از ذینفعان) خود، اختیار خرید یا فروش صادر نمود، این اختیار خرید یا فروش در بورس، مورد معامله قرار می گیرد، نرخ خرید یا فروش یک قرارداد اختیار، بر اساس رقابت در بورس، تعیین قرارداد اختیار خرید می شود.

اختیار خرید و فروش

در بازار سرمایه ایران اصطلاحات تخصصی بسیار زیادی وجود دارد و افرادی که به دنبال سرمایه گذاری مستقیم در این بازار هستند، بهتر است این کلمات و اصطلاحات تخصصی را به خوبی یاد بگیرند. اختیار خرید و فروش یکی از مفاهیمی است که تسلط بر جزییات آن برای فعالیت حرفه ای در بازار سرمایه کاملا ضروری است. در تعریف اختیار معامله باید خاطر نشان کرد که این مفهوم بیانگر یک قرارداد 2 طرفه بین خریدار و فروشنده است که طی آن، شخص خریدار این حق را دارد که بخش مشخصی از دارایی ذکر شده در قرارداد اختیار معامله را با قیمت معین و در یک زمان مشخص بفروشد یا بخرد. اختیار خرید و فروش جزییات خاص خود را دارد که در ادامه مقاله به بررسی آن می پردازیم.

اختیار خرید و فروش چیست؟

اگر بخواهیم اختیار خرید و فروش را توضیح دهیم، اول باید درباره مفهوم اوراق مشتقه صحبت کنیم. به زبان ساده، اوراق مشتقه یکی از انواع اوراق بهادار است که ارزش آن به ارزش یک دارایی دیگر وابسته است. اوراق مشتقه انواع مختلفی دارد؛ قراردادهای آتی، قراردادهای سلف، اختیار معامله و. از انواع اوراق مشتقه هستند. ارزش اوراق مشتقه بر اساس دارایی هایی مانند سهام و کالاهای مشخص (زعفران، طلا، نفت و. ) می باشد.

اختیار خرید

به زبان ساده، اختیار خرید قرارداد اختیار خرید و فروش یک قرارداد است که دو طرف توافق می کنند تا اگر ارزش یک دارایی در طی یک زمان مشخص به مقدار خاصی رسید، طرفی که قرارداد را خریده است، اختیار دارد تا آن دارایی را در قیمتی که در قرارداد مشخص شده است، بخرد و یا بفروشد. وارد شدن به این قرارداد، نیاز به پرداخت پول از طرف خریدار به طرف فروشنده قرارداد دارد؛ به این میزان پول، اجرت می گویند.

به عنوان مثال، فرض کنید که شما یک کارخانه تولید رب دارید؛ می دانیم که برای تولید رب، به گوجه فرنگی نیاز است. در انبار کارخانه به اندازه ای گوجه ذخیره کرده اید که پاسخگوی نیاز 6 ماه آینده کارخانه است و با توجه به تجربه ای که دارید، می دانید بهای گوجه در آینده نزدیک از کیلویی 500 تومان به کیلویی 2000 تومان خواهد رسید.

حالا شما با یک بنکدار قرارداد اختیار خرید می بندید. قیمت گوجه در آن قرارداد کیلویی 1000 تومان قید شده و مدت قرارداد 3ماهه است و اجرت قرارداد 2 میلیون تومان می باشد. در واقع شما 2 میلیون تومان به بنکدار پرداخت می کنید و اختیار خرید گوجه فرنگی در قیمت کیلویی 1000 تومان را از بنکدار می گیرید. اگر طی این 3 ماه که قرارداد اختیار خرید شما معتبر است، قیمت گوجه افزایش پیدا کند و به قیمت 2500 تومان برسد، چون شما اختیار خرید در کیلویی 1000 تومان را دارید، تا زمان تمام شدن مدت قرارداد می توانید با مراجعه به بنکدار، گوجه فرنگی که قیمت آن به کیلویی 2500 تومان رسیده است را به قیمت کیلویی 1000 تومان خریداری کنید.

در طرف مقابل، اگر بهای گوجه به جای افزایش قیمت، کم شود و مثلا به کیلویی 200 تومان برسد، نیازی نیست که حتما شما با قیمتی که در قرارداد تعیین کرده اید گوجه را بخرید؛ چراکه این قرارداد یک قرارداد اختیاری است، یعنی شما برای خرید و فروش مختار هستید.

اختیار فروش

اختیار فروش هم مانند اختیار خرید می باشد؛ با این تفاوت که در قرارداد اختیار فروش، شما معلوم می کنید که در یک قیمت معین و در یک مدت مشخص اختیار فروختن یک دارایی را دارید. معمولا هر برگه اختیار معامله (خرید یا فروش) پشتوانه تعداد محدودی از دارایی است. مثلا هر برگه اختیار فروش برای 1000 برگه سهم می باشد و اگر شما می خواهید اختیار فروش 10000 برگه سهم را داشته باشید، باید 10 برگه اختیار فروش را بخرید.

به عنوان مثال، شما تحلیل می کنید که بازار بورس ممکن است یک اصلاح داشته باشد و شما 100,000 عدد سهم از یک شرکت را در اختیار دارید که قیمت کنونی آن 5000 تومان است. شما 100 برگه قرارداد اختیار فروش را که هر برگه از 1000 عدد سهم پشتیبانی می کند را با قیمت 4800 تومان و در مدت 1 سال خریداری می کنید و به ازای هر برگه اختیار فروش، مبلغی را پرداخت می کنید. سهم شما شروع به اصلاح می کند و قیمتش به 4000 تومن می رسد، چون شما اختیار فروش در قیمت 4800 تومان را دارید، می توانید سهم خودتان را در این قیمت بفروشید و به اینصورت است که به جای بقیه افراد که 20 درصد ضرر کرده اند، شما فقط 4 درصد ضرر کرده اید.

یعنی اگر شما این اختیار فروش را نخریده بودید، روی هر سهم 1000 تومن ضرر می کردید؛ یعنی 100 میلیون تومان ضرر برای سرمایه شما اتفاق می افتاد. ولی در این حالت شما 5 میلیون قرارداد را خریده اید و بر روی هر سهمی هم 200 تومان ضرر کرده اید که جمعا به صورت زیر محاسبه می شود:

25.000.000 =5.000.000 + (100.000 * 200)

یعنی شما به جای 100 میلیون، فقط 25 میلیون ضرر کرده اید و با خرید این قرارداد فروش، از ضرر بیشتر جلوگیری کرده اید.

البته این امکان نیز وجود دارد که بازار بر اساس تحلیل شما جلو نرود و به جای اینکه قیمت سهم شما کم شود، قیمت بالا رود. در این حالت چون شما مختار به فروش هستید و طبیعتا وقتی قیمت سهم به 6000 تومن رسیده است، سهم را با قیمت 4800 تومان نمی فروشید، پولی که برای خرید قرارداد پرداخت کرده اید، از بین رفته است و شما 5 میلیون از دست داده اید.

این مثال ها نشان می دهد که اوراق و اختیار خرید و فروش با اینکه پیچیده است و ریسک دارد، می تواند موضوع جذابی باشد.

نکته: لازم به ذکر است که در بازارهای مالی جهان، دو نوع اوراق اختیار معامله داریم که شامل اختیار خرید و فروش آمریکایی و اروپایی می باشد. در نوع آمریکایی در طول دوره زمانی که در قرارداد قید می شود، می توان خرید یا فروش را انجام داد؛ اما در نوع اروپایی که در بازار بورس ایران هم از این نوع استفاده می شود، خرید یا فروش فقط در انتهای دوره زمانی معین شده قرارداد اختیار خرید امکان پذیر است.

جمع بندی

اختیار خرید و فروش یکی از ابزارهای نوین در بازار سرمایه است و هدف آن، کاهش ریسک های معاملاتی برای سرمایه گذاران است. در واقع، افرادی که با قراردادهای اختیار خرید و فروش آشنا هستند، در مواقعی که بازارها نوسان زیادی دارند، می توانند از این طریق، ریسک های معاملاتی خود را کاهش دهند. به طور کلی قرارداد اختیار معامله به 2 دسته اختیار خرید و اختیار فروش قرارداد اختیار خرید تقسیم می شود که مکانیسم اجرایی آن ها با یکدیگر مشابه است و به طور کلی، این مفهوم یک قرارداد 2 طرفه بین خریدار و فروشنده است که طی آن، شخص خریدار این حق را دارد که بخش مشخصی از دارایی ذکر شده در قرارداد اختیار معامله را با قیمت معین و در یک زمان مشخص بفروشد یا بخرد. بنابراین، اگر به دنبال استفاده از این ابزار برای معاملات خود هستید، بهتر است جزییات آن را به خوبی یاد بگیرید.

قرارداد اختیار معامله خرید اروپایی چیست؟

قرارداد اختیار معامله خرید اروپایی (European Option) یک نسخه از قراردادهای اختیار خرید می‌باشد که اجرا شدن آن محدود به تاریخ ‌سررسید ‌آن‌ها می‌باشد.

به‌بیانی دیگر، اگر دارایی پایهٔ این قرارداد مانند یک سهم به یک سطح قیمت خاص حرکت کند، ‌سرمایه‌گذار قادر نخواهد بود که این قرارداد اختیار معامله را زودتر از تاریخ ‌سررسیدش اعمال کند و نمی‌تواند که سهام را دریافت کرده و یا ‌آن‌ها را به فروش برساند. بلکه، قرارداد اختیار معامله خرید و یا فروش تنها در تاریخ ‌سررسیدشان قابل اعمال شدن هستند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قرارداد اختیار معامله خرید (Call Option) می‌توانید از مطلب آموزشی «قرارداد اختیار معامله خرید (Call Option) چیست؟» دیدن نمایید.

یک نسخهٔ دیگر از قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای اختیار معامله آمریکایی (American Options) هستند، که این قراردادها را می‌توان در هر زمانی و با هر فاصله‌ای نسبت به تاریخ ‌سررسید اعمال کرد.

نام این دو نوع قرارداد اختیار معامله خرید نباید با موقعیت جغرافیایی ‌آن‌ها اشتباه گرفته شوند، زیرا که این نام‌ها تنها نشان‌دهندهٔ حقوق ذکر شده در هر یک از این قراردادها می‌باشند.

توضیحاتی در مورد قراردادهای اختیار معامله اروپایی

قراردادهای اختیار معامله اروپایی بازهٔ زمانی‌ای را تعیین می‌کند که در طی ‌آن نگه‌دارندهٔ قرارداد می‌تواند حقوق ذکر شده در قرارداد اختیار خرید قرارداد را اعمال کند.

حقوق ذکر شده در قرارداد اختیار معامله شامل خرید دارایی پایه و یا فروش دارایی‌های پایه با قیمتی از پیش تعیین‌شده – یا همان قیمت ورودی، Strike Price – می‌باشد.

در قراردادهای اختیار معامله اروپایی، دارندهٔ قرارداد تنها می‌تواند از حقوق قرارداد در تاریخ ‌سررسید و یا روز انقضای این قرارداد استفاده نماید.

به مانند دیگر انواع قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای اختیار معاملهٔ اروپایی نیز شامل یک هزینهٔ پیشین – که با عنوان ‌هزینه کل، Premium – نیز شناخته می‌شوند، می‌باشند.

مهم است به یاد داشته باشید که ‌سرمایه‌گذاران معمولاً توانایی انتخاب بین خرید قرارداد اختیار معاملهٔ آمریکایی و یا قرارداد اختیار معاملهٔ اروپایی را ندارند.

سهام‌هایی مشخص و یا دارایی‌های معین تنها به شکل یکی از این دو نوع قرارداد اختیار معامله ارائه شده و به هر دو شکل ارائه نمی‌گردند. همچنین، بیشتر شاخص‌ها از قراردادهای اختیار معامله اروپایی قرارداد اختیار خرید استفاده می‌کنند. زیرا که مقدار عملیات حسابداری مورد نیاز برای محاسبات را در کارگزاری‌ها کاهش می‌دهد.

بسیاری از کارگزاری‌ها از مدل بلک شولز (Black Sholes Model -BSM) برای ارزش‌گذاری قراردادهای اختیار معامله اروپایی استفاده می‌کنند.

قراردادهای اختیار معاملهٔ شاخص اروپایی، معاملات را در روز پنجشنبه قبل از سومین جمعه ماه تاریخ ‌سررسید می‌بندند. این فاصله زمانی در معاملات این اجازه را به کارگزاری‌ها می‌دهد تا بتوانند دارایی‌های مستقل شاخص‌های پایه را ‌ارزش‌گذاری و ‌قیمت‌گذاری نمایند.

قیمت مورد توافق ناشی از این روند، در مواردی می‌تواند باعث سورپرایز شدن ما شود. سهام و دیگر اوراق ‌بهادار می‌توانند حرکات قابل‌توجهی را در فاصلهٔ زمانی بین قیمت بسته شدن روز پنجشنبه و بازشدن بازار در روز جمعه انجام دهند. همچنین، ممکن است انتشار قیمت توافق شده در بازار باز شده در روز جمعه، ساعت‌ها به طول بیانجامد.

قراردادهای اختیار معامله اروپایی به‌طور معمول ‌در خارج از بورس معامله می‌شوند (OTC – Over the counter) در حالی که قراردادهای اختیار معامله آمریکایی معمولاً به‌شکلی استاندارد و در بازارهای استاندارد شده معامله می‌گردند.

نکات کلیدی:

• قرارداد اختیار معاملهٔ اروپایی نسخه‌ای از قراردادهای اختیار معامله می‌باشد که تاریخ اعمال، حقوق ذکر شده در قرارداد را تنها به روز تاریخ ‌سررسید منتقل می‌کند.
• با وجود اینکه قراردادهای اختیار معاملهٔ آمریکایی می‌توانند زودتر از ‌سررسید اعلام شده‌شان اعمال شوند. معمولاً شامل هزینه کل بیشتری نسبت به قراردادهای اختیار معاملهٔ اروپایی می‌باشند.
• ‌سرمایه‌گذاران می‌توانند قراردادهای اختیار معاملهٔ اروپایی را به بازار برگردانده و به فروش برسانند. ‌آن‌ها می‌توانند این کار را در تاریخی قبل از تاریخ ‌سررسید انجام دهند و می‌توانند از ‌هزینه کل دریافتی‌شان و ‌هزینه کلی که در ابتدا پرداخت کرده‌اند، در صورت بیشتر بودن ‌هزینه کل دریافتی، کسب سود نمایند.

قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش اروپایی

قرارداد اختیار معاملهٔ خرید اروپایی به صاحب آن این آزادی را می‌دهد تا بتواند دارایی‌های پایه (underlying security) ذکر شده در آن قرارداد را در تاریخ ‌سررسیدش به‌دست بیاورد.

خریدار قرارداد اختیار معاملهٔ خرید در مورد دارایی پایه‌ای خوش‌بین است و انتظار دارد که قیمت بازاری آن در سطحی بالاتر از قیمت ورودی قرارداد اختیار معامله در تاریخ اعمال (تاریخ ‌سررسید قرارداد) معامله شود.

قیمت ورودی قرارداد اختیار معامله قیمتی است که در آن، قرارداد تبدیل به سهامی‌ از دارایی‌های پایهٔ خود می‌شود. برای یک معامله‌گر، جهت کسب سود از قرارداد اختیار معامله خرید، قیمت سهام باید در تاریخ ‌سررسید به‌اندازهٔ کافی بالاتر از قیمت ورودی باشد تا بتواند علاوه بر جبران ‌هزینهٔ کل پرداخت شده در ابتدای امر، سود را نیز برای معامله‌گر به ارمغان بیاورد.

یک قرارداد اختیار معامله فروش اروپایی به دارندهٔ آن این اجازه را می‌دهد تا دارایی‌های پایه‌اش را در تاریخ ‌سررسید به‌فروش برساند. یک خریدار قرارداد اختیار معامله فروش در مورد قیمت دارایی‌های پایه بدبین بوده و انتظار دارد که قیمت بازار در سطحی پایین‌تر از قیمت ورودی قرارداد اختیار معامله در تاریخ ‌سررسید معامله شود.

در این حالت ‌سرمایه‌گذار برای کسب سود از قرارداد اختیار معامله فروش، باید امیدوار باشد تا قیمت سهم در تاریخ انقضای قرارداد، به‌اندازهٔ کافی پایین‌تر از قیمت ورودی معامله شود تا بتواند علاوه بر جبران ‌هزینه کل (Premium) پرداخت شده، سودی را نصیب او بکند.

بستن زودتر از موعد یک قرارداد اختیار معامله اروپایی

به‌طور معمول، اجرا کردن یک قرارداد اختیار معامله به معنی اعمال شدن حقوق ذکر شده در آن قرارداد اختیار معامله در قیمت ورودی می‌باشد.

هرچند، بسیاری از ‌سرمایه‌گذاران علاقه ندارند پایان تاریخ ‌سررسید قرارداد، قراردادهای اختیار معامله اروپایی‌شان را نگهداری کنند. به‌جای آن، ‌سرمایه‌گذاران می‌توانند قراردادهای اختیار معامله‌شان را پیش از تاریخ ‌سررسید در بازار به فروش برسانند.

قیمت‌های قرارداد اختیار معامله بسته به حرکت و نوسان قیمت دارایی‌های پایه و همچنین زمان باقیمانده تا تاریخ انقضایشان ‌قیمت‌گذاری می‌شوند. هرچه قیمت سهام دارایی بالا و پایین برود، ارزش قرارداد اختیار معامله نیز افزایش و کاهش می‌یابد.

‌سرمایه‌گذاران می‌توانند در صورت بیشتر شدن ‌هزینهٔ کل قرارداد کنونی‌شان نسبت به قرارداد قبلی که امضا کرده‌اند، از قرارداد اختیار معامله خود خارج شوند. ‌سرمایه‌گذار در این حالت از ما به التفاوت هزینه کل دریافتی و هزینه کل پرداختیش سود بدست می‌آورد.

بستن یک قرارداد اختیار معامله تا قبل از تاریخ ‌سررسیدش، نشان می‌دهد که ‌معامله‌گر توانسته است سود یا زیان را در قرارداد شناسایی کند.

یک قرارداد اختیار معامله خرید می‌تواند به‌سرعت و در صورت افزایش قیمت سهام به‌نحوی چشمگیر فروخته شود و یا یک قرارداد اختیار معامله فروش می‌تواند در صورت افت قیمت‌ها به فروش گذاشته شود.

بستن قراردادهای اختیار معامله اروپایی زودتر از موعد، بسته به‌حالت غالب بر بازار دارد، همچنین علاوه بر آن؛ بسته به ارزش ‌هزینه کل پرداختی – و یا ارزش ذاتی – و همچنین ارزش زمانی قرارداد اختیار معامله نیز دارد.

مقدار زمان باقیمانده تا پیش از رسیدن تاریخ ‌سررسید یک قرارداد اختیار معامله را ارزش زمانی (Time Value) آن می‌نامند. ارزش ذاتی، ارزش قیمتی فرضی‌ای می‌باشد که بر طبق آن تعیین می‌گردد چه زمانی قرارداد با قیمتی بیش از قیمت واقعی خود، کمتر از قیمت واقعی خود و یا در قیمت واقعی خود در حال معامله شدن است.

این مقدار برابر با اختلاف قیمتیِ بین قیمت ورودی ذکر شده و قیمت بازاری دارایی پایه می‌باشد. اگر یک قرارداد اختیار معامله به تاریخ ‌سررسیدش نزدیک باشد، احتمال خریده شدن قرارداد از یک فروشنده در بازار پایین است، زیرا زمان کمی‌ تا اتمام زمان این قرارداد باقیمانده است. در این حالت، قرارداد اختیار معامله ارزشی برابر با ارزش ذاتیش خواهد داشت.

مقایسهٔ قراردادهای اختیار معامله اروپایی با قراردادهای اختیار معامله آمریکایی

با وجود اینکه قراردادهای اختیار معامله اروپایی می‌توانند تنها در تاریخ انقضایشان اعمال شوند، باید در نظر داشته باشیم که می‌توانیم قراردادهای اختیار معامله آمریکایی را در هر تاریخ مدنظری در بازهٔ زمانی بین خرید تا تاریخ ‌سررسید اعمال کنیم.

قراردادهای اختیار معامله آمریکایی به ‌سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا بتوانند سود مورد نظرشان را به محض بالا رفتن قیمت سهام دارایی پایه و تا حد مورد انتظارشان کسب نمایند.

البته این بالارفتن قیمت، باید به‌اندازه‌ای باشد که برای ‌سرمایه‌گذار سودده باشد و این تنها زمانی رخ می‌دهد که قیمت سهام به قدری بالا رفته باشد که بتواند ‌هزینه کل پرداختی را نیز پوشش دهد.

‌سرمایه‌گذاران از قراردادهای اختیار معامله آمریکایی در سهامی که شرکت‌هایشان به صاحبان سهام سود می‌پردازند استفاده می‌کند. بدین طریق، ‌آن‌ها می‌توانند قراردادها را قبل از تاریخ بسته شدن سهام اعمال کنند.

تاریخ بسته شدن سهام (ex-dividend date) به مدت زمانی گفته می‌شود که تا آن موقع، یک سهامدار باید صاحب سهام آن شرکت می‌بوده تا بتواند سود سهام را دریافت نماید.

این سود سهام به‌صورت نقدی و یا اضافه‌سهام‌هایی به سهامداران پرداخت می‌شود. منعطف بودن قراردادهای اختیار معامله آمریکایی به ‌سرمایه‌گذاران این اجازه را می‌دهد تا بتوانند در زمانی صاحب سهام یک شرکت شوند که آن تاریخ، مشمول پرداخت سود سهام شود.

تفاوت بین ‌هزینه کل قراردادهای اختیار معامله آمریکایی و قراردادهای اختیار معامله اروپایی

انعطاف‌پذیری در استفاده از قراردادهای اختیار معامله آمریکایی هزینه‌هایی را نیز دربردارد. هزینهٔ بالاتر این قراردادهای اختیار معامله بدین معنی است که ‌سرمایه‌گذاران باید منتظر حرکت دارایی‌های پایه به سطحی فراتر از سطح قیمت ورودی باشد تا بتوانند سودی را کسب نمایند.

به جای استفاده از قراردادهای اختیار معامله آمریکایی برای ‌سرمایه‌گذارانی که قصد نگهداری از قرارداد اختیار معامله‌شان تا تاریخ ‌سررسید را دارند، این ‌سرمایه‌گذاران می‌توانند از قراردادهای اختیار معامله اروپایی استفاده نمایند و هزینه کمتری را نیز بپردازند.

مزایا و معایب قراردادهای اختیار معامله اروپایی

• قراردادهای اختیار معامله اروپایی ‌هزینه کل کمتری دارند.
• قراردادهای اختیار معامله اروپایی به ‌معامله‌گر اجازه معامله قراردادهای اختیار معامله شاخص‌های بازار را می‌دهد.
• این قراردادها می‌توانند تا پیش از تاریخ ‌سررسیدشان دوباره فروخته شوند.

• قیمت‌های توافق شده با تأخیر اعلام می‌شود.
• نمی‌توان این قراردادها را در مورد دارایی‌های پایه زودتر از تاریخ اعلام شده، اعمال کرد.

مثال‌های واقعی از قراردادهای اختیار معامله اروپایی

یک ‌معامله‌گر یک قرارداد اختیار معامله ماه جولای شرکت سیتی گروپ (Citigroup Inc) را با قیمت ورودی 50 دلار خریداری می‌کند. ‌هزینه کل به‌ازای هر قرارداد 5 دلار می‌باشد – در صورتی که 100 سهم داشته باشیم – ‌هزینه کل ما به مبلغ 500 قرارداد اختیار خرید دلار می‌رسد.

در تاریخ انقضا، سهام شرکت سیتی در سطح 75 دلاری معامله می‌شوند. در این حالت، صاحب قرارداد اختیار معامله خرید این حق را دارد تا سهام را با قیمت 50 دلار خریداری نماید و سپس با فروش ‌آن‌ها، به میزان 25 دلار به‌ازای هر سهم سود کند.

البته با در نظر گرفتن ‌هزینه کل ابتدای قرارداد به ازای هر قرارداد 5 دلار، سود خالص برابر با 20 دلار به‌ازای هر قرارداد و یا 2000 دلار به‌صورت کلی می‌شود.

حال بیایید سناریوی دومی ‌را در نظر بگیریم که در آن سهام شرکت سیتی‌گروپ افت قیمتی تا سطح 30 دلار را تجربه می‌کند. این افت قیمتی درست در زمان انقضای تاریخ قرارداد اختیار معامله خرید رخ می‌دهد.

از آنجایی که در حال حاضر این سهام در قیمتی زیر 50 دلار معامله می‌گردند، قرارداد اختیار معامله اعمال نشده و به‌صورت بی‌ارزش منقضی می‌گردند. همچنین ‌سرمایه‌گذار در این حالت ‌هزینه کل پرداختی‌اش (مبلغ 500 دلار) را از دست داده است.

‌سرمایه‌گذار می‌تواند تا تاریخ ‌سررسید صبر کند تا سوددهی معامله انجام شده‌شان را مشخص کنند. و یا تلاش کنند که قرارداد اختیار معامله خرید را در بازار به فروش برسانند.

حال اینکه ‌هزینه کل دریافت شده برای فروش این قراردادهای اختیار معامله خرید برابر با مقدار اولیه پنج دلاری پرداخت شده جهت خرید ‌آن‌ها باشد یا خیر، بستگی به بسیاری از شرایط شامل شرایط اقتصادی، درآمدهای کمپانی، زمان باقیمانده تا تاریخ انقضای قرارداد اختیار معامله، و همچنین قیمت نوسان سهام در تاریخ فروش دارد.

پس باید بدانید که هیچ تضمینی وجود ندارد که ‌هزینه کل دریافت شده از فروش قرارداد اختیار معامله خرید شما تا قبل از تاریخ ‌سررسید بتواند مقدار پنج دلاری پرداخت شده برای خرید همین قرارداد را جبران نماید.

تیم تحریریه دیجی کوینر

این مقاله به کوشش هیئت قرارداد اختیار خرید تحریریه دیجی کوینر تولید شده است. تک تک ما امیدواریم که با تلاش خود، تاثیری هر چند کوچک در آگاه سازی فعالان حوزه رمز ارزها و بازارهای مالی داشته باشیم.

قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله سهام؛ نقطه عطف بازار سرمایه

قراردادهای اختیار معامله از جمله ابزارهای نوین مالی است که اخیراً به بازار سرمایه راه یافته است. براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله، خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده را به دست می‌آورد. از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آماده اجراء تعهدات قرارداد (خرید یا فروش دارایی پایه) مذکور است. چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر، هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است را از دست می‌دهد. از طرف دیگر؛ فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قرارداد اختیار معامله سهم

1. اختیار خرید: قراردادی است که طبق آن خریدار، اختیار (نه اجبار) دارد که دارایی پایه مورد نظر را در زمان مشخصی از آینده با قیمت اعمال مشخص خریداری کند.
2. اختیار فروش: قراردادی است که طبق آن خریدار، اختیار (نه اجبار) دارد که دارایی پایه مورد نظر را در سررسید قرارداد با قیمت اعمال مشخص بفروشد.

قیمت اعمال، یک قیمت تفاهم شده بین خریدار و فروشنده اختیار است. سررسید قرارداد نیز تاریخ تفاهم شده آتی در قرارداد خواهد بود. دارایی پایه را می‌توان سهام، دارایی فیزیکی، ارزهای قابل معامله و سایر مواردی در نظر گرفت که قرارداد اختیار معامله بر روی آن تعریف می­شود.

• بر خلاف سمت خریدار، فروشنده اختیار در صورت اعمال قرارداد از سوی خریدار، موظف به فروش یا خرید دارایی پایه خواهد بود و اختیاری در این بین ندارد.
• با توجه به نکات ذکرشده، چهار حالت کلی برای طرفین معامله اختیار می­توان متصور شد: خریدار اختیار خرید / فروش، فروشنده اختیار خرید / فروش. خریدار اختیار خرید/فروش اختیار انجام معامله و فروشنده اختیار خرید/فروش موظف به فروش/خرید دارایی پایه (در صورت اعمال سمت خریدار) خواهد بود.

تجربه جهانی و ایران

تجربه جهانی مرتبط با ابزار اختیار به اوایل قرن 18 در اروپا و آمریکا برمی­گردد؛ اما مبادله رسمی در قالب اختیار معامله سهام، ابتدا در سال 1975 در بورس سهام آمریکا (AMEX) و بورس فیلادلفیا (PHLX) راه‌اندازی شد. بورس شیکاگو (CBOT) در 1973 یک بورس انحصاری برای اختیار معاملات روی سهام تشکیل داد.

هم‌اکنون در ایران قراردادهای اختیار بر روی سهام تعدادی از شرکت­های بزرگ و تاثیرگذار بورس طراحی و قابل انجام است؛ از جمله بانک ملت، فولاد خوزستان، فولاد مبارکه، گل گهر، مپنا، نفت و گاز پارسیان، ایران‌خودرو، فولاد خوزستان، ملی مس، پالایشگاه اصفهان و پالایشگاه بندرعباس.

شخص خریدار اختیار باید به میزان اندازه قرارداد ضرب در قیمت پرداختی (پرمیوم) اختیار در حساب کارگزاری وجه داشته باشد (بیشترین ریسک سمت خریدار، زیان به مبلغ پرمیوم است.)

شخص فروشنده اختیار با توجه به اینکه در معرض ریسک قرار دارد، مبلغی تحت عنوان پرمیوم پرداختی سمت خریدار را دریافت می‌کند. همچنین باید وجه مشخصی با توجه به ضرایب تصویب شده توسط سازمان بورس اوراق بهادار در حساب وی مسدود شود تا تضمین کافی برای اعمال خریدار وجود داشته باشد.

در صورتی که قیمت بازار دارایی پایه از نرخ توافقی قرارداد پیشی گیرد، اختیار خرید معامله با ارزش می‌شود. با توجه به این نکته، سه حالت کلی برای هر قرارداد اختیار وجود دارد:

در صورتی که ارزش دارایی پایه کمتر، برابر یا بیشتر از قیمت اعمال توافق شده باشد، اختیار خرید معامله را به ترتیب بی‌ارزش، به ارزش و با ارزش می­دانند. این تقسیم‌بندی برای اختیار خرید است و برای اختیار فروش، دقیقاً به عکس این شرایط صادق است.

کاربردهای اختیار معامله

اختیار معامله معمولاً برای سه دسته از سرمایه‌گذاران مناسب است:

1. پوشش‌دهندگان ریسک: اشخاصی که مالک، تولیدکننده یا مصرف‌کننده دارایی پایه هستند، برای قرار گرفتن در منطقه امن، می‌توانند وارد قرارداد اختیار معامله می­شوند. به‌عنوان‌مثال؛ مصرف‌کننده صنعتی یک ماده اولیه که بازار آن ماده، دارای نوسان قیمتی بالایی است، می‌تواند وارد سمت خرید اختیار خرید آن ماده اولیه شود و هزینه مواد اولیه خود در آینده را تثبیت نماید. سمت فروش برای طیف وسیع‌تری از دارایی­ها قابل تعریف است. مثلاً فردی که مالک سهام یک شرکت می‌باشد و معتقد به روند رو به کاهش قیمت سهام است، می‌تواند اختیار فروش آن سهام را خریداری کرده و از ریسک افت قیمت دارایی خود اجتناب کند.
2. سفته بازان و استفاده از اهرم در معاملات: هدف سفته‌باز، کسب سود از تحرکات دارایی پایه است. در صورتی که سرمایه­گذار به بهتر (بدتر) شدن شرایط معامله یک دارایی پایه اعتقاد داشته باشد، به جای خرید (فروش) دارایی می­تواند اقدام به خرید (فروش) اختیار معامله آن کند. مهم‌ترین نقطه قوت استفاده از قرارداد اختیار به جای سرمایه­گذاری مستقیم بر دارایی پایه را ­می‌توان استفاده از اهرم ایجاد شده در این بین دانست، چراکه پرمیوم پرداختی برای اختیار، عموماً در مقایسه با قیمت دارایی پایین، درصد کمی است.
3. آربیتراژگر: هدف این دسته از معامله گران، کسب سود بدون ریسک از قرارداد اختیار خرید طریق ورود همزمان در دو بازار است. در واقع؛ به دلیل عدم دقت کافی در بازار معاملات سهام و تغییرات شدید مثبت و منفی قیمت سهام، فرصتی ایجاد می‌شود که شخص آربیتراژگر، قرارداد اختیار خرید با قیمت پایین‌تر را با پرمیوم پرداختی پایین خریداری می‌کند و قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال بالاتر را به پرمیوم دریافتی بالاتری می‌فروشد و به این روش کسب سود می‌کند. معمولاً در بازارهای کارآ، این نوع فرصت­ها در زمان کوتاهی از بین می­روند.

عموماً دو نوع آپشن در بازارها قابل دسترسی است

• آپشن اروپایی: این آپشن فقط در سررسید قرارداد قابل اعمال است و انعطاف و جذابیت کمتری دارد. آپشن‌های موجود در بازار سرمایه ایران، همگی از نوع اروپایی هستند.
• آپشن آمریکایی: در هر زمان از انعقاد قرارداد تا سررسید توسط خریدار قابل اعمال است.

اعمال قرارداد اختیار، در صورتی انجام می‌شود که شخص خریدار اختیار از به اجرا گذاشتن حق انتخاب خود کسب سود کند. به عنوان مثال؛ شخص خریدار اختیار خرید سهم الف به قیمت اعمال توافقی 200 تومان، در زمان سررسید با قیمت بازار 250 تومان دارایی پایه مواجه شود. در این حالت شخص، حق خرید خود به قیمت 200 تومان را اعمال کرده و در بازار سهم را به قیمت 250 تومان فروخته و از این محل، سود 50 تومانی کسب می­کند. سود شخص در اصل پس از کسر پرمیوم پرداخت شده ابتدایی برای قرارداد اختیار خرید به‌دست خواهد آمد.

سمت فروش اختیار دو حالت کلی دارد:

1. حالت اول آن است که فروشنده اختیار خرید، دارایی پایه را نیز در تملک داشته باشد. به عنوان مثال؛ تولیدکننده مس را تصور کنید که مس تولیدی دارد و در زمانی که قیمت مس 6 هزار دلار است، اقدام به فروش قرارداد اختیار خرید مس به قیمت 6300 با پرمیوم 20 دلاری می­کند. در زمان سررسید، یا قیمت کمتر از 6 هزار و 300 دلار است اختیار اعمال نمی­شود و عایدی فروشنده 20 دلار خواهد بود؛ اما در حالت دوم، اگر قیمت بالای 6 هزار و 300 دلار برود، سمت خریدار حق خود را اعمال می­کند؛ در نتیجه با توجه با دارایی مس، هم تولیدات به قیمت بالاتری فروش رفته و هم 20 دلار پرمیوم دریافت شده است.
2. حالت دوم آن است که فروشنده اختیار خرید، دارایی پایه را در اختیار نداشته باشد. در این حالت، سود فروشنده محدود به پرمیوم دریافتی است؛ اما ضرر آن ممکن است، حتی به بی‌نهایت برسد. مثلاً زمانی را تصور کنید که دارایی پایه در زمان سررسید به دلیل کمیاب شدن، قیمت تصاعدی و صعودی پیدا کند و فروشنده با هر رشد قیمتی برای تامین و تحویل آن، هزینه (زیان) بیشتری را تجربه کند.

ارزش‌گذاری اختیار

عوامل مختلفی بر ارزش قرارداد اختیار اثرگذار است. به کمک مدل‌سازی و بررسی­های انجام گرفته، مدل معروف به “بلک-شولز” در قراردادهای اختیار بیشترین کاربرد را دارد. در مدل­های ارزش‌گذاری اختیار، عوامل زیر از دید سرمایه­گذاری بیشترین اهمیت را دارند:

1. زمان تا سررسید: هر چه زمان سررسید طولانی‌تر باشد، بر ارزش اختیار اثر مثبت دارد.
2. قیمت دارایی پایه: هرچه قیمت دارایی پایه در حال حاضر بالاتر باشد پرمیوم پرداختی برای اختیار خرید (فروش)، مبلغ بالاتر (کمتر) خواهد بود.
3. قیمت اعمال: هر چه قیمت اعمال برای یک اختیار خرید (فروش) بالاتر باشد، پرمیوم پرداختی برای اختیار پایین‌تر (بالاتر) است.
4. نوسان‌پذیری: تغییرات قیمتی دارایی پایه ارزش اختیار را بالا می‌برند. در نتیجه، رابطه نوسان‌پذیری با پرمیوم پرداختی در هر نوع اختیار مثبت است.
5. نرخ بهره بدون ریسک: این معیار را می­توان معادل با نرخ سود بانکی یا اوراق خزانه دولت در بازار سرمایه دانست. مشخص است که هر چه نرخ بهره بدون ریسک بالاتر باشد، پرمیوم پرداختی برای اختیار خرید (فروش)، بالاتر (پایین‌تر) است.
6. سود نقدی یا عایدی بین دوره: هرچه دارایی پایه تا زمان سررسید، عایدی بیشتری داشته باشد، پرمیوم پرداختی برای اختیار خرید (فروش)، کمتر (بیشتر) خواهد بود.

مجموعه عوامل بالا با استفاده از روش “بلک-شولز” به نتیجه‌گیری درباره ارزش یک اختیار می‌رسد. به منظور سهولت کار می‌توان از ماشین‌حساب‌های در دسترس از جمله در درگاه اینترنتی بورس اوراق بهادار تهران استفاده کرد.

ارزشمند شدن اختیارها

در این بخش، تمرکز بر ارزشمند شدن قرارداد اختیار در سهام خواهد بود. معنی “با ارزش شدن” در قراردادهای اختیار، تنها برای سمت خریدار اختیار معنا خواهد داشت؛ زیرا عایدی سمت فروشنده تنها منحصر به پرمیوم دریافتی از سمت خریدار است و از طرف دیگر، حد بالای زیان خریدار اختیار، محدود به مبلغ پرداختی پرمیوم خواهد بود. با توجه به این توضیح، ریسک سمت فروشنده بسیار بیشتر از سمت خرید است؛ به‌خصوص در صورتی که فروش اختیار خرید، بدون پوشش ریسک (مالکیت دارایی پایه) انجام شده باشد که قیمت می­تواند تا بی‌نهایت رشد کند و ضرر فروشنده بی‌نهایت شود. با توجه به توضیحات داده شده در قرارداد اختیار، سود اعمال خریدار برابر زیان اجرای تعهد از سمت فروشنده خواهد بود. در ادامه به مرور یک مثال در این باره می پردازیم:

تصور کنید که شخصی اختیار خرید سهم با قیمت فعلی 200 تومان را با قیمت اعمال 250 تومانی برای دو ماه دیگر با پرمیوم 5 تومان خریداری کرده است؛ در صورتی که قیمت سهم در دو ماه آینده 280 تومان شود، سمت خریدار حق خود را اعمال می­کند و سهم را به قیمت 250 تومان از طرف فروشنده قرارداد خریداری می‌کند و در بازار 280 تومان می­فروشد. در نتیجه؛ اختیار خرید 30 تومان (تفاضل 280 و 250) با ارزش بوده و سود کل خریدار 25 تومان (کسر 5 تومان از ارزش پرمیوم) بوده است.

گرچه اختیار قابل معامله در بازار سرمایه ایران، اروپایی است؛ اما لزوماً نیاز به نگهداری تا زمان سررسید و اعمال اختیار نیست. با توجه به مکانیزم تعریف نمادهای معاملات اختیار در بورس اوراق بهادار، امکان گرفتن موقعیت عکس اختیار اخذ شده و بستن موقعیت باز اختیار و در نتیجه شناسایی سود (زیان) ایجاد شده، محیا است. در صورتی که شخص، اختیار را با قیمت پایین‌تر خریداری کرده باشد و در بازار معاملاتی با قیمت بالاتر بفروشد، کسب سود می­کند.

اعمال یا تسویه نقدی

در صورتی که اختیار “با ارزش” باشد، اعمال یا تسویه اختیار در سررسید به دو روش نقدی یا فیزیکی انجام می‌شود. در روش فیزیکی؛ دارایی پایه مورد معامله تحویل داده می­شود، اما در روش تسویه نقدی، تنها مابه‌التفاوت قیمت روز دارایی پایه و قیمت توافقی قرارداد پرداخت خواهد شد. در زمان تسویه، قدرت تصمیم‌گیری در دست فروشنده اختیار خرید یا فروش است و تنها در صورتی که فروشنده تسویه نقدی را انتخاب کند، این روش انجام می­شود و در غیر این صورت اولویت با تحویل فیزیکی است. در بازار سرمایه ایران با توجه به سیستم سپرده‌گذاری مرکزی و محدودیت­های موجود، تنها زمانی بدون کسب تکلیف از فروشنده تسویه نقدی صورت می­گیرد که نماد دارایی پایه بسته باشد. سازمان بورس در تلاش برای رفع این مشکل است؛ چراکه ممکن است، بنا بر اطلاعات بسیار مثبت نماد، یک سهم بسته شده باشد؛ اما پس از بازگشایی، قیمت رشد قابل توجهی داشته باشد؛ اما در شرایط فعلی، تسویه نقدی بر طبق قیمت سهم در زمان بسته بودن انجام می­گیرد و در این بین سود خریدار اختیار دستخوش تغییر میشود.

مشخصات قرارداد

با توجه به تعریف صورت گرفته؛ در حالت پایه، اندازه هر قرارداد اختیار معامله سهام شامل یک هزار سهم پایه است. در نتیجه؛ در زمانی که شخصی 5 قرارداد اختیار به پرمیوم 6 تومان خریداری می­کند در واقع، اقدام به خرید اختیار خرید 5 هزار سهم به قیمت کل 30 هزار تومان کرده است. البته این رقم قبل از اضافه کردن کارمزد معامله است. کارمزد معاملاتی اختیار بر اساس آخرین مصوبات، برابر 0.108 درصد از ارزش معاملاتی است که نسبت به کارمزد معاملات سهام، بسیار ناچیز است.

در زمان یک اتفاق مهم در شرکتی مانند تقسیم سود، سهام جایزه، سود تقسیمی و سایر موارد که منجر به تغییر تعداد سهام شرکت یا تعدیل قیمت آن در بازار می­شود، اندازه هر قرارداد و قیمت اعمال تغییر پیدا می­کند که روش تعیین آن‌ها در “دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله سهام” در بورس اوراق بهادار تهران قابل ملاحظه است.

اختیار معامله و کاربرد آن | انواع اختیار معامله کدامند؟

همانطور که می‌دانید، تورم و منابع مالی سرگردان تاثیرات منفی زیادی در اقتصاد کشور داشته است. راهکاری که برای مهار این مهم وجود دارد، ابزارهای مالی هستند. ابزارهای مالی و تنوعی که در آنها وجود دارد، می‌تواند در اقتصاد کشور بسیار تاثیرگذار باشد. اما متاسفانه، در ایران این ابزارها بسیار اندک است و با وجود ریسکی که در بازار سرمایه وجود دارد، شورای بورس اوراق بهادار تصمیم گرفت برای کاهش ریسک موجود، معاملات اوراق اختیار را تصویب کند. از آنجایی که، استفاده از این اوراق در بازار سرمایه بسیار اندک است و استفاده چندانی از این اوراق نمی‌شود، نیاز به فرهنگ‌سازی بین سهامداران دارد. در مقاله پیش رو، قصد داریم به عنوان یک سهامدار شما را با اوراق اختیار در بورس آشنا کنیم.

تاریخچه

قرارداد اختیار معامله از قرن‌ها پیش به عنوان معاملات آپشن نیز شناخته شده است. معاملات قرارداد اختیار معامله، اولین بار در یونان باستان (حق اختیار برداشت از باغ‌های زیتون) صورت گرفت. اولین شخصی که از قراردادهای اختیار معامله استفاده کرد، تالس، فیلسوف یونانی بود. پس از یونان، در سال 1973 در شیکاگو بورس اختیار معامله تاسیس شد. بنابراین، در شیکاگو فرم استانداردی که کلیه فعالیت‌های تجاری در ارتباط با این موضوع بود در قالب این فرم‌های استاندارد قرارداد اختیار خرید راه‌اندازی شد. به همین دلیل، در حال حاضر اکثر قراردادهای اختیار معامله در قالب این فرم‌های استاندارد قابل معامله است.

اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله، قراردادی دو طرفه بین خریدار و فروشنده است.
بر اساس این قرارداد، خریدار حق دارد مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمان مشخص خریداری کند. همینطور، فروشنده بر اساس این قرارداد حق دارد (نه الزام و تعهد) مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمان مشخص بفروشد.
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، خریدار یا فروشنده هیچ الزام و تعهدی در این قرارداد ندارد. به عبارتی، دارنده قرارداد در اعمال حق خود مختار است. نکته قابل توجه اینکه، در صورت درخواست خریدار برای لغو قرارداد، فروشنده ملزم به اجرای آن است. در صورتی که فروشنده از اجرای قرارداد امتناع کند، باید مبلغی تحت عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای یا کارگزار بورس قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند.

* اختیار معامله در دسته‌بندی اوراق بهادار مشتقه قرار دارد. در ادامه، به توضیح مختصری از اوراق مشتقه می‌پردازیم.

اوراق مشتقه

اوراقی که دارای ریسک بالا و به هم ریختن بازار می‌شوند را اوراق مشتقه می‌گویند.
مشتقه؛ به معنی وابستگی چیزی به چیز دیگر است. به عبارت دیگر، قیمت یک چیز به چیز دیگری وابسته است. به طور مثال؛ آبمیوه به میوه وابسته است و سس کچاپ به گوجه فرنگی وابسته است. بنابراین، آبمیوه و سس کچاپ مشتق از میوه و گوجه فرنگی هستند.
قراردادهای اختیار معامله نیز به این دلیل که ارزش آنها به ارزش دارایی‌های دیگر بستگی دارد، اوراق مشتقه می‌باشند. مثل: قرارداد سلف، پیمان‌های آتی و …
بهتر است قبل از اینکه سرمایه گذاری کنید یا قراردادهای اختیار معامله را بین خود و طرف مقابل منعقد کنید، به چگونگی استفاده شرکت‌ها از اختیار معامله بپردازید. همانطور که می‌دانید، امروزه بسیاری از شرکت‌های چند ملیتی از قراردادهای اختیار معامله استفاده می‌کنند.

انواع قراردادهای اختیار معامله

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، قرارداد اختیار معامله قراردادی بین خریدار و فروشنده است که در ازای پرداخت مبلغ معینی از طرف خریدار، منعقد می‌شود. با این حال، قرارداد اختیار معامله دستورالعمل‌های متفاوت (اوراق بهادار و . ) و انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.

قرارداد اختیار معامله خرید

در قرارداد اختیار معامله خرید، کسی که دارنده اختیار خرید است حق خرید مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت مشخص و دوره زمانی تعیین شده دارد.

قرارداد اختیار معامله فروش

قرارداد اختیار معامله فروش به این صورت است که، حقی را برای دارنده سهام یا کالا اعمال می‌کند. از این رو، دارنده حق دارد مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را در زمان مشخصی با قیمت توافقی بفروشد. در این حالت، خریدار به امید آن که قیمت کالا یا سهام افزایش پیدا می‌کند، آن را از فروشنده خریداری می‌کند. به طور کلی می توان گفت، قراردادهای اختیار معامله نوعی بیمه محسوب می شوند.

* برای درک بهتر اختیار معامله ، به مثال زیر توجه کنید؛

فرض کنید نماد فملی امروز 1000 تومان می‌باشد. شخص الف با بستن قرارداد 3 ماهه این سهم را خریداری می‌کند و بابت هر سهم 100 تومان پرداخت می‌کند. (مبلغ 100 تومان بابت سررسید قرارداد اختیار معامله است.) حال، با گذشت 3 ماه قیمت سهم فملی 1700 تومان شده است. با احتساب پرداخت 100 تومان برای سررسید قرارداد اختیار معامله ، پرداختی شخص الف برای هر سهم فملی 110 تومان بوده است و سود این شخص به ازای هر سهم 600 تومان می‌باشد.
حال فرض کنید، به جای روند مثبت و رشدی که سهم فملی داشته، روند منفی و ریزشی در پیش گرفته باشد و طی این 3 ماه سهام فملی از 1000 تومان به 500 تومان رسیده است. در این صورت، شخص الف باید به خاطر قراردادی که 3 ماه پیش منعقد شده است، دوباره 110 تومان پرداخت کند. اما، چون سهام روند منفی و ریزشی داشته است، این شخص می‌تواند قرارداد اختیار معامله را فسخ کند و فقط همان مبلغ سررسید (100 تومان) را پرداخت کند.

چند نکته درباره قرارداد اختیار معامله فروش

• اولین نکته مهمی که باید به آن اشاره نمود، همان بیمه شدن سهم است. یعنی، شخص اگر در طول زمان مقرر، مقدار معین شده در قرارداد اختیار معامله فروش ضرر کند، در صورت افزایش ریزش سهام یا کالا، شخص همان مقدار مقرر را ضرر کرده است. (در مثال بالا این مسئله کاملا روشن است.)
• شخص علاوه بر مبلغی که به عنوان اجرت برای خریدن قرارداد اختیار معامله می‌پردازد، درصد ریزش سهام را نیز از دست خواهد داد.
• در صورت تمام شدن تاریخ انقضای قرارداد اختیار معامله ، این قرارداد هیچ گونه ارزشی نخواهد داشت.
• از مزایایی که قراردادهای اختیار معامله دارند می‌توان به قابل استفاده بودن آنها در همه انواع اوراق بهادار مالی از جمله؛ اوراق بهادار، ارز و .. اشاره کرد.

انواع قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال

قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال به سه دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه، هر کدام همراه با توضیحات آورده شده است.

قرارداد اختیار معامله اروپایی

قراردادهای اختیار معامله اروپایی فقط در زمان سررسید مقرر شده، اعمال می‌شوند. خریدار این نوع قراردادها قبل از زمان سررسید آن، نمی‌تواند از آنها استفاده کند. در بورس کالای ایران معمولا، این نوع قراردادهای اختیار معامله استفاده می‌شود.

قرارداد اختیار معامله آمریکایی

قراردادهای اختیار معامله آمریکایی، در هر زمان قبل از زمان سررسید نیز قابل اعمال هستند. مثلا؛ قراردادی از این نوع برای مدت 10 ماه بسته شده است، اما این قرارداد بعد از 8 ماه قابل استفاده و اعمال است. بنابراین، می توان تفاوت عمده این نوع قرارداد را با قرارداد اختیار معامله اروپایی فقط در زمان اعمال آنها دانست.

قرارداد اختیار معامله برمودایی

قرارداد اختیار معامله برمودایی در واقع ترکیبی از قراردادهای اختیار معامله آمریکایی و اروپایی می‌باشد. به این صورت که، تاریخ‌هایی را از قبل یا برای قبل از سررسید مشخص کرده باشند.

تفاوت اختیار معامله و بازار آتی

• تعهد طرفین
• وجه تضمین
• پرداخت بین طرفین
• بروز رسانی حساب ها
• ریسک طرفین
• حداقل تغییر قیمت هر سفارش (Tick Price)
• اندازه قرارداد
• کارمزد معاملات
• حداکثر حجم هر سفارش
• حد نوسان قیمت
• ساعات معامله
• فرایند تحویل
• جریمه نکول
• نحوه سفارش دهی
• واریز و برداشت وجه
• کال مارجین
• میزان موجودی لازم
• برابری وجه تضمین اولیه در سررسیدها (نمادها)

* مثالی برای تفاوت اختیار معامله و بازار آتی؛

تصور کنید دارای یک برند زعفران هستید، در تلاش هستید که به خاطر جذب مشتری قیمت محصول خود را زیاد تغییر ندهید و دارای نوسان زیادی نباشد. در بازار سنتی اگر بخواهید نوسان قیمتی را از بین ببرید باید سرمایه زیادی داشته باشید و همینطور، جنس زیادی را انبار کنید. اما، در بازار آتی می‌توانید به قرارداد با تحویل 3 ماه آینده با 10 درصد ارزش کل، اجناس خود را با قیمت مشخص شده خریداری کنید. در این صورت می‌توان گفت، شما دغدغه قیمت زعفران را تا 3 ماه آینده ندارید.

✔️ تفاوت اصلی بازار آتی و اختیار معامله در این است که، شما اگر قرارداد آتی با سر رسید 3 ما آتی خریداری می‌کنید، باید در روز قرارداد، کالای مورد نظر را تحویل بگیرید. اما، در بازار اختیار معامله خریدار انتخاب می‌کند که در سر رسید، سهام خود را تحویل بگیرد یا خیر!

کاربردهای اختیار معامله

کاربردی که قرارداد اختیار معامله دارد تطبیق‌پذیری آن جهت ارتباط برقرار نمودن با دارایی‌های سنتی است. اختیار معامله، شرایطی که ممکن است در بازار به وجود بیاید را تنظیم و کنترل می‌کند. به طور مثال؛ از اختیار معامله می‌توانیم نوعی سپر دفاعی نام ببریم. به دلیل سقوطی که در بازار بورس وجود دارد، با استفاده از اختیار معامله می‌توانیم تا حدودی این ریزش و ضرر را کاهش دهیم. گاهی نیز برای پیش‌بینی نمودن شرایط بازار می‌توان از آن استفاده کرد. به دلیل کاربردهایی که نام برده شد و همینطور، کاربردهای دیگری که دارد از اختیار معامله می‌توان به عنوان یک استراتژی بزرگ برای سرمایه گذاری یاد کرد. به طور کلی، افرادی که در بازارهای مالی به دنبال ریسک و ضرر کمتری هستند، می‌توانند از اختیار معامله جهت کاهش این ریسک و ضرر استفاده کنند.

مزایای اختیار معامله

• اهرم مالی
• کاهش ریسک
• کسب درآمد
• کسب سود از نوسان قیمت سهم
• استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی
• متنوع‌سازی سبد سرمایه گذاری

کلام آخر.

ممکن است یک شخص مبتدی که سرمایه چندانی ندارد، اختیار معامله را نوعی معجزه در بازارهای مالی بداند و جذب آن شود! به دلیل پرداخت مبلغ کمی به عنوان مبلغ قرارداد اختیار معامله، سود خوبی را به دست می‌آورد و در صورت متضرر شدن، درصد ناچیزی از سرمایه را دچار ضرر شده باشد. اما در حقیقت، قراردادهای اختیار معامله بر پایه پیش‌بینی آینده بازار توسط تحلیلگران به وجود آمده است و سرمایه گذاری در آنها هم آنچنان ساده نیست.
بهترین زمانی که شما می‌توانید از قرارداد اختیار معامله استفاده کنید، زمانی است که شما به درک خوبی از بازار بورس رسیده باشید. همینطور، یادگیری روش‌های انواع تحلیل را فرا گرفته باشید و بدون هیچگونه ترسی معاملات خود را انجام دهید.

• مقالات پیشنهادی:

تفاوت اصلی بازار آتی و اختیار معامله در این است که، شما اگر قرارداد آتی با سر رسید 3 ما آتی خریداری می‌کنید، باید در روز قرارداد، کالای مورد نظر را تحویل بگیرید. اما، در بازار اختیار معامله خریدار انتخاب می‌کند که در سر رسید، سهام خود را تحویل بگیرد یا خیر!