بازارهای بورس نفت

آخرین خبر از بازارهای بورس و طلا و نفت جهانی | 14 آذر 1398

به گزارش مجله افیکس‌کار به نقل از بلومبرگ، معاملات روز پنج شنبه بازارهای سهام جهان به مانند روزهای قبل کاملا تحت تاثیر اخبار مربوط به چگونگی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و جنگ تجاری بین چین و آمریکا قرار گرفت: در حوزه جنگ تجاری پس از آن که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا گفت که عجله ای برای رسیدن به توافق تجاری با چین ندارد و این احتمال وجود دارد که رسیدن به فاز نخست توافق تجاری بین دو کشور به بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال آینده موکول شود؛ در اظهار نظر جدیدی از پیشرفت در روند مذاکرات خبر داد هر چند که هنوز هیچ مقام چینی حاضر به تایید این ادعا نشده است.

شان اولیور، مدیر بخش استراتژی سرمایه گذاری در موسسه ” ای ام پی کپیتال” گفت: سناریو محتمل این است که طرفین به یک چهارچوب توافقی برسند چرا که اقتصاد هر دو کشور در نتیجه این منازعه آسیب دیده است. با این حال نباید انتظار حل و فصل تمام جزئیات را در مدتی کوتاه داشته باشیم.

پس از هفده ماه اختلاف بر سر مسائل تجاری، دو اقتصاد بزرگ جهان هنوز نتوانسته اند به راهکاری برای حل این منازعات برسند. جنگ تجاری آمریکا و چین که در ماه های اخیر به اصلی ترین مساله اثرگذار روی تعیین مسیر بازارهای مالی جهانی تبدیل شده است، باعث کاهش رشد اقتصادی و تمایل سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری های جدید در سراسر جهان شده است. چین و آمریکا بیشترین حجم روابط دوجانبه تجاری در جهان را با یکدیگر دارند.

وال استریت

همه شاخص‌ها صعودی بودند تا جایی که شاخص “داوجونز ایدانستریال اوریج” با ۰.۵۳. درصد افزایش نسبت به روز قبل و در سطح ۲۷هزار و ۶۴۹.بازارهای بورس نفت ۷۸ واحد بسته شد، شاخص “اس اند پی ۵۰۰” با ۰.۶۳ درصد افزایش تا سطح ۳۱۱۲.۷۶ واحدی بالا رفت و دیگر شاخص مهم بورسی آمریکا یعنی ” نزدک کامپوزیت” با صعود ۰.۵۴ درصدی در سطح ۸۵۶۶.۶۷ واحدی بسته شد.

بورس‌های آسیا

شاخص “نیک کی ۲۲۵” بورس توکیو ژاپن با افزایش ۰.۷۱ درصدی تا سطح ۲۳ هزار و ۳۰۰.۰۹ واحدی بالا رفت، شاخص ” هانگ سنگ” بورس هنگ کنگ با افزایش ۰.۵۹ درصدی به ۲۶هزار و ۲۱۷.۰۴ واحد رسید.

در چین شاخص ” شانگ‌های کامپوزیت ” با افزایش ۰.۷۷ درصدی در سطح ۳۸۷۹.۳۶ واحد بسته شد. در استرالیا شاخص “اس اند پی اس اند ایکس ۲۰۰” بورس سیدنی با ۱.۱۶ درصد افزایش و ایستادن در سطح ۶۶۸۲.۹۵ واحدی به کار خود خاتمه داد. در بین دیگر شاخص‌های مهم آسیایی، شاخص ” تاپیکس” ژاپن صعودی بود.

در انگلیس رهبر حزب لیبرال بازارهای بورس نفت بازارهای بورس نفت دموکرات به حزب کارگر پیشنهاد همکاری برای متوقف کردن برگزیت را داده است. از سوی دیگر حزب حاکم محافظه کار به رهبری بوریس جانسون وعده داده است در صورت پیروزی در انتخابات، این کشور را سی و یکم ژانویه از اتحادیه اروپا خارج خواهد ساخت.

مساله برگزیت که در دو سال اخیر به اصلی ترین عامل محرک بازارهای بورس و ارز اروپا تبدیل شده است با وجود چندین مرتبه تمدید مهلت خروج و توافقات اولیه به نتیجه‌ای نرسیده است. نتایج نظرسنجی ها نشان می دهد محافظه کاران طرفدار خروج با توافق از حزب کارگر طرفدار برگزاری رفراندوم مجدد با اختلاف اندکی پیش هستند هر چند که احتمالا رای کافی برای تشکیل دولت را نخواهند داشت.

بازارهای بورس در اروپا

شاخص‌ها عملکرد مشابهی داشتند تا جایی که شاخص “فوتسی ۱۰۰” بورس لندن با ریزش ۰.۱۸ درصدی تا ۷۱۷۵.۶۶ واحد پایین رفت، شاخص “کک ۴۰” بورس پاریس با صعود ۰.۳۴ درصدی در سطح ۵۸۱۹.۵۱ واحد بسته شد و شاخص “دکس ۳۰” بورس فرانکفورت در آلمان با افت ۰.۱۸ درصدی و ایستادن در سطح ۱۳ هزار و ۱۱۷.۴۲ واحدی به کار خود خاتمه داد. در مادرید شاخص “ایبکس ۳۵” ۰.۲۴ درصد بالا رفت و به ۹۲۹۳.۲۰ واحد رسید.

رابرت کارنل، کارشناس ارشد مسائل اقتصادی در بانک ” ای ان جی” گفت: احتمالا روند کم‌حجم معاملات تا زمان مشخص تر شدن اوضاع ادامه خواهد داشت و معامله گران با همین رویکرد سال را به پایان خواهند رساند.

در بازار جهانی نفت

هر بشکه نفت ” وست تگزاس اینتر مدیت” با ۰.۱۵ درصد کاهش به ۵۸.۳۴ دلار رسید و نفت خام برنت دریای شمال با افزایش ۰.۳ درصدی به ازای ۶۳.۱۹ دلار در هر بشکه مبادله شد.

بازار فلزات گران بها

بهای هر اونس طلا برای تحویل فوری با کاهش ۰.۰۵ درصدی به ۱۴۷۳.۹۰ دلار رسید. هر اونس نقره با کاهش ۰.۰۹ درصدی به ازای ۱۶.۹۰ دلار مبادله شد. /ایسنا

اهداف راه اندازی بورس نفت در ایران

ایران در بین اعضای اوپک از جایگاه ویژه ای برخوردار است، ویژگی جایگاه مذکور به شرایط مختلفی همچون موقعیت استراتژیک، ذخایر نفتی، میزان تولید، راه های دستیابی به بازارهای بین المللی، همسایگی با کشورهای تولیدکننده در منطقه که به دریای آزاد دسترسی مستقیم ندارند، از مؤلفه های مهم آن است. در چنین شرایطی، ایران بر آن شده است تا بورس نفت را تأسیس نماید. دستاوردهای این بورس عبارتند از:
۱) بورس نفت ایران، در صورت موفقیت، می تواند نقش مثبتی در شفاف سازی و اصلاح ساختار اقتصادی و تجاری ایران ایفا نماید، زیرا بخش های متعددی از اقتصاد نظیر بخش های مالی، بانکی، بیمه، گمرکی، بازرگانی، حمل و نقل، فناوری اطلاعات، اجرایی، قانون گذاری و صنعتی کشور از آن تأثیر خواهند پذیرفت. بورس نفت ایران ضعف این بخش ها را آشکار ساخته و فرآیند اصلاح آنها را تسریع خواهد نمود.
۲) در زمینه فرآورده های نفتی و گاز، بورس نفت می تواند کشور را از ارزش افزوده بیشتری برخوردارکند، موجب افزایش تولید ناخالص ملی گردد و موقعیت ژئواستراتژیک ایران را در منطقه و اقتصاد جهانی تحکیم و تقویت نماید.
۳) بورس نفت ایران با انجام مبادلات پایاپای می تواند مورد توجه کشورهای درحال توسعه نیز واقع شود. بسیاری از این کشورها ذخیره ارزی به ویژه دلار کافی ندارند. بورس نفت ایران به آنها اجازه خواهد داد تا با استفاده از تسهیلات کامپیوتری و تسهیلاتی نظیر «Swap» و سایر قراردادهای مشابه، به انجام مبادلات پایاپای بپردازند. با استفاده از این امکانات کشورهای در حال توسعه می توانند کالاهای خود را مستقیماً با نفت خام معاوضه کنند و به این ترتیب هزینه تبدیل ارز و ریسک های ناشی از نوسانات ارزی را به حداقل برسانند و درآمد ارزی محدود خود را صرف امور دیگر نمایند. ونزوئلا از جمله کشورهایی است که در این زمینه فعال بوده و تا کنون چندین قرارداد معامله پایاپای نفت با کشورهای درحال رشد مانند کوبا منعقد نموده است.۱
۴) با وارد شدن بورس نفت به فرآیند تجارت بین المللی، با توجه به رقابت شدیدی که در تولید و عرضه فرآورده های نفتی، گاز و پتروشیمی وجود دارد، شرکت های ایرانی مجبور به اصلاح فرآیندهای تولید، بهبود سیستم مدیریت و کاهش هزینه های اضافی خود خواهند شد تا بتوانند در رقابت آزادانه با سایر شرکت ها، امکان حضور فعالانه در بازار بورس را داشته باشند. این تحول به سایر بخش ها نیز گسترش خواهد یافت و به آماده سازی کشور برای ورود به فرآیند تجارت جهانی کمک شایان توجهی خواهد کرد.
۵) یکی از اهداف اصلی بورس نفت کاهش ریسک های معاملات نفتی است. قیمت نفت تحت تأثیر عوامل بسیاری دارای بی ثباتی است. این امر، با توجه به سهم عمده صادرات نفت در درآمد دولت، مدیریت اقتصادی کشور را دشوار می سازد. برای مقابله با این مشکل، بازارهای بورس معاملات آتی نفت، با استفاده از ابزارهای مشتقه، ریسک قیمت را پوشش می دهند.
تأسیس بورس نفت در کشور این امکان را فراهم می سازد تا با اتخاذ روش ها و مکانیسم های صحیح در این بازار، نوسانات قیمتی در سطح بین المللی تحت تأثیر قرار گرفته و با جهت گیری مناسب به حداقل برسد. قیمت محصولات صنعت نفت را براساس سازوکار بازار منطقی تر سازد، از ظرفیت کشور برای تجارت نفت آسیای مرکزی و خزر استفاده نماید و با تشکیل یک بازار منطقه ای انرژی، ایجاد چارچوب قیمت پایه منطقه خلیج فارس و حتی اوپک به رقابت با قیمت های پایه برنت دریای شمال و تگزاس غربی بپردازد و بر قیمت های جهانی نفت تأثیر بگذارد.
۶) بورس نفت ایران، در صورت موفقیت، ورود کشور به بازارهای بین المللی از جمله پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی را تسهیل خواهد کرد، جذب سرمایه گذاری خارجی و دستیابی به تکنولوژی پیشرفته صنعت نفت را آسان تر خواهد ساخت.جمهوری اسلامی ایران یکی از بزرگترین کشورهای صادر کننده نفت در جهان محسوب می شود. قیمت نفت تحت تأثیر عوامل بسیاری متغیر و در نوسان است. نظر به اینکه عمده درآمد کشور از محل فروش نفت می باشد، نوسان قیمت نفت، اقتصاد کشورمان را ناپایدار می نماید.
بورس نفت در واقع یک بازار مالی آتی محسوب می شود. لزوم ایجاد این بازار به منظور کاهش ریسک های معاملات نفتی برای اقتصاد ایران ضروری به نظر می رسد.از طرفی ورود به بورس کالای نفت، گاز و پتروشیمی برای اقتصاد ایران یقیناً چالش ها و مشکلاتی را به همراه دارد که قبل از راه اندازی آن بایستی مشکلات را دریابیم و درصدد رفع موانع باشیم تا در نهایت بورسی کارآمد و موفق داشته باشیم. مشکلاتی که بیشتر آنها ناشی از آماده نبودن ساختارهای مالی، بانکی، بیمه ای، گمرکی و اقتصادی و تجاری کشور برای ورود به عرصه تجارت جهانی است. در واقع این تنها وزارت نفت نیست که باید آمادگی تجارت نفت در عرصه جهانی را پیدا کند بلکه سایر دستگاه های مرتبط با تجارت نیز می باید در هماهنگی کامل با این تجارت باشند، در غیر این صورت شاهد موفقیت آمیز بودن این طرح نخواهیم بود. در مجموع، تشکیل بورس نفت ایران پیچیده است و موفقیت آن مستلزم دسترسی به فن آوری و سرمایه خارجی وبیش از هر چیز وجود جو بین المللی مناسب است. همان طور که آدام سیمنسکی، تأکید می کند؛ «بورس های لندن و نایمکس موفق هستند زیرا خریداران و فروشندگان متعددی در آن فعال می باشند»، بورس نفت ایران در صورتی که نتواند فروشندگان و خریداران متعددی را جذب نماید احتمالاً شکست خواهد خورد.
بورس نفت ایران بدون شک یک تحول عظیم و تاریخی و نقطه عطفی برای ساختار اقتصادی و تجاری ایران محسوب خواهد شد که بخش های مختلف مالی، بانکی، بیمه ای، گمرکی، بازرگانی، حمل و نقل، توریسم، فناوری اطلاعات، اجرایی، قانون گذاری و صنعتی کشور از آن تأثیر خواهند پذیرفت. اما در هر صورت، بورس نفت یک پروژه ملی است و لذا ربطی به این دولت یا آن دولت و این تفکر و یا آن تفکر هم ندارد. ایران در منطقه نفت خیز خلیج فارس و آسیای مرکزی و خزر، از جایگاه استراتژیک و بالایی برخوردار است و تثبیت بورس نفت ایران، یعنی تثبیت موقعیت ژئواستراتژیکی ایران در جهان، ضمن آن که راه اندازی این بورس یکی از تکالیف قانونی برنامه سوم توسعه کشور محسوب می شود و همه دست اندر کاران بخش های اقتصادی و مالی کشور باید در این زمینه حداکثر تلاش خود را معطوف نمایند.
اهمیت استراتژیک نفت و تبدیل آن به کالایی سیاسی، نوسان های شدید بهای نفت در بازار و پیش بینی ناپذیری قیمت های آن را به دنبال آورد، در نتیجه بورس های رسمی نفت در جهان به منظور کاهش خطر های ناشی از نوسان های قیمت و ایجاد محیطی مناسب برای خرید و فروش و قیمت گذاری این کالا به وجود آمد. اکنون پرسش این است که دلیل موفقیت بورس های عمده دنیا چیست و بورس نفت ایران در صورت تشکیل برای رسیدن به موفقیت چه مسیری را باید طی کند
در این جا عوامل مؤثر در موفق و کارا بودن بورس نفت در ایران استخراج گردیده و با عناوین کلی زیر مترادف با عنصر بنیادین کارا بودن بورس نفت قابل طبقه بندی هستند:
۱) عنصر تضمین
هر فعالیت اقتصادی توأم با درجه ای از ریسک است و تعریف ریسک یعنی هرگونه تغییرپذیری نسبت به میزان پیش بینی یا انحراف معیار. ریسک را نمی توان کاملاً حذف کرد، بنابر این نگرش علمی به مسئله ریسک چیزی جز مدیریت آن نیست. با توجه به این که نوسانات قیمت های نفت می تواند بر درآمد تولید کنندگان، هزینه مصرف کنندگان و سود پالایشی پالایشگران اثر بگذارد، استفاده از بازار بورس های به منظور کاهش ریسک افزایش یا کاهش قیمت ها پیشنهاد می گردد. هدف از کاهش ریسک را می توان به خاطر وجود یک بازار بی ثبات، حمایت از قیمت ها، تثبیت قیمت ها و کنترل بودجه دانست. بورس های نفت، بازارهایی هستند که برای کلیه دست اندرکاران تجارت نفت، تضمین لازم و کافی جهت اجرای عملیات تجاری پوشش ریسک بدون خطر ورشکستگی طرف مقابل را فراهم می آورند. لذا سود حاصله از عملیات تجاری در درون این بازارها برای افراد ذینفع تضمین گردیده است. همچنین بازارهای بورس، به منظور تضمین حسن انجام معاملات، مقررات ویژه ای جهت کسانی که خواهان فعالیت در این بازارها باشند، وضع نموده اند. بازار بورس های دایماً در جهت تنظیم و تصحیح این مقررات کوشا هستند. به عنوان مثال بورس نیویورک، جهت انجام این امر مهم دارای سه اداره به نام های زیر می باشد: اداره نظارت بر بازار، اداره نظارت بر عملیات مالی، اداره نظارت بر عملیات تجاری.
۲) عنصر نقدینگی (سرعت و روان بودن مبادلات)
یکی از مهمترین و اساسی ترین اصول در بازارهای بین المللی مبادلات نفتی در جهان، روان و سیال بودن میزان مبادلات در آنهاست. بدین معنا که در بازار بازارهای بورس نفت خریداران و فروشندگان قادر باشند در هر هنگام که اراده نمایند، نسبت به خرید یا فروش به راحتی اقدام نموده و انجام معاملات میان آنها روان و سهل الوصول باشد، یا به عبارت دیگر همیشه و در هر زمان برای خرید، فروشنده یا فروشندگان، و برای فروش، خریدار یا خریدارانی در بازار وجود داشته باشد. وجود چنین اصلی در بازار موجب می گردد تا سرعت انجام معاملات شتاب بیشتری به خود گرفته و حجم مبادلات۸ به طور چشمگیری افزایش یابد. نقد بودن از ویژگی های منحصر به فرد این بازار محسوب شده و به این معنی است که این بازار کاملاً روان بوده و مشتری همیشه حضور دارد. در واقع سرمایه گذار مطابق بر این ویژگی می تواند ضمن انجام معامله در هر لحظه که بخواهد بتواند با شکار موقعیت ها بهترین استفاده ممکن از شرایط بازار را ببرد.
۳) عنصر ساختارهای زیر بنایی
اگرچه بورس کشور ما همانند کشورهای درحال توسعه ماهیت درحال گذار دارد و نوسان های مختلفی را تجربه می کند، ولی واقعیت این است که علاوه بر عوامل داخلی نظیر اقدامات و برنامه های جدید سازمان بورس، عوامل متعدد بیرونی مانند ثبات نرخ ارز، تزریق نقدینگی، بهبود وضعیت درآمدهای ارزی کشور، آزادسازی نسبی در حوزه خصوصی سازی، اصلاح قانون مالیات ها، بهبود رشد نسبی اقتصادی کشور، ورود سرمایه های خارجی به داخل، کاهش سودآوری در بخش های دیگر اقتصادی، تسهیلات بانک ها، تحولات جهانی و منطقه ای و. ، در رشد و تحول بازار بورس نقش کلیدی و مؤثر داشته اند. برای کاهش چالش ها و تنگناها به نظر می رسد اقداماتی نظیر تشویق بیشتر مردم و سرمایه گذاران به استفاده از مشاوره، ضرورت بهره مندی از تنوع ابزارهای مالی، لزوم اطلاع رسانی شفاف و ارزیابی درست از ارزش شرکت ها، تقویت سیستم نظارتی بازار، افشای سرمایه گذاری های درون گروهی، ضرورت تحلیل اطلاعات خام و پاسخگویی سریع به مردم از نکات عمده ای است که باید مورد توجه دست اندرکاران و مسئولان سازمان بورس قرار گیرد.
۴) عنصر گستره کارکرد جغرافیایی
هدف گسترش جغرافیایی بورس فرایند توسعه اقتصادی و شتاب متناسب مناطق مشارکت طیف گسترده تر مردم در فعالیت های اقتصادی مولد، تجهیز منابع پس اندازی راکد مردم، اجرای سیاست تمرکززدایی و تسهیل هر چه بیشتر این امر، کاهش انباشت شدید نقدینگی در یک منطقه و تخصیص بهینه منابع است.
۵) عنصر تنوع گرایی ابزارهای معاملاتی و انعطاف پذیری
به طور کلی منظور از ابزارهای معاملاتی، ابزارهایی نظیر «مشتقات» است. این نوع سرمایه گذاری که از ریسک بالایی برخوردار است مناسب سرمایه گذارانی است که قدرت ریسک پذیری بالایی داشته و از دانش مالی لازم نیز برخوردار باشند.
جمهوری اسلامی ایران یکی از بزرگترین کشورهای صادر کننده نفت در جهان محسوب می شود. قیمت نفت تحت تأثیر عوامل بسیاری متغیر و در نوسان است. نظر به اینکه عمده درآمد کشور از محل فروش نفت می باشد، نوسان قیمت نفت، اقتصاد کشورمان را ناپایدار می نماید. بورس نفت در واقع یک بازار مالی آتی محسوب می شود. لزوم ایجاد این بازار به منظور کاهش ریسک های معاملات نفتی برای اقتصاد ایران ضروری به نظر می رسد.
از طرفی ورود به بورس کالای نفت، گاز و پتروشیمی برای اقتصاد ایران یقینا چالش ها و مشکلاتی را به همراه دارد که قبل از راه اندازی آن بایستی مشکلات را دریابیم و درصدد رفع موانع باشیم تا در نهایت بورسی کارآمد و موفق داشته باشیم. مشکلاتی که بیشتر آنها ناشی از آماده نبودن ساختارهای مالی، بانکی، بیمه ای، گمرکی و اقتصادی و تجاری کشور برای ورود به عرصه تجارت جهانی است. در واقع این تنها وزارت نفت نیست که باید آمادگی تجارت نفت در عرصه جهانی را پیدا کند بلکه سایر دستگاه های مرتبط با تجارت نیز می باید در هماهنگی کامل با این تجارت باشند، در غیر این صورت شاهد موفقیت آمیز بودن این طرح نخواهیم بود.
در مجموع، تشکیل بورس نفت ایران پیچیده است و موفقیت آن مستلزم دسترسی به فن آوری و سرمایه خارجی وبیش از هر چیز وجود جو بین المللی مناسب است. همان طور که آدام سیمنسکی، تأکید می کند؛ «بورس های لندن و نایمکس موفق هستند زیرا خریداران و فروشندگان متعددی در آن فعال هستند»، بورس نفت ایران در صورتی که نتواند فروشندگان و خریداران متعددی را جذب نماید احتمالاً شکست خواهد خورد.
بورس نفت ایران بدون شک یک تحول عظیم و تاریخی و نقطه عطفی برای ساختار اقتصادی و تجاری ایران محسوب خواهد شد که بخش های مختلف مالی، بانکی، بیمه ای، گمرکی، بازرگانی، حمل و نقل، توریسم، فناوری اطلاعات، اجرایی، قانون گذاری و صنعتی کشور از آن تأثیر خواهند پذیرفت.
اما در هر صورت، بورس نفت یک پروژه ملی است. ایران در منطقه نفت خیز خلیج فارس و آسیای مرکزی و خزر، از جایگاه استراتژیک و بالایی برخوردار است و تثبیت بورس نفت ایران، یعنی تثبیت موقعیت ژئواستراتژیکی ایران در جهان، ضمن آن که راه اندازی این بورس یکی از تکالیف قانونی برنامه سوم توسعه بازارهای بورس نفت کشور محسوب می شود و همه دست اندر کاران بخش های اقتصادی و مالی کشور باید در این زمینه حداکثر تلاش خود را معطوف نمایند.

راه‌اندازی بازار آتی نفت خام در بورس انرژی

برآوردهای میدانی نشان می‌دهد که هم‌اکنون بورس انرژی در کنار تلاش برای استفاده بیشتر و بهتر از ابزارهای نوین مالی در کنار راه‌اندازی اوراق صندوق پروژه، بخش اعظم تلاش خود را بر جذب مشتریان بین‌المللی قرار داده تا بتواند حجم و بازارهای صادراتی خود را متنوع و قدرتمند سازد. این موارد در نهایت باعث خواهد شد در آینده‌ای نزدیک بخش بزرگ‌تری از صادرات فرآورده‌های نفتی از بستر این بورس صورت پذیرد؛ رخدادی که برای تمام فعالان بازار محصولات نفتی و فرآورده‌های پالایشگاهی همچنین فعالان صنعتی و مدیریتی این حوزه مفید و قابل توجه خواهد بود. روز گذشته مدیرعامل بورس انرژی با ارائه گزارشی از عملکرد این بازار در دهمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه (فاینکس 2017) با اعلام این خبر که میزان کدهای خارجی اعطا‌شده در این بازار در سال 95 در مقایسه با سال قبل از آن در حدود 170 درصد رشد را تجربه کرده و همچنین ارزش معاملات در این بازار در مدت 4 سال 750‌درصد رشد را تجربه کرده است، می‌توان به برخی از مهم‌ترین دستاوردهای بازار متشکل انرژی در کشور اشاره کرد که راه‌اندازی بازار فیوچرز نفت خام در بورس انرژی یکی از مهم‌ترین‌ این دستاوردها است. به گفته وی، در حال حاضر موافقت وزیر نفت در این رابطه گرفته شده و برای نهایی کردن آن کمیته‌ای تشکیل می‌شود. وی درباره سابقه عرضه نفت خام در بورس گفت: در گذشته عرضه نفت خام برای بازار داخل در بورس انرژی انجام شد، اما به‌دلیل اینکه به‌طور همزمان، میعانات گازی نیز عرضه شد، استقبال از عرضه نفت خام به‌دلیل کیفیت بهتر میعانات گازی کاهش یافت و گفت: این بازار از ابتدای راه‌اندازی تاکنون توانسته با نقش فعالی که در حوزه عرضه منابع انرژی از برق گرفته تا سایر حامل‌های انرژی همچون نفت کوره، گاز مایع، نفت سفید و. داشته، در حوزه مبادلات مالی انرژی همچون انتشار اوراق سلف موازی استاندارد نیز اقدامات مناسبی را صورت داده است. استقبال خارجی‌ها از بورس انرژی علی حسینی با اشاره به برجام، جذب معامله‌گران در بورس انرژی را در سال 95 به «رشدی مناسب» تعبیر کرد و در ادامه اشاره کرد نیمی از کدهای معاملاتی خارجی که تاکنون برای بورس انرژی وجود دارد، بعد از برجام گرفته شده است. حسینی در ادامه با اشاره به لزوم تغییر سبک تفکر در حوزه تجارت انرژی گفت: در حوزه تجارت یک تفکر سنتی که از گذشته شکل گرفته این است که تجارت انرژی در اختیار بخش دولتی قرار دارد؛ اما ما باید بتوانیم این تفکر را تغییر دهیم؛ هر چند که در نگاه اول این موضوع کار ساده‌ای به نظر می‌رسد؛ ولی در عمل کار پیچیده‌ای است. حسینی با اشاره به این موضوع که بالغ بر ۱۵۰ شرکت حقوقی خارجی به‌عنوان معامله‌گر در بورس انرژی داریم، ادامه داد: ۵۹ کارگزار برتر سرمایه جزو کارگزاران ما هستند که ۷۶ ایستگاه معاملاتی را راهبری می‌کنند. مدیرعامل بورس انرژی گفت: در بورس انرژی برای هر معامله حداقل ۱۵ ویژگی را هر روز منتشر می‌کنیم و این ویژگی مهم برای همه علاقه‌مندان قابل استفاده است. بحث فساد و تخلفات یکی از آفت‌های مهم اقتصاد انرژی است؛ اما انجام معاملات در بورس انرژی و نظارت سازمان بورس از فشارها و رانت‌ها جلوگیری می‌کند و باعث شفافیت در معاملات می‌شود.حسینی در ادامه افزود: موضوعاتی همچون ساز‌و‌کار بازار با ترتیبی که چیده شده و کنترل‌های داخلی که وجود دارد، انجام معاملات از طریق سامانه‌ای که به‌صورت متمرکز راهبری می‌شود، تسویه پایاپای از طریق شرکتی که از سوی قانون ایجاد شده و این کار را انجام می‌دهد، اجرای معاملاتی که در بورس انرژی است و نظارتی که سازمان بورس دارد، یک بستر محکم را برای پیشگیری از وقوع تخلفات و فساد فراهم کرده است. رشد 750 درصدی ارزش معاملات در بورس انرژی به گفته دکتر سید علی حسینی، عرضه محموله‌های 35 هزار تنی نفت کوره استوک شرکت ملی نفت ایران در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران، توسعه عرضه‌های شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، پذیرش و فراهم کردن امکان معامله میعانات گازی ایلام، خانگیران، رازی و پارس جنوبی در رینگ داخلی بورس انرژی ایران و همچنین انجام معاملات مصرف‎کنندگان برق بالای 5 مگاوات و گسترش فعالیت شرکت‎های خرده‌فروشی در بورس از جمله اقدامات این بازار در سال‌های اخیر بوده است. به گفته وی، افزایش تامین مالی صنعت نیروگاهی، پتروشیمی و پالایشگاهی از طریق انتشار اوراق سلف موازی استاندارد و پیگیری راه‌اندازی بازار اوراق گواهی ظرفیت و صندوق پروژه در بورس انرژی ایران نیز از جمله اقدامات مالی این نهاد مهم در راستای تامین مالی بخش انرژی کشور است. در این راستا به گفته وی توسعه و تجهیز تاسیسات بارگیری و تحویل انواع فرآورده‌های نفتی از مبادی تحویل متنوع به مقاصد صادراتی مختلف را نیز باید به‌عنوان یکی دیگر از مزایا و امکانات فراهم شده توسط بورس انرژی معرفی کرد. به گفته دکتر حسینی، ارزش کل معاملات در بورس انرژی در مقایسه با سال 92 در حدود 750 درصد رشد کرده است. این در حالی است که طی یک سال گذشته با رشد 50 درصدی ارزش معاملات به رقم 42 هزار میلیارد ریال رسیده است. وی در ادامه حجم عرضه‌ها در بازار فیزیکی بورس انرژی را در حدود 6 میلیون تن اعلام کرد که در مقایسه با سال 94 در حدود 50‌درصد افزایش یافته است. این موضوع نشان می‌دهد این بازار به سرعت در حال رشد در بین بازیگران بازار انرژی است؛ به‌طوری‌که در سال 92 کل عرضه در این بازار به یک میلیون تن نیز نمی‌رسید. علاوه بر عرضه، حجم معاملات نیز در مقایسه با سال 92 در حدود 8 برابر شده و به نزدیکی 2 میلیون تن در سال 95 رسیده است. در این بین اما نکته قابل توجه کاهش حجم و ارزش معاملات برق در تالار بورس انرژی بوده است. به گفته مدیرعامل بورس انرژی به دلیل کاهش تخصیص منابع از سوی وزارت نیرو در سال گذشته، حجم معاملات برق در این بازار از حدود 19 میلیون مگاوات ساعت به اندکی بیش از 12 میلیون مگاوات ساعت رسیده و به همین ترتیب ارزش معاملات نیز از 7 هزار و 800 میلیارد ریال به 4 هزار میلیارد ریال کاهش یافت که تنها بخش کاهشی معاملات در این بازار محسوب می‌شود. اما در بخش بازار غیرفیزیکی بورس انرژی آمارها نشان می‌دهند تعداد قراردادهای سلف موازی استاندارد معامله شده در این بازار از حدود 800 هزار قرارداد در سال 94 به حدود 5 میلیون قرارداد رسیده است. در رینگ صادراتی بازار فیزیکی بورس انرژی نیز معاملات این تالار با رشد 100 درصدی به 10 هزار میلیارد ریال رسیده است. وی درباره برنامه‌های آتی بورس انرژی گفت: توسعه رینگ بین‌الملل بابت معاملات متانول، نفت کوره، گاز مایع و بسترسازی بابت عرضه موفق تمام قراردادهای پتروشیمی و پالایشگاهی از جمله برنامه‌های آینده بورس انرژی است؛ همچنین ما پیگیر بازارهای مشتقه و تامین مالی فعالان حوزه انرژی خواهیم بود.

بازارهای بورس نفت

نفت یکی از اساسی‌ترین کالای استراتژیک کشوری چون ایران است.

طلای سیاه یا همان نفت از عوامل وارداتی و صادراتی تأثیر می‌گیرد و بر بازارهای مختلفی تأثیر می‌گذارد. قیمت نفت تحت تأثیر عوامل مختلف قرار دارد و بر قیمت بسیاری از بازارها و کالاها اثر می‌گذارد.

بررسی‌ها و مطالعات نشان داده است که نوسانات قیمت جهانی نفت می‌تواند تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر بورس و صنایع بورسی داشته باشد.

قیمت سهام شرکت‌ها بر اساس تأثیرگذاری‌های نفت در صنایع مختلف، متغییر است و همین عامل شاخص کل بورس را نیز تغییر می‌دهد.

نقش قیمت نفت در بازار ایران

همان‌طور که می‌دانید قیمت نفت بر شاخص‌های بورس دنیا تأثیر می‌گذارد ولی در این میان تأثیر نوسانات قیمت نفت تأثیر چشمگیری بر بورس ایران دارد؛ چراکه درآمد حاصل از نفت، نقش زیادی در اقتصاد ایران دارد و از این ‌رو از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود.

دولت ایران معمولاً ۷۰ درصد درآمد را با فروش نفت به دست می‌آورد و فقط ۳۰ درصد درآمدش از راه مالیات شرکت‌ها و موارد مختلف دیگر است.

زمانی که قیمت نفت افزایش پیدا می‌کند درآمد ارزی دولت نیز زیاد می‌شود. اگر بر روی این درآمد حاصله درست مدیریت نشود ممکن است پایه پولی افزایش یابد که همین باعث می‌شود تورم ایجاد شود. تورم نیز در رشد شاخص بورس مؤثر است.

واضح است که علت ایجاد تورم نیز افزایش درآمد دولت به‌وسیله افزایش قیمت نفت است. در این زمان دولت مخارج خود را افزایش می‌دهد.

اگر زمانی قیمت نفت به‌یک‌باره کاهش یابد، درآمد دولت نیز کم می‌شود در حالی ‌که مخارجش زیاد است. در این شرایط بهترین راه‌حل به‌منظور جبران کسری، تولید و چاپ پول است که در نتیجه باعث تورم می‌شود‌.

البته در حال حاضر دولت در زمانی که درآمدش زیاد می‌شود، درآمد حاصله را در صندوق ذخیره ارزی ذخیره می‌کند تا مشکلات این ‌چنینی ایجاد نشود.

نقش قیمت نفت در صنایع مرتبط

ماهیت صنایع پالایشی و پتروشیمی به‌گونه‌ای است که تأثیر مستقیم از قیمت نفت دارند. صنایع پالایشی تنها ۹ درصد از ارزش بازار بورس را داراست و صنعت پتروشیمی نیز ۲۵ درصد از ارزش بازار بورس را به خود اختصاص داده است.

• ماهیت صنعت پالایشگاهی
  وظیفه تبدیل نفت خام به فراورده‌هایی نظیر گازوئیل، بنزین، آسفالت، قیر، نفت سفید، گاز مایع بر عهده شرکت‌های پالایشی است‌. این شرکت‌ها نفت خام را خریداری می‌کند و فراورده‌ها را تهیه می‌نمایند و به فروش می‌رساند.
• ماهیت صنعت پتروشیمی
  شرکت‌های پتروشیمی نیز فراورده‌های به‌دست‌آمده توسط صنعت پالایشگاهی را به محصولاتی مانند سموم شیمیایی، متانول، کود و … تبدیل می‌کنند.

علت سود بردن صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی با افزایش قیمت نفت این است که با این افرایش، سودی که از خرید نفت از دولت داشته‌اند افزایش پیدا می‌کند. شرکت‌های پالایشی، نفت را با ۹۵ درصد قیمت جهانی از وزارت نفت خریداری می‌کند.

این بدان معنی است که نفت را با تخفیف ۵ درصد می‌خرند؛ درنتیجه هر قدر قیمت نفت افزایش یابد میزان تخفیف نیز بیشتر می‌شود.

برخلاف تصور عموم افراد که گمان می‌کنند افزایش قیمت نفت باعث بالا رفتن قیمت محصولات خارج از کشور و گران شدن مواد اولیه کارخانه‌ها می‌شود.

صنایع متضرر از افزایش قیمت نفت

هر صنعتی مانند فلزات اساسی، سیمان و … که از طریق نفت انرژی آن‌ها تأمین می‌شود، هر زمان قیمت نفت بالا برود هزینه‌های شرکت نیز زیاد می‌شود. این در حالی است که در صنعت پتروشیمی قیمت محصول ثابت است.

تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس

با توجه به این‌که ایران به‌عنوان یک صادرکننده نفت شناخته می شود، نوسانات قیمت نفت بر درآمدهای نفتی تأثیرگذار است. درنتیجه اثرات آن بر اقتصاد نفتی کشور به‌خصوص در حوزه بازار سهام آشکار می شود.

در این میان اثرات شوک‌های نفتی بر تغییرات شاخص بورس اوراق بهادار یعنی شاخص کل قیمتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

رابطه قیمت بازارهای بورس نفت نفت و شاخص‌های بورس

نوسانات قیمت نفت خام، با توجه به کاهش و افزایش خود و همچنین نوع فعالیت صنایع مختلف می‌تواند بر سودآوری و عملکرد صنایع مختلف و به‌واسطه آن بر قیمت سهام و درنهایت بر روی شاخص بورس اثرگذار باشد.

همان‌طور که گفته شد به‌طور خاص‌تر، شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی از گروه‌هایی هستند که به‌صورت مستقیم تحت تأثیر بهای نفت قرار دارند.

بازار شرکت‌های پالایشگاهی و پتروشیمی در میان شاخص‌های بورس، سهم بیشتری در بازار بورس ایران نسبت به بازارهای جهانی دارد. پس می‌توان نتیجه گرفت که بورس اوراق بهادار تهران مثل بورس‌های جهانی به‌طور کامل از قیمت نفت تأثیر می‌گیرد.

تغییرات بهای نفت و تحولات نفتی در درآمدهای نفتی و همچنین اثرگذاری آن بر اقتصاد نفتی کشور از اهمیت خاصی برخوردار است. به‌طوری‌که بررسی شوک‌های نفتی بر شاخص بورس اوراق بهادار یا همان شاخص کل از مهم‌ترین موضوعات برای سرمایه گذاری در بورس است.

در طی سه دهه گذشته، قیمت نفت تغییرات عمده‌ای داشته است. این تغییرات به گونه‌ای هستند که می‌توانند تأثیر زیادی بر بازارهای مختلف از جمله بورس بگذارد که معیار اصلی آن در هر کشوری شاخص سهام است.

بنابراین بهتر است میزان اثرگذاری شوک‌های نفتی بر بازار سهام مطالعه شود. دانستن این موضوع نیز برای سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی به‌منظور داشتن انتخاب درست‌تر برای سرمایه‌گذاری سودمند است.

این موضوع به شرکت‌های حساس به بهای نفت نیز این امکان را می‌دهد که اقدامات احتیاطی مناسبی داشته باشند. درنهایت به تحلیلگران مالی و مشارکت‌کنندگان بازار نیز کمک می‌کند تا تغییرات دارایی‌ها را بهتر درک کنند.

بازار سهام و بهای نفت

کانال‌های زیادی از نظر تئوریک وجود دارد که بر اساس نوسانات قیمت نفت، بر بازده‌ سهام تأثیر می‌گذارند.

مهم‌ترین منطق برای توضیح این‌که شاخص سهام تحت تأثیر نوسانات بهای نفت قرار دارد، این است که ارزش یا قیمت سهام مساوی جمع تنزیل شده از جریان نقد آتی مورد انتظار است. این جریان نقد از رویدادهای اقتصاد کلان تأثیر می‌پذیرد که ممکن است تحت تأثیر شوک‌های نفتی باشد.

پنج کانال اثرگذاری قیمت نفت یعنی اثر گردشی، اثر ارزی، اثر انتظارات، اثر درآمدی و اثر خلق نقدینگی و نقش این کانال ها در بازار سهام در ادامه موردبررسی قرار می‌گیرد.

اثر درآمدی

نفت با قیمت بیشتر ثروت بیشتری را از کشور واردکننده به کشور صادرکننده منتقل می‌کند. اثر این تغیر قیمت وابسته به این است که دولت با این درآمد حاصله از نفت چه‌کاری انجام می‌دهد.

اگر دولت فروشنده نفت با این درآمد، کالا و خدمات داخلی تهیه کند، باعث افزایش ثروت عمومی می‌شود. همچنین به دنبال افزایش تقاضا برای سرمایه و کار، زمینه‌های تجاری و سرمایه‌گذاری زیادی فراهم می‌شود. در نتیجه اثر مثبت بر جریان نقدی بنگاه‌ها می‌گذارد.

از طرف دیگر افزایش قیمت نفت موجب افزایش هزینه و کاهش درآمد بنگاه‌ها می‌شود که اثر منفی بر نقدی آتی دارد‌. همین عامل کاهش قیمت‌های سهام را در پی دارد.

اثر گردشی

تولید ناخالص ملی به‌واسطه افزایش بهای نفت در کشورهای صادرکننده افزایش می‌یابد.

به‌طور عمده مصرف‌کننده نهایی محصولات نفتی کشورهای درحال‌توسعه هستند. دلیل این موضوع نیز این است که اغلب کشورهای صادرکننده فناوری لازم برای فراوری نفت خام را در اختیار ندارند بنابراین محصولات و مشتقات نفتی را به کشورشان وارد می‌کنند.

پس افزایش بهای نفت، افزایش محصولات تولیدی کشورهای صنعتی را به دنبال دارد که این نیز موجب ازدیاد ارزش پولی واردات می‌شود که بر جریان نقدی بنگاه‌های کشورهای درحال‌توسعه اثر منفی می‌گذارد.

در نتیجه برای کشوری مانند ایران بین افزایش شاخص سهام و افزایش درآمد نفتی یک رابطه معکوس وجود دارد.

اثر انتظارات

همان‌طور که می‌دانید درآمدهای دولت ایران بیشتر از طریق نفت به دست می‌آید. اگر درآمد کشور زیاد شود، انتظارات خوش بینانه‌ای در مورد افزایش فعالیت‌ها و رونق آن‌ها در سطح اقتصادی ایجاد می‌کند.

افزایش سودآوری و شکل‌گیری انتظارات برای شرکت‌های بورسی، موجب می‌شود که ارزش نقدی آتی و در نهایت شاخص سهام رشد مثبتی داشته باشد.

از سوی دیگر عمده شرکت‌ها از نفت در تولید کالاها و خدمات استفاده می‌کنند. افزایش قیمت نفت، بالا رفتن هزینه‌های تولیدی شرکت را به دنبال دارد.

بنابراین با تاثیر بر انتظارات ممکن است بر تصمیمات سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در سهام تأثیر بگذارد که تقاضا برای سهام را کاهش می‌دهد. درنتیجه قیمت‌های سهام نیز کم می‌شود. پس می‌توان گفت اثر کلی این کانال نیز مبهم است.

اثر ارزی

مبالغ حاصل از فروش نفت به پول خارجی پرداخت می‌شود در نتیجه این امر باعث می‌شود ذخایر و درآمدهای ارزی افزایش یابد.

بنابراین ارزش پول ملی در مقابل پول خارجیان زیاد می‌شود. اثر تغییرات نرخ ارز متفاوت است که بازارهای بورس نفت در بخش بعدی به آن می‌پردازیم.

اثر خلق نقدینگی

واضح است که با افزایش قیمت نفت درآمدهای ارزی زیاد می‌شود. همان‌طور که می‌دانید بانک مرکزی ارز حاصل از فروش نفت را از دولت می‌خرد و در قبال آن پول ملی در اختیار دولت قرار می‌دهد.

با این اوصاف انتظار افزایش نقدینگی به‌واسطه افزایش قیمت نفت طبیعی است. اگر نقدینگی از طریق بانک مرکزی تأمین گردد، موجب انتشار پول و افزایش حجم پول یا نقدینگی در جامعه می‌شود.

اثرات انتقال نفت بر بازده‌های سهام نیز نامشخص است و بستگی به این دارد که اثرات مثبت و منفی خود را به چه میزان و چگونه خنثی نمایند.

شوک‌های نفتی

بررسی شوک های نفتی از مهمترین عواملی است که باید در بررسی تاثیر قیمت نفت بر بورس و قیمت سهام مورد توجه قرار گیرد. ابتدا بهتر است با انواع شوک نفتی آشنا شویم

ملاک خطی

ملاک خطی یک از ملاک‌ها برای قیمت نفت است که این معیار، تغییرات قیمت نفت را ثابت در نظر می‌گیرد. در این شوک نفتی، تغییر قیمت نفت در زمان‌های متوالی به عنوان شوک حساب می شود.

قیمت نفت موزون

در این شوک، اثرات نااطمینانی و ریسک در نظر گرفته می‌شود. هنگامی که محیط پایدار باشد، نوسانات بهای نفت نسبت به مواقعی که محیط خیلی شکننده است، اثر بیشتری دارد.

افزایش قیمت نفت خالص

سومین شوک، افزایش قیمت نفت خالص است. از سال ۱۹۸۶ اکثرا پس از افزایش قیمت نفت با کاهش قیمت در دوره‌های بعدی مواجه بوده‌ایم. در واقع این کاهش‌ها برای پایدار نگه داشتن فضا و تصحیح افزایش در دوره‌های قبلی است.

قیمت نفت بهتر است با یک دوره قبل مقایسه گردد تا تأثیر افزایش قیمت نفت بر اقتصاد کلان به درستی اندازه‌گیری شود. به عبارت بهتر وقتی قیمت نفت برای تصحیح افزایش بهای دوره‌های قبلی افزایش می‌یابد، هیچ اثری ندارد. در واقع چیزی که شوک نفتی نامیده می‌شود حداکثر میزان بهای نفت در یک سال گذشته است.

نامتقارن بودن شوک‌ها

نامتقارن بودن شوک‌ها به ملاکی اشاره دارد که در آن بتوان بین نوسانات مثبت و منفی تفاوت قائل شد. در اقتصاد آمریکا اثرات افزایش یا کاهش بهای نفت، نامتقارن است. در این روش، متغیری برای تغییرات مثبت و یک متغیر دیگر برای تغییرات منفی در نظر گرفته می‌شود.

نتیجه گیری از شوک های نفتی

در کل می‌توان نتیجه گرفت که شوک‌های نفتی بر شاخص سهام اثر مثبتی دارد.

شوک قیمت نفت خالص اثرگذاری بیشتری نسبت به بقیه شوک‌های نفتی بر سهام دارد. به دلیل این که تغییر قیمت نفت نسبت به دوره‌های قبلی به دست آمده در نتیجه نسبت به آن‌ها شدیدتر است و تأثیر آن زیاد خواهد بود.

در شوک‌های موزون به دلیل این که اثرات نااطمینانی و ریسک متعادل می شوند، شدت اثرات شوک کاهش می‌یابد. شوک‌های نفتی نیز بین این دو شوک قرار می‌گیرد.

در سایر متغیرها، اگرچه شوک نرخ ارز بر سهام معنا ندارد اما می‌توان گفت اثر شوک‌های پولی از شوک‌های نفتی بیشتر است.

این بدان معنا است که اگر منشأ درآمدهای ارزی از نفت، شوک‌های پولی باشد، سیاست‌های پولی که نقدینگی را تغییر می‌دهند می‌توانند بر روی سهام نیز تأثیر بگذارند.

در نهایت شوک‌های نفتی مثبت و منفی اثرات یکسان و متقارنی بر سهام می‌گذارند.

رابطه بین شاخص‌های بورس و شوک‌های نفتی

تحقیقات و بررسی‌ها نشان داده است که بین سه شاخص شناور آزاد، بازار اول و بازار دوم رابطه تعادلی وجود ندارد. در حالی که بین 6 شاخص بازار سرمایه یعنی :

• شاخص ۵۰ شرکت
• شاخص بازده و قیمت
• شاخص صنعت
• شاخص کل بورس
• شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
• قیمت نفت اوپک

رابطه تعادلی بلند مدت برقرار است.

نتایج بررسی ها و تحقیقات چه می گوید؟

در کشورهایی مانند ایران که صادرکننده نفت هستند قیمت نفت بر درآمدها و مخارج دولتی اثرات قابل توجهی دارد.

معمولاً رفتار شاخص‌های بازار سرمایه از عوامل متعدد اقتصادی و سیاسی اثر می‌پذیرد. با این حال رفتار شاخص‌های بازار سرمایه ایران از قیمت‌های جهانی نفت به ویژه اوپک تأثیر می‌گیرد.

بنابراین بررسی قیمت نفت اوپک و شاخص‌های بازار سرمایه نقش مهمی در سرمایه‌گذاری درون بازار سرمایه ایران دارد.

علاوه بر این می‌تواند در مدیریت ریسک در بازار سرمایه و بورس و همچنین سبد سرمایه گذاری مفید باشد و از سوی دیگر به سیاست گذاران کمک می‌کند تا پایش و تنظیم اثرگذار بازار سرمایه را بهتر انجام دهند.

در این مطلب به صورت کلی رابطه نفت اوپک با شاخص‌های بازار سرمایه یعنی شاخص صنعت، شاخص قیمت و بازده نقدی، ۹ شاخص کل بورس، شاخص بازار اول، شاخص قیمت ۵۰ شرکت، شاخص بازار اول، شاخص ۵۰ شرکت برتر، شاخص بازار دوم، شاخص شناور آزاد، شاخص ۳۰ شرکت بزرگ مورد مطالعه قرار گرفته شده است.

با استفاده از آزمون جوهانسن- جوسیلیوس، رابطه تعادلی بلند مدت نفت اوپک با شاخص یاد شده نشان داد که بین شش شاخص بازار سرمایه رابطه تعادلی بلند مدت معنی دار و مثبت برقرار است. بنابراین افزایش قیمت نفت اوپک موجب رشد شاخص‌های بازار سرمایه می‌شود.

علاوه بر این، نتایج نشان می‌دهد که بین قیمت نفت اوپک و سه شاخص شناور آزاد، بازار دوم و بازار اول، رابطه تعادلی بلند مدت دیده نمی‌شود.

همچنین به وسیله آزمون مدل اصلاح، تصحیح خطابرداری، سازگاری نتایج کوتاه مدت و بلند مدت، به اثبات رسیده که در متغیرهای مدل، رابطه تعادلی بلند مدت وجود دارد.

به طور کلی می‌توان از این تحقیق نتیجه گرفت که در بلند مدت افزایش قیمت نفت اوپک، افزایش هر یک از شاخص‌های بازار سهام را به دنبال دارد.

جالب است بدانید که متغیرهای سیاسی بین المللی و همچنین قیمت فلزات جهانی عامل‌های تأثیر گذار بر روند بازار بورس و سهام هستند.

در یک زمانی فعالان بازار هنگام اعلام قیمت نهایی اوپک انتظار داشتند روند بازار تغییر کند و در فعالیت‌های اقتصادی رونق حاصل شود؛ ولی بر خلاف انتظار با عدم استقبال سهامداران و فعالان بازار مواجه شدند.

بررسی‌ها نشان داده که علاوه بر این که تأثیرات آنی نوسان نفت بر بازار بورس اثر می‌گذارد، تأثیرات واقعی نیز روند بورس را ایجاد می‌کند. نوسانات قیمت نفت تأثیر زیادی در صنایع مختلف بازار دارد.

تحلیل‌گران کالاها دریافتند که ظرفیت ریزش قیمت نفت در کوتاه مدت بیش از ظرفیت رشد قیمتی آن است. این مسئله فعالان اقتصادی را نگران می‌کند تا با احتیاط تر عمل کنند.

بر اساس نتایج تحقیقاتی که منتشر شده است، اقتصاددانان زیادی بر این باورند که اگرچه کاهش قیمت نفت خام موجب کسری بودجه شود و بر بودجه عمومی کشور اثرگذار باشد؛ ولی با توجه به فعالیت صنایع مختلف کاهش بهای نفت خام، تأثیرات بیش‌تری بر روی شاخص‌های بورس دارد.

به ویژه اگر شاخص سهام صنایعی که مواد اولیه آن ها وابسته به مشتقات نفتی و نفت است. از جمله صنایعی که وابسته به نفت است می‌توان به شرکت‌های تولیدی لوازم خانگی اشاره کرد که تغییرات قیمت نفت به صورت غیر مستقیم تاثیر مثبت بر روی این صنایع می‌گذارد.

کاهش قیمت مواد اولیه در کنار کاهش قیمت جهانی نفت خام، سودآوری صنایع را در پی دارد. در وضعیت رکودی کشور این شرکت‌ها تولیدات کمی دارند به طوری که کسری هزینه‌های آن‌ها زیاد نیست و همین عامل باعث دامن زدن به رکود کشور می‌شود.

سخن پایانی

برای بررسی وضعیت اقتصادی یک کشور می‌توان بازار سرمایه و شاخص‌های آن را نام برد که از مهم‌ترین متغیرهای کلان در اقتصاد هستند.

همان‌طور که گفته شد معیار اصلی بازار بورس و سرمایه شاخص سهام آن کشور است بنابراین در اینجا اثر نوسانات قیمت نفت را بر شاخص سهام بررسی کردیم.

برای بررسی اثر شوک‌های نفتی علاوه بر متغیرهای شاخص سهام و تغییرهای قیمت نفت، حجم نقدینگی و نرخ ارز را در مدل در نظر گرفتیم و اثرات هر یک را ارزیابی کردیم.

بررسی تحقیقات مختلف نیز در این مطلب مورد بررسی قرار گرفت که هر کدام از آن ها بیانگر موضوعات مختلفی بوده اند. در نتیجه می توان گفت که برای سرمایه گذاری در بازار بورس در هر صورت توجه به بازار نفت بسیار مهم است. البته باید به شرکتی که بر روی آن سرمایه گذاری می شود و بسیاری از پارامترهای دیگر نیز توجه شود.

عرضه نفت در بورس نیازمند داشتن افراد با سابقه در حوزه نفت است که ما نداریم

شهیر محمدنیا گفت: این فرایند عرضه و تقاضای نفت در بورس انرژی نیازمند وجود افراد حقیقی است، که البته ما اشخاصی را که سابقه کار نفتی در بورس را داشته باشند، نداریم؛ و پیشینه ما از این جهت با مشکل مواجه است.

«شهیر محمدنیا»، کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با خبرنگار پول نیوز در ارتباط با عرضه نفت سفید در بورس انرژی اظهار داشت: مسؤلین یک تجربه ناموفق در این زمینه داشتند. با این کار می‌خواستند تحریم‌ها را دور بزنند و در واقع بتوانند از طریق افراد حقیقی به منابع دست پیدا کنند، اما استقبالی نشد.

وی در ارتباط با متقاضیان خرید نفت گفت: این فرایند عرضه و تقاضای نفت در بورس انرژی نیازمند وجود افراد حقیقی است و این افراد حقیقی باید یک پیشینه و تجربه‌ای در زمینه خرید و فروش نفت داشته باشند که البته ما اشخاصی را که سابقه کار نفتی در بورس را داشته باشند، نداریم؛ و پیشینه ما از این جهت با مشکل مواجه است.

محمدنیا خاطرنشان کرد: بعید است که ما بتوانیم با عرضه نفت در بورس دسترسی به منابع و همچنین صادراتی داشته باشیم.

وی با انتقاد از این سیاست دولت‌ها که هرچه را بتوانند بفروشند، فروخته و هرچه را که نتوانند وارد بازار بورس می‌کنند گفت: این انتقادی بود که به دولت قبل وارد بود. واقعیتش این است که تقریبا هر آن چه از طرف دولت قبل عرضه می‌شد عرضه زیانده بود و این‌ها ناشی از روش‌های اقتصاد‌ی غلطی بود که ما در ۴۰ سال گذشته از جمله اقتصاد دولتی داشته‌ایم.

این کارشناس بازار سرمایه در ارتباط با شرکت‌های(دولتی) که محصولاتشان وارد بورس می‌شود تصریح کرد: این شرکت‌ها از لحاظ ساختاری مشکل دارند و همگی به علت دولتی بودنشان و دستکاری مدیران دولتی سازوکار استانداردی را نداشتند. این‌ها غالبا زیانده بودند و در دولت قبل که معمولا نیاز به تامین مالی داشت، تنها را تامین آن (تامین مالی)مالیات بر بازار سرمایه بود که در بازار سرمایه به صورت اسناج وارد شد. (در علم اقتصاد اصطلاحی با عنوان ناج و اصطلاحی با عنوان اسناج داریم) ناج برای منافع عموم و اسناج برای منافع شخصی و سوء استفاده از این مسائل است.

وی ادامه داد و افزود: این بی اخلاقی یعنی اسناج در دولت گذشته رخ داد و برای تامین مالی سراغ بازار سرمایه آمدند؛ که حاصل آن حدودا ۲۲۰ هزار میلیارد تومان تامین مالی برای دولت شد. یکی از مشکلات واگذاری ETF‌ها و واگذاری برخی شرکت‌ها بود که در غالب چند نماد عرضه شد و زیان آن اکنون با قیمت عرضه بسیار فاصله دارد. در نتیجه انتقاد خصوصا به دولت قبل وارد است، اما در دولت قبل به آن صورت مشاهده نشده است.

محمدنیا در ارتباط با این که دلایل عدم عرضه بنزین در بازار سرمایه چیست؟ گفت: بنزین در کشور ما موضوع بسیار حساسی است. اخلاف قیمتی که در تهران در مقایسه با قیمتی که در خلیج فارس است به راحتی مسیر‌های رانت وقساد را ایجاد می‌کند. به این دلیل حساسیت بسیار بالایی دارد. به دلیل این تفاوت قیمتی در عرضه حساسیت وجود دارد که ممکن است فساد و رانت بیشتری را به وجود بیاورد.