چه تفاوتی میان بازار بورس و فرابورس وجود دارد؟
تفاوت بازار بورس و فرابورس : سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی در ایران به دلیل شرایط موجود طرفداران بسیاری دارد و البته یکی از این روش‌های سرمایه‌گذاری استفاده از ظرفیت‌های بورس و خرید و فروش اوراق بهادار است اما بسیاری از افراد که قصد ورود به این سازمان عریض و طویل را دارند با دو واژه بورس و فرابورس غربیه خواهند بود که در ابتدای ورود به بازار سرمایه طبیعی است.
دو واژه بورس و فرابورس، بازار سرمایه در ایران را می‌سازند. در این مقاله به بررسی چیستی بورس و فرابورس می‌پردازیم و همچنین بررسی می‌کنیم که این دو مفهوم چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با یکدیگر در حوزه مالی و سرمایه‌گذاری دارند.
بورس چیست؟
بورس (Bourse) کلمه‌ای که آن را بارها و بارها شنیده‌اید، یک واژه فرانسویست به معنای بازاری که در آن دارایی‌های شرکتها در قالب سهم به صورت تکی معامله می‌شود، اما این دارایی‌ها چه چیزهایی هستند؟ بازار بورس به سه دسته بورس کالا، بورس ارز و بورس اوراق بهادار تقسیم‌بندی می‌شود که به جز دسته دوم، بورس کالا و بورس اوراق بهادار در ایران بسیار فعال است. در بازار ایران فعالیت‌های متنوعی در بازار بورس اتفاق می‌افتد.
بورس اوراق بهادار چیست؟
دسته اول
دسته اول از بازار بورس در ایران بازار اوراق بهادار است که در آن سهام شرکتها و همچنین اوراق بهادار مربوط به هر شرکت دادوستد می‌شود و شرایط فعالیت و خریدوفروش تحت نظارت سازمانی به نام سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین شده و به گونه‌ایست که سود و مناسبات سرمایه‌گذاران و شرکتها در آن به خوبی رعایت شود.
بازار بورس و یا به نامی دیگر بازار اوراق بهادار قوانین و شرایط مشخصی دارد و این قوانین به شکلی ایجاد شده که به صورت کامل منفعت تمام افراد در آن رعایت شود و سرمایه‌های مردم در آن امن باشد که در ادامه به بررسی شرایط و قوانین آن به صورت کامل می‌پردازیم.
در بازار بورس درصدی از مالکیت شرکت‌های واردشده به آن به متقاضیان سرمایه‌گذاری فروخته می‌شود و در قبال آن پول دریافت می‌گردد. شرکتها با استفاده از این روش درآمد بالایی کسب می‌کنند که برای ادامه فعالیت شرکت و توسعه آن بسیار حیاتی و مهم است. به سهامی که شرکت مادر از این طریق به متقاضیان می‌فروشد سهام شناور آزاد می‌گویند.
دسته دوم
دسته دوم بازار بورس، بورس کالا است. بورس کالا بازاری است که در آن کالاهای معینی خرید و فروش می‌شود اما اشتباه نکنید منظور از کالا مواداولیه معین برای هر صنعت است که در بازار بورس کالا به صورت روزانه معامله می‌شود. در این بازار محصولات صنعتی و معدنی، محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی و… معامله می‌شود.
در نهایت هم بازار بورس ارز وجود دارد که در ایران فعالیتی ندارد. در این بازار می‌توان به دادوستد و ارزهای خارجی پرداخت.
شرایط حضور در بازار بورس چیست؟
همانطور که پیشتر ذکر شد حضور در بازار بورس راهی دشوار برای شرکتها است. برای درک بهتر موانع موجود در مسیر بورسی شدن یک شرکت یک مثال را بررسی می‌کنیم.
فرض کنید شرکتی قصد ورود به بازار را دارد. در قدم اول این شرکت باید حداقل ۲۰۰ میلیارد ریال سرمایه ثبت شده داشته باشد. اما این ۲۰۰ میلیارد ریال قدم اول برای حضور در بازار دوم بورس است. اما برای حضور در بازار اول چه شرایطی وجود دارد؟
برای حضور در بازار اول بورس که به دو تابلو اول و دوم تقسیم‌بندی می‌شود، نیاز به حداقل سرمایه ثبت شده ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ میلیارد ریالی است.
شرکت‌های متقاضی تابلو اول بازار بورس نیازمند سرمایه ثبت شده ۱۰۰۰ میلیارد ریالی و شرکت‌های حاضر در تابلو دوم بازار نیازمند سرمایه ثبت شده حداقل ۵۰۰ میلیارد ریالی هستند.
فارغ از موارد گفته‌شده شرایطی همچون حداقل سهام شناور، حداقل تعداد سهامداران، حداقل سابقه فعالیت موثر و حداقل سودآوری مدنظر سازمان در راهیابی یک شرکت به بازار بورس و تابلوهای آن موثر است.
شرایط گفته‌شده برای ورود به بازار، تضمین کننده بزرگی و سودده بودن شرکت است و سرمایه‌گذاران می‌توانند از سرمایه‌گذاری امن خود بر این شرکتها اطمینان داشته باشند، اما این شرایط برای شرکت‌های نوپا بسیار سخت بوده و آنها نمی‌توانند به سادگی از عواید این فعالیت منتفع شوند.
پس از بررسی بورس و دسته بندی‌های آن به واژه دوم یعنی فرابورس می‌پردازیم.
فرابورس چیست؟
جهت درک بهتر مفهوم فرابورس و فعالیتی که در این بازار اتفاق می‌افتد باید قدمی به عقب بردارید. در بازار اصلی بورس که در بخش قبل توضیح داده شد قوانین و مقررات سخت‌گیرانه بسیاری برای ورود شرکتها و سازمان‌ها وضع شده است و هر شرکت که متقاضی ورود به بازار بورس است باید پیش‌نیازهای بسیاری را تهیه کرده و پس از تایید این پیش‌نیازها توسط سازمان بورس وارد آن شود و سهام خود را در آن عرضه نماید اما در بازار فرابورس این قوانین ساده‌تر و راه ورود شرکتها به آن هموارتر است.
بازار فرابورس همانند بازار بورس محلی است که در آن همانند بازار بورس، اوراق بهادار و سهم‌ها به فروش می‌رسد اما قوانین ورود شرکتها به آن بسیار ساده‌تر از بازار اصلی بورس است در نتیجه شرکت‌هایی که متقاضی ورود به آن و عرضه سهام خود در آن هستند می‌توانند با طی کردن مسیری کوتاه‌تر سهام خود را در آن عرضه نمایند. تا اینجا با مفهوم بازار بورس و فرابورس آشنا شدید در ادامه بیشتر درباره تفاوت بازار بورس و فرابورس صحبت خواهیم کرد.
در خصوص بازار فرابورس و ساختار آن تقسیم‌بندی کمی گسترده‌تر و پیچیده‌تر است. ساختار فعلی فرابورس از پنج زیرمجموعه تشکیل شده است:
بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه، بازار ابزارهای نوین مالی
در بازار اول فرابورس سهام شرکتها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری معامله می‌شود در بازار دوم فرابورس تنها سهام شرکت‌هایی که سهامی عام هستند مورد معامله قرار می‌گیرد و در نهایت بازار پایه یکی از بازارهای فرابورس بوده که در آن نقل و انتقال، خریدوفروش و عرضه اوراق بهادار انجام می‌پذیرد.
حال که با مفهوم بازار بورس و فرابورس آشنا شدیم در ادامه به بررسی تفاوت‌های این دو بازار و این دو مفهوم می‌پردازیم.
تفاوت بازار بورس و فرابورس چه مواردی هستند؟
تفاوت اول
اولین تفاوت بین بازار بورس و فرابورس، وضعیت ساختاری تقسیم‌بندی بازارهای زیرمجموعه در آن است، به عبارت ساده‌تر هر یک از بازارهای بورس و فرابورس دارای تقسیم‌بندی ساختاری در خود هستند. بازار بورس در تقسیم‌بندی خود به دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌شود.
اما تفاوت این دو دسته بازار اول و دوم در بورس چیست؟
شرکت‌هایی که عملکرد مناسب و سوددهی مناسبی داشته باشند در بازار اول بورس فعالیت می‌نمایند و در صورتی که عملکرد آنها دچار مشکل شود و به حد نصاب‌های حضور در بازار اول نرسند به بازار دوم بورس منتقل می‌شوند. عکس این موضوع نیز صادق است، شرکت‌هایی که عملکرد مناسبی نداشته‌اند و به بازار دوم منتقل شده‌اند در صورت بازگشت به عملکرد ثابت می‌توانند به بازار اول بازگردند.
تفاوت دوم
دومین تفاوت بازار بورس و فرابورس در میزان دامنه‌نوسان روزانه معاملات در گذشته بوده‌است به شکلی که دامنه‌نوسان در بازار بورس یک درصد و در بازار فرابورس ۵ درصد بود اما در زمان حال و پس از تغییر قوانین در بازار اصلی بورس دامنه‌نوسان آن هم به ۵ درصد روزانه افزایش یافت.
تفاوت سوم
سومین تفاوت بازار بورس و فرابورس در مالیات شرکت‌هاست، شرکت‌هایی که در بورس فعالیت می‌کنند ده درصد مالیات می‌پردازند اما شرکت‌های فعال در بازار فرابورس از پرداخت مالیات ۱۰ درصدی معاف هستند. این تفاوت برای پرداخت مالیات هم برای شرکت‌های فعال در فرابورس مناسب و مفید است و هم برای سرمایه‌گذاران این بازار بسیار مناسب و پرفایده است.
تفاوت چهارم
چهارمین تفاوت بازار بورس و فرابورس در تنوع زیرمجموعه‌های آنها و طبعا تنوع این بازارها برای سلایق متفاوت سرمایه‌گذاران است. در این حالت سرمایه‌گذاران می‌توانند با ایجاد سبدی از سهم‌های مختلف بازار بورس و فرابورس هم ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند و هم سرمایه‌گذاری متنوع تری در شرکت‌های مختلف داشته باشند.
تفاوت پنجم
مورد بعدی در خصوص این تفاوت‌ها که بسیار مهم و چشمگیر است، دریافت تسهیلات بانکی شرکت‌هاست. شرکت‌هایی که در فرابورس فعالیت دارند می‌توانند از این طریق برای دریافت تسهیلات از بانک‌ها اقدام نمایند. با توجه به وضعیت شرکت‌های فعال در بازار فرابورس، دریافت تسهیلات از بانک‌ها می‌تواند در شرایط شرکتها تاثیر بسیار مناسبی داشته باشد و باعث پیشرفت آنها شود.
تفاوت ششم
از دیگر تفاوت‌های بازار بورس و فرابورس برای سرمایه‌گذاران میزان ارزش شرکت‌های فعال در آنهاست، شرکت‌هایی که در بازار بورس فعالیت می‌کنند شرکت‌هایی بزرگ‌تر، سوده‌تر و برای سرمایه افراد مناسب‌تر هستند. اما شرکت‌های فعال در فرابورس بعضا شرکت‌های کوچک و تازه‌کار بوده و به اندازه حضور در بازار بورس سودده نیستند و سرمایه‌گذاری در فرابورس ریسک بیشتری نسبت به فعالیت در بازار بورس دارد.
تفاوت هفتم
تفاوت بنیادی و مهم دیگر این دو بازار در روند پذیرش شرکت‌هاست، همانطور که پیشتر نیز اشاره شد روند پذیرش شرکتها در بازار بورس بسیار دشوارتر از فرابورس است، شرایطی مانند حداقل تعداد سهامداران، سرمایه ثبت شده، سهام شناور و سابقه فعالیت شرکت فاکتورهای اصلی جهت ورود شرکتها به بازار بورس و یا فرابورس است.
جمع‌بندی
در خصوص جمع‌بندی موارد گفته‌شده نکته اصلی و مهم، شرایط هر سرمایه‌گذار جهت فعالیت در این بازارهاست. شما به عنوان فرد سرمایه‌گذار با توجه به میزان سرمایه خود و البته میزان ریسک‌پذیری خود می‌توانید فعالیت دز بازار بورس و یا فرابورس را برگزینید.
هیچ توصیه‌ای در خصوص سودده بودن بورس و یا فرابورس و همچنین فعالیت شما در این بازارها وجود ندارد. همه‌چیز به دانش و شرایط شما به عنوان سرمایه‌گذار وابسته است.
در این مقاله سعی بر این بود که شما به صورت کامل با تفاوت بازار بورس و فرابورس آشنا شوید تا بتوانید جهت سرمایه‌گذاری بهترین تصمیم را اتخاذ نمائید.
بازار اول و دوم بورس چیست و چه تفاوتی با هم دارند؟
بر اساس یک طبقه‌بندی که از شهریور سال ۱۳۸۱، توسط سازمان بورس اوراق بهادار صورت گرفت، بورس بهتر است یا فرابورس؟ کلیه‌ی شرکت‌های پذیرفته شده در بازار بورس در دو دسته‌ی بازار اول و بازار دوم قرار گرفتند. درواقع این تقسیم‌بندی با توجه به معیارهای عمومی و کلی شامل اندازه، میزان شناوری سهام و نقدشوندگی، شفافیت و اطلاع‌رسانی و تداوم سودآوری شرکتها صورت پذیرفت. شما به عنوان کسی که قصد خرید سهام و سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس را دارید، با داشتن کد بورسی می‌توانید سهام هرکدام از شرکت‌های لیست شده در بازار اول و دوم بورس را خریداری کنید و هیچ محدودیتی در این زمینه برایتان وجود نخواهد داشت. پس علت نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و دوم و تابلوهای مختلف چیست؟ با ادامه‌ی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ همراه باشید تا ضمن آشنایی با تعریف و تفاوت‌های اصلی میان دو بازار اول و دوم، پاسخ این سوال را هم دریافت نمایید.
معرفی بازار اول و دوم بورس
معرفی بازار اول و دوم بورس
خب همانطور که گفتیم بازار بورس به دو بخش بازار اول و دوم بورس تقسیم‌بندی می‌شود که به آنها بازار اولیه و ثانویه نیز می‌گویند. بازار اول مشتمل بر دو تابلوی اصلی و فرعی و بازار دوم مشتمل بر فهرست اولیه و مشروط تصویب شده است.
بازار اول یا اولیه چیست؟
بازار اول که به آن بازار اولیه یا اصلی نیز گفته می‌شود، بازاری است که شرکتها برای اولین بار می‌خواهند در آنجا نام خود را ثبت کرده و شروع به فعالیت نمایند. درواقع، شرکتها برای بار اول اوراق قرضه و سهام جدیدشان را برای عموم و سرمایه‌گذاران در این بازار به فروش می‌گذارند. نماد بازار اولیه در کشور ما «بانک» است.
عرضه اولیه یا IPO نمونه‌ای از بازار اولیه است. IPO، زمانی اتفاق می‌افتد که یک شرکت خصوصی برای نخستین بار سهام عمومی را منتشر کند. این معاملات، برای سرمایه‌گذاران فرصتی را فراهم می‌کند تا اوراق بهادار را از بانکی خریداری نمایند که پذیره‌نویسی اولیه را برای یک سهام خاص انجام داده است؛ درواقع این اولین فرصتی است که در آن سرمایه‌گذاران به واسطه‌ی خرید سهام به سرمایه‌ی شرکت کمک خواهند کرد. به عبارتی می‌توان گفت که سرمایه‌ی سهام شرکت از وجوه حاصل از فروش سهام در بازار اولیه تشکیل شده است. به این ترتیب، مشاغل و دولت‌هایی که می‌خواهند سرمایه‌ی بدهی تولید کنند می‌توانند انتشار اوراق قرضه کوتاه‌مدت و بلندمدت در بازار اولیه را انتخاب کنند.
نکته: نکته‌ی مهمی که در رابطه با بازار اول باید بدانید این است که در آن اوراق بهادار مستقیماً از یک ناشر خریداری می‌شوند.
بازار دوم یا ثانویه چیست؟
بازار دوم که به آن بازار ثانویه هم می‌گویند، بازاری است که شرکتها سهام خود را در آن معامله می‌کنند. درواقع دارایی‌هایی که ابتدا در بازار اولیه مورد معامله قرارگرفته‌اند، در بازار ثانویه، مجدداً مورد معامله قرار خواهند گرفت و نماد آن در کشور ما بورس است. به عبارتی، در بازار ثانویه هیچ شرکتی تاسیس نمی‌شود و فقط شرکت‌هایی که قبلا در بازار اولیه ثبت شده‌اند، از یک سری فیلدها و شرایط عبور می‌کنند تا بتوانند مجدد سهام خود را مورد معامله در بازار بورس قرار دهند. مشخصه‌ی معین بازار ثانویه این است که در آن، سرمایه‌گذاران بین خودشان معامله می‌کنند؛ یعنی در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران اوراق بهادار منتشر شده را بدون دخالت شرکت‌های صادرکننده معامله می‌کنند. برای مثال، در این بازار قصد خرید سهام شرکتی را داشته باشید، فقط با یک سرمایه‌گذار دیگر که سهام آن را در اختیار دارد معامله خواهید کرد.
علت نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازار دوم
همانطور که در ابتدای مقاله هم اشاره شد، سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در بورس بدون توجه به بازار اول و بازار دوم، می‌توانند سهام شرکتی که مدنظرشان است را بخرند و سرمایه‌گذاری و معامله کنند. اما علت اصلی نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازار دوم بورس چیز دیگری است؛ شرکت‌های سهامی برای پذیرش در بورس باید شرایط خاصی داشته باشند وگرنه باید قید بورس را بزنند یا اینکه سراغ بازار فرابورس بروند. این شرایط که مربوط به وضعیت مالی و سودآور بودن شرکت و کیفیت گزارش حسابرس مستقل از وضعیت مالی شرکت است را می‌توانید در جدول زیر ببینید:
علت نامگذاری بازارهای مختلف به اسم بازار اول و بازار دوم
درباره‌ی معیارهای اختصاصی برای حضور در بازار اول و دوم بورس هم مهمترین مورد، میزان سرمایه‌ی شرکت می‌باشد. در واقع، شرکت‌های ثبت شده با بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه، می‌توانند برای حضور در تابلوی اصلی بازار اول بورس تهران درخواست دهند، اما شرکت‌های دیگر باید سراغ تابلوی فرعی یا بازار دوم بروند.
تفاوت بازار اول و دوم بورس در چیست؟
درک تفاوت بازار اول و دوم بورس بسیار اهمیت دارد. در ادامه این تفاوت‌ها را آورده‌ایم:
۱. قیمت‌های بازار اولیه اغلب از قبل تعیین می‌شوند، درحالی‌که قیمت‌ها در بازار ثانویه توسط نیروهای اساسی بورس بهتر است یا فرابورس؟ عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.
۲. تفاوت دیگر بازار اول و دوم بورس در میزان سرمایه است؛ سرمایه‌ی ثبتی شرکت‌های بازار ثانویه بورس باید حداقل ۲۰۰ میلیارد ریال و درصد شناوری آنها حداقل ۱۰% و سهامی عام باشند. اما شرکت‌هایی که سرمایه و سودآوری و درصد شناوری آزاد مناسبی دارند (طبق جدول بالا) و نشانی از چشم‌انداز مثبت و سودآوری مناسب در آنها دارد، در بازار اول پذیرفته می‌شوند.
۳. هرگونه درآمد حاصل از فروش سهام در بازار اولیه، پس از محاسبه‌ی هزینه‌های اداری بانک، به شرکت صادرکننده سهام می‌رسد. اما از آنجایی‌که در بازار ثانویه، معامله بین سرمایه‌گذاران اتفاق می‌افتد، عواید حاصل از فروش سهام به سرمایه‌گذار فروش می‌رسد نه به شرکتی که سهام را صادر کرده است یا به بانک پذیره‌نویسی.
در بخش‌های بعدی جزییات بیشتری از شرایط حضور شرکتها در تابلوهای مختلف بورس را بیان خواهیم کرد.
شرایط عمومی پذیرش شرکتها در سازمان بورس اوراق بهادار تهران
شرایط عمومی پذیرش شرکتها در سازمان بورس اوراق بهادار تهران
به‌طور کلی شرکت‌هایی در سازمان بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده هستند که:
- نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، ثبت شده باشند.
- تمام بهای اسمی سهام در آنها پرداخت شده باشد.
- سهام با نام و دارای حق رای در آنها وجود داشته باشد.
- هیچ محدودیت قانونی موثر برای نقل و انتقال یا اعمال حق رای توسط صاحبان آن وجود نداشته باشد.
شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌های موجود در بازار اول و دوم بورس : بازار اول
برای پذیرش شرکت‌های بورسی در بازار اول و دوم بورس شرایطی وجود دارد که در ادامه هریک از آنها را به‌صورت جداگانه بیان خواهیم کرد. ابتدا می‌پردازیم به شرایط و ضوابط پذیرش شرکتها در بازار اول:
شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌های موجود در بازار اول: تابلوی اصلی
- وجود حداقل شناوری سهام ۲۰%
- عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
- وجود حداقل ۳ سال سابقه‌ی فعالیت پیش از پذیرش
- حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها ۳۰% باشد.
- دارابودن حداقل میزان سرمایه ثبت شده شرکت ۱۰۰۰ میلیارد ریال
- دعاوی حقوقی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی وجود نداشته باشد.
- سیستم حسابداری مطلوبی به لحاظ مالی و بهای تمام شده، وجود داشته باشد.
- صورت‌های مالی توسط حسابرس معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، تایید شود.
- محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل، وجود نداشته باشد.
- صورت‌های مالی دو دوره‌ی منتهی به پذیرش، فاقد موارد مردودی یا عدم اظهار نظر توسط حسابرس باشد.
- سودآوری در ۳ دوره‌ی مالی متوالی منتهی به زمان پذیرش و چشم‌اندازی روشن از لحاظ سودآوری مشاهده شود.
شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌های موجود در بازار اول: تابلوی فرعی
- وجود حداقل شناوری سهام ۱۵%
- عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
- وجود حداقل ۳ سال سابقه فعالیت پیش از پذیرش
- دارابودن حداقل سرمایه ثبت شده شرکت ۵۰۰ میلیارد ریال
- حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها ۲۰% باشد.
- سیستم حسابداری مطلوبی به لحاظ مالی و بهای تمام شده وجود داشته باشد.
- هیچ‌گونه دعاوی حقوقی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی، وجود نداشته باشد.
- محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل، وجود نداشته باشد.
- صورت‌های مالی توسط حسابرس معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، به تایید رسیده باشد.
- صورت‌های مالی دو دوره منتهی به پذیرش، فاقد موارد مردودی یا عدم اظهار نظر توسط حسابرس باشد.
- سودآوری در ۲ دوره‌ی مالی متوالی منتهی به زمان پذیرش و چشم اندازی روشن از لحاظ سودآوری، ارائه شود.
بازار اول و دوم بورس : شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌های موجود در بازار دوم
- وجود حداقل شناوری سهام ۱۰%
- عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
- دارابودن حداقل ۲ سال سابقه فعالیت قبل از پذیرش
- وجود حداقل سرمایه ثبت شده شرکت ۲۰۰ میلیارد ریال
- حداقل نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها، ۱۵% باشد.
- دعاوی حقوقی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی، وجود نداشته باشد.
- سیستم حسابداری مطلوبی به لحاظ مالی و بهای تمام شده وجود داشته باشد.
- محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل، وجود نداشته باشد.
- صورت‌های مالی توسط حسابرس معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، به تایید رسیده باشد.
- سودآوری در ۱ دوره‌ی مالی منتهی به پذیرش و چشم اندازی روشن از لحاظ سودآوری، ارائه شود.
سخن آخر
در این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در سایت آموزش چراغ راجع به بازار اول و بورس بهتر است یا فرابورس؟ دوم بورس و تفاوت‌های میان آن دو و همچنین شرایط پذیرش در هر یک از این بازارها صحبت کردیم. گفتیم که شرکت‌هایی که سهامشان در بورس معامله می‌شود، براساس شرایطی که دارند در بازارهای اول و دوم و تابلوهای فرعی و اصلی مورد معامله قرار می‌گیرند. اما این تابلوها برای یک سهام‌دار، هیچ محدودیتی از لحاظ خرید و فروش ایجاد نمی‌کند. بنابراین، سرمایه‌گذاران می‌توانند با کد بورسی اختصاصی که دارند، در تمام این بازارها خرید و فروش انجام دهند. چراغ، به عنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی مهم در زمینه‌ی کار و سرمایه‌گذاری به شما برای رسیدن به موفقیت در این زمینه‌ها کمک نماید.
شاخصی طراحی شود که وضعیت بازار را بهتر نشان دهد
فعالان بازار در خصوص شاخص کل انتقاداتی را دارند و معتقدند که این شاخص بیانگر وضعیت بازار نیست؛ در این خصوص باید شاخصی طراحی شود که وضعیت بازار را بهتر نشان دهد.
به گزارش شهر بورس، میثم فدایی، مدیرعامل فرابورس ایران در همایش چشم‌انداز اقتصاد ۱۴۰۱ و فرصت‌های پیشرو در خصوص افزایش نقدشوندگی گفت: در سهام شرکت‌های بازار پایه، نمادهایی بودند که بیش از یک سال در صف فروش قفل بودند که بنا به عوامل مختلف بازاری، اقتصادی یا فاندامنتال نیازمند تعدیل قیمت بودند. بنابراین این طرح از اواخر آذر ماه سال گذشته مطرح شد که حجم مبنا برای شرکت‌هایی که بیش از ۲۰ روز در صف خرید یا فروش بودند، برای افزایش نقدشوندگی بازار حذف شود تا سهامداران به راحتی بتوانند به معامله بپردازند.
وی با بیان اینکه انتظار داریم بعد از فصل مجامع و با بازگشایی نمادها دیگر سهم قفل شده در صف خرید و فروش نداشته باشیم، افزود: در خصوص بازارهای اصلی هم اگر نمادی دارای بازارگردان باشد، با شرایطی که سازمان بورس تعیین می‌کند، حجم مبنا حذف می‌شود. با این تصمیم نوسان شاخص فرابورس کمتر و همچنین تصمیم گرفته شده که اگر سهمی ۱.۵ برابر میانگین حجم مبنا ماهانه معامله شد، حجم مبنا در آن نماد حذف شود.
فدایی اظهار کرد: شاخص کل نیز بحث دیگری است که فعالان بازار همیشه به آن انتقاد می‌کنند که این شاخص بیانگر وضعیت بازار نیست. در پاسخ می‌توان گفت از نظر متخصصان شاخص کل باید شامل چه بازارهایی باشد و همچنین وزن سهم‌های مختلف در آن چقدر است؟ موضوع دیگر شرکت‌های سرمایه‌گذاری و زیرمجموعه‌های آنهاست که ابهام زیادی دارند زیرا شاخص کل یکبار به خاطر شرکت‌های زیرمجموعه بالا می‌رود و بار دیگر به خاطر شرکت سرمایه‌گذاری رشد می‌کند.
فدایی در همایش «چشم انداز اقتصاد 1401 و فرصت‌های پیشرو» که به همت کارگزاری پیشرو در تاریخ 27 خردادماه 1401 برگزار شد، گفت: برای اصلاح عرضه اولیه شرکتها به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مقرر شد کف قیمتی تعیین شود و همچنین تعداد صندوق‌ها افزایش یابند.
وی در خصوص تغییر دامنه نوسان نیز بیان کرد: تغییر دامنه نوسان دی ماه ۱۴۰۰ مطرح و قرار شد هر فصل یک درصد در بورس و فرابورس دامنه نوسان افزایش یابد، اما با توجه به شرایط مبهم بودجه و برجام مقرر شد این تصمیم در شرایطی پایدارتری عملی شود. در حال حاضر با افزایش یک درصدی دامنه نوسان در فرابورس شاهد کاهش صفوف فروش هستیم.
علی سرزعیم، اقتصاددان نیز در بخش دیگری از این سمینار در خصوص نامه 25 اقتصاددان که سال 99 بورس بهتر است یا فرابورس؟ منتشر شد، گفت: من سر حرف‌های قبلی خود هستم اما آن نامه ادبیاتی داشت که متاسفانه از آن نامه اشتباه برداشت شد.
وی ادامه داد: با توجه به متغیرهای کلان، اقتصاد ایران در مسیر احیا است. شروع تحریم‌ها مانند مشتی بود که به اقتصاد ایران وارد شد اما پس از دو سال فعالان بازار خود را با تحولات و تغییرات تطبیق دادند و امسال به رشد مثبت رسیدیم. در کوتاه‌مدت رشد ادامه دارد ولی در بلندمدت اوضاع اقتصادی به هم می‌ریزد.
شهاب موسوی، مدیرعامل آساسرمایه نیز بیان کرد: متغیرهای زیادی وجود دارد که روی بازار و سرمایه‌گذاری اثر دارد؛ تحلیلگران باید با احاطه به اخبار و تحولات داخلی و خارجی موضع خود را مشخص کنند. برای مثال تغییر قیمت دلار، نرخ بهره، حامل‌های انرژی و امثال اینها متغیرهایی هستند که روی بازار اثر دارند؛ ریسک بالا رفتن نرخ بهره فدرال رزرو بسیار جدی است.
مهدی سوری، کارشناس بازار سرمایه گفت: پی بر ایی بازار در بلندمدت پایین‌تر از ۴.۸ مرتبه نبوده کهمی‌توان نتیجه گرفت ریسک خاصی بابت ریزش بازار وجود ندارد و با منتشر شدن گزارش‌های سه ماهه انتظار کاهشی پی بر ایی بازار را تا آخر سال خواهیم داشت.
علی محمودیان، مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری پیشرو اظهار کرد: رفتار جمعی بازار نه تنها میانگین نظرات تحلیلگران نیست بلکه برآیند رفتار تک‌تک افراد هم نیست. بزرگان بازار هم می‌توانند اشتباه کنند زیرا رفتار معاملاتی آنها درست نبوده است. زمانی می‌توان گفت که شاخص روند بورس بهتر است یا فرابورس؟ صعودی خوبی را شروع کرده که ۱۵ درصد بالاتر از سقف قبلی خود معامله شود.
آراد پورکار، مدیر تحلیل کارگزاری پیشرو در پایان این گردهمایی گفت: افزایش ارزش معاملات مهمترین معیار برای رشد بازار سرمایه است. با جابجایی سرمایه از سهام به صندوق‌ها و برعکس ارزش کل بازار بالا و پایین می‌شود، اگر فقط بازار سهام را در نظر بگیریم، تحلیل و سرمایه‌گذاری مشکل می‌شود.
بازار فرابورس چیست؟ و مزایای آن کدام است؟
احسان والیان
- اشتراک‌گذاری
در واقع فرابورس، فرصتی است برای شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند به بورس راه پیدا کنند. در این بازار نیز مانند بورس می‌توان به معامله اوراق بهادار و سهام شرکتها پرداخت.
عده بسیاری از کسانی که وارد بازار بورس شده‌اند بی شک نام بازار فرابورس را در جستجوهای اینترنتی دیده‌اند. احتمالا خیلی از افرادی که به دنبال جواب سوالاتی مانند بورس چیست؟ بوده‌اند، از خود پرسیده‌اند فرق این بازار با فرابورس در چیست؟ واقعیت این است که این بازار با بورس که ما به طور مستقیم با تشکیل پرتفو شخصی یا غیر مستقیم از طریق صندوق های سرمایه گذاری وارد آن می‌شویم، تفاوت‌هایی دارد. همه ما می‌دانیم که شرکتها برای تامین سرمایه و بهبود اعتبار تلاش می‌کنند تا به بورس وارد شوند و با فروش سهام به جذب سرمایه‌گذار بپردازند. آنها به این شکل سرمایه موردنیاز برای گسترش کار خود و یا بقا در فعالیتی که می‌کنند را به دست می‌آورند. اما جالب است بدانیم که برای ورود به بورس باید از شرایط خاصی برخوردار باشیم که البته هر شرکتی نمی‌تواند واجد شرایط برای ورود به آن باشد. به همین دلیل با فراهم کردن شرایطی راحت‌تر به بازار فرابورس راه پیدا می‌کنند. در واقع فرابورس، فرصتی است برای شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند به بورس راه پیدا کنند. در این بازار نیز مانند بورس می‌توان به معامله اوراق بهادار و سهام شرکتها پرداخت.بورس بهتر است یا فرابورس؟
تفاوت بورس و فرابورس
تا به این جا متوجه شدیم که بازار فرابورس از همان مشخصات و ویژگی‌هایی برخوردار است که بورس دارا است. اما بورس با جدیت و اعتباری بیشتر شناخته می‌شود. دلیل اعتبار بیشتر بورس به این معنا نیست که بازار فرابورس فاقد اعتبار است. این اعتبار در بورس به خاطر این است که شرکت‌های قدرتمندتر و با شفافیت مالی بیشتر در بورس حضور دارند و به همین دلیل ریسک سرمایه گذاری در شرکت‌های حاضر در بورس کمتر از شرکت‌های فعال در فرابورس است. شدت نظارت در فرابورس نیز کمتر از بورس است. به عنوان مثال شرکت‌هایی که در بورس فعال هستند باید در طول هر سال مالی گزارش‌های بیشتری نسبت به آن دسته شرکتها که در فرابورس هستند ارائه دهند.
انواع بازار فرابورس
بازار فرابورس تشکیل شده از چهار بازار است. این چهار بازار شامل بازار اول، بازار دوم، بازار پایه و بازار سوم می‌شود. بازار اول در فرابورس دارای ویژگی‌های خاص خود است. سهام شرکتها و همچنین واحدهای سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری در بازار اول پذیرفته می‌شوند. برای ورود به این بازار، شرکت باید با حداقل 1 میلیارد تومان سرمایه وارد شود که البته در یک سال گذشته نباید ضرر انباشته داشته باشد و از بهره برداری آن نیز گذشته باشد. دامنه نوسان در بازار اول – بدون در نظر گرفتن حجم مبنا – 5 درصد است. بی شک نام سهامی عام را شنیده‌ایم؛ باید گفت که بازار دوم فقط به سهام شرکت‌های سهامی عام مربوط می‌شود. این بازار بیشتر برای شرکت‌های تازه تاسیس و زیان‌ده است که برای افزایش سرمایه خودشان قصد تغییر از سهامی خاص به سهامی عام را دارند. ثبت سرمایه در بازار دوم حداقل 100 میلیون تومان است. و اما نوبت به بازار پایه می‌رسد. این بازار نیز یکی از چهار بازار موجود در بازار فرابورس به حساب می‌آید. این بازار برای نقل و انتقالات و همچنین عرضه اوراق بهادار به وجود آمده است. گفتنی است که شرکتها برای ورود به بازار پایه در فرابورس فرایند پذیرش را انجام نمی‌دهند. شرکت‌های حاضر در بازار پایه به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول به شرکت‌هایی مربوط می‌شوند که اصلا درخواست پذیرش ندارند و به دلیل بایدها و نبایدهای قانونی در بازار پایه قرار می‌گیرند و یا بهتر بگوییم درج می‌شوند. اما دسته دوم، شرکت‌هایی هستند که در بازار بورس به ثبت رسیده‌اند اما شرایط لازم برای پذیرش در بازار بورس را ندارند. دسته سوم هم شرکت‌هایی را شامل می‌شود که بخت با آنها یار نبوده و به خاطر از دست دادن شرایط بازارهای بورس و فرابورس دچار لغو پذیرش شده‌اند. خوب باید گفت که شرایط و مقررات پذیرش در بازار پایه آسان‌تر از بازار اول و دوم است. البته باید این نکته را هم اضافه کرد که ریسک در این بازار نیز بیشتر است. ممکن است این سه دسته بندی را با رنگهای زرد، نارنجی و قرمز هم بشناسید. دامنه نوسان این سه دسته به ترتیب 3، 2 و 1 درصد است. بازار سوم اما بازار شفاف و امنی است که انجام معاملات در آن به دسته اوراق بهاداری مربوط می‌شوند که شرایط و امکان پذیرفته شدن در بازار فرابورس را ندارند.
مزایای بازار فرابورس
یک نکته جالب اینجا است که بازار فرابورس نام خود را از عبارت انگلیسی (Over the Counter) گرفته است که به معنای تحت الفظی می‌شود «خارج از بورس». این بازار در سال 1387 با دریافت مجوز از شورای عالی بورس در ایران به وجود آمد. اما برویم به سراغ مزایای این بازار؛ اولین و مهمترین مزیت فرابورس وجود بازارهای متنوع است که می‌توان با دست باز به انتخاب زمینه سرمایه‌گذاری موردنظر در آن پرداخت. دومین مزیت اطمینان و امنیت معامله در این بازار است که دست کمی از بورس ندارد. و البته که معافیت مالیاتی نیز از دیگر مزایای این بازار به حساب می‌آید. روش معامله در بورس و فرابورس هم تفاوتی با هم ندارد. می‌توان از طریق کارگزاری‌ها اقدام به سرمایه گذاری در آن کرد.
در واقع فرابورس، فرصتی است برای شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند به بورس راه پیدا کنند. در این بازار نیز مانند بورس می‌توان به معامله اوراق بهادار و سهام شرکتها پرداخت.
تفاوت بازار بورس و فرابورس چیست؟
بازار سرمایه، محیطی جذاب و مکانی برای رشد و پیشرفت شرکت هاست. البته نه هر شرکتی، بلکه شرکت هایی که سهامشان تاییدهای لازم برای ورود به این بازار را دریافت کنند. برای هر چه آسان‌تر شدن ورود شرکت ها به این بازار، سازوکاری تعیین شد که باعث به وجود آمدن فرابورس در کنار بورس شد. در ادامه به بررسی دقیق‌تر این دو بازار و تفاوت بازار بورس و فرابورس خواهیم پرداخت.
بورس و فرابورس
بر اساس مبانی علم اقتصاد، منظور از بورس، بازاری است که قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می‌شود و در یک طبقه‌بندی کلی شامل بورس کالا و بورس اوراق بهادار می‌شود.
ازآنجایی‌که ورود به بازار سرمایه معمولاً یکی از اهداف اکثر شرکت هاست، نیاز به فرآیندی بود تا این امر با سرعت بیشتری میسر شود؛ بنابراین محیطی به نام فرابورس ایجاد شد که ازنظر ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس بوده ولی شرایط پذیرش شرکت ها در این حوزه آسان‌تر از بورس باشد. درواقع اصلی‌ترین وظیفه‌ی فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت آن بخش از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار تهران را ندارند و یا به هر دلیلی، تمایل به ورود به بورس را ندارند.
برخی فرابورس را به نام OTC می‌شناسند. جالب است بدانید که نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن یعنی Over The Counter گرفته‌شده است.
روال و تنوع شرایط پذیرش شرکت ها در فرابورس به سبکی است که با احراز حداقل شرایط و درزمانی سریع‌تر، امکان ورود به بازار و بهره‌مندی از سرمایه‌ی موجود در آن برای شرکت ها فراهم می‌شود.
تفاوت‌های اصلی و عمده‌ی بورس و فرابورس:
فرابورس ایران نیز با مجوز شورای عالی بورس ایجادشده و تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار قرار دارد، همچون بورس کالا ؛ اما تفاوت فرابورس و بورس را می‌توان در دو بخش عمده خلاصه کرد:
تفاوت در بازارها
تفاوت در فرآیند پذیرش
۱- تفاوت در بازارها:
برای توضیح بهتر در این زمینه، باید ابتدا بازارهای مختص بورس و فرابورس را بشناسیم.
فرابورس
در یک طبقه‌بندی کلی، بازار فرابورس ایران شامل بازارهای اول، دوم، سوم (بازار عرضه) و بازار پایه است. در زیر به‌اختصار درباره‌ی هرکدام توضیح خواهیم داد. البته ناگفته نماند که بازارهای دیگری که عمدتاً نیز جدید هستند که در سایت فرابورس ایران مشاهده می‌شوند. برای مطالعه‌ی جزییات بیشتر درباره‌ی آنها می‌توانید به سایت رسمی این سازمان مراجعه نمایید.
بازار اول، در این بازار سهام شرکت هایی معامله می‌شود که آخرین سرمایه ی ثبت‌شده‌ی آنها حداقل ۱۰ میلیارد ریال باشد. همچنین باید حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری آنها گذشته و زیان انباشته نداشته باشند.
بازار دوم، بازاری است که عمدتاً شامل سهام شرکت های زیان ده، تازه تأسیس، شرکت های کوچک و … هست. آخرین سرمایه ی ثبت‌شده‌ی این شرکت ها باید حداقل یک میلیارد ریال باشد و حداقل یک سال نیز از بهره‌برداری آنها گذشته باشد.
بازار سوم که به بازار “عرضه” نیز شهرت دارد، به‌طور خلاصه مکانی است برای عرضه‌ی یکجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار. برای مثال، انجام پذیره‌نویسی انواع اوراق بهادار ازجمله شرکت های سهامی عام در شرف تأسیس، نمونه‌ای از فعالیت‌های ویژه‌ی این بازار است.
بازار پایه، ازجمله بازارهای فرابورس است که مطابق با ماده ۴ “دستورالعمل پذیرش، به‌منظور عرضه و نقل‌وانتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران” راه‌اندازی شده است. پس از ثبت شرکتها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک ارائه‌شده از جانب شرکتها در کمیته عرضه فرابورس موردبررسی قرار می‌گیرد. سپس در فهرست نرخ‌های بازار پایه فرابورس درج می‌شوند. لازم به ذکر است این شرکتها فرایند پذیرش را طی نمی‌کنند.
بازار پایه
شامل سه بازار، الف – ب – ج می‌شود.
به‌طورکلی در مورد این بازارها می‌توان گفت که هرچه پایین‌تر می‌رویم، شفافیت مالی و اطلاعاتی شرکت ها کمتر شده و ریسک سرمایه گذاری در آنها بالاتر می‌رود؛ بنابراین اگر قصد سرمایه گذاری در بازار پایه‌ی فرابورس رادارید، بهتر است کمی بیشتر تأمل‌کنید!
بورس
از طرف دیگر، شرکت بورس تهران فقط دارای ۲ بازار تحت عناوین “بازار اول” و “بازار دوم” است. برای مثال یکی از مهمترین تفاوت‌های این دو بازار، به میزان سرمایه‌ی ثبت‌شده‌ی شرکت ها برمی‌گردد. شرکت های با سرمایه‌ی بیشتر، در بازار اول بورس قرار خواهند گرفت.
۲- تفاوت در فرآیند پذیرش در بازار بورس و فرابورس:
برای مقایسه‌ی شرایط پذیرش سهام بین بازار بورس و فرابورس، به جدول زیر توجه نمایید.
همچنین برخی دیگر از تفاوت های بازار بورس با فرابورس عبارت‌اند از:
۱- بازار فرابورس هیچ مکان فیزیکی متمرکز و خاصی ندارد که دادوستدکنندگان یا متخصصین همچون بورس های کلاسیک گرد هم‌آیند.
۲- قوانین استاندارد اقلام مورد مبادله در بازار فرابورس انعطاف‌پذیر می‌باشند یعنی قوانین معمولاً ناشی از توافق طرفین هست.
۳- ساعات کار فرابورس از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردار است.
۴- در بازار فرابورس با توجه به اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین تعیین می‌گردد مزایایی از قبیل شفافیت قیمت ها و کاهش ریسک وجود ندارد.
۵- بورس رسمی برای فعالان در این بازار مزایایی از قبیل شفافیت قیمت‌ها و کاهش ریسک را به دنبال دارد درصورتی‌که در بازار فرابورس با توجه به اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین قرارداد تعیین می‌گردد، این شرایط به‌صورت کامل وجود ندارد.
مزایای فرابورس برای شرکت های پذیرفته‌شده در آن
همانطور که ذکر کردیم، تمام مزایا و موقعیت‌های موجود برای شرکت های پذیرفته‌شده در بورس، برای شرکت های فرابورسی نیز محیاست. ازجمله‌ی این مزایا می‌توان موارد زیر را نام برد:
- تأمین مالی آسان و ارزان
- افزایش نقد شوندگی سهام
- بهره‌مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس
- نقل‌وانتقال سهام به‌صورت آسان، سریع و کم‌هزینه
- شفافیت و اعتبار قیمت سهام به‌واسطه مبادله در فرابورس
- اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه
- بهره‌گیری از امکان وثیقه گذاری سهام و اخذ ساده‌تر تسهیلات بانکی
- معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت
- صدور اوراق مشارکت و گواهی سپرده در فرابورس پذیره‌نویسی و انتشار اوراق مشارکت و گواهی سپرده
- پیش‌بینی فرآیند ساده خروج از فرابورس
نتیجه‌گیری:
بورس، بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله‌ی خریداران و فروشندگان قرار می‌گیرد. شرایط، ضوابط و قوانین ورود به بورس اوراق بهادار برای بسیاری از شرکت ها دشوار و زمان‌بر است. و این باعث می‌شود که تعداد کمتری از شرکت ها شرایط ورود به بازار بورس اوراق بهادار را کسب نمایند. لذا با توجه به علاقه‌ی شرکت ها برای ورود به بازار بورس (به دلایل گوناگونی ازجمله برخی معافیت‌های مالیاتی، تامین مالی آسان‌تر، کسب اعتبار بیشتر و …) و همچنین عدم احراز شرایط ورود به بورس، بازاری دیگر شبیه به بورس و بانام فرابورس ایجاد شد. یک تفاوت بازار بورس و فرابورس را می‌توان ورود و پذیرش آسان‌تر و سریع‌تر شرکت ها در فرابورس از بورس و همچنین برخورداری از انعطاف بیشتر بازار فرابورس نسبت به بورس دانست.
دیدگاه شما